डोपामिन तत्वको भूमिकाबारे सबैलाई थाहा नहुन सक्छ । तर,यो तत्वको महत्व जानेपछि जोकोही पक्कै सजग हुनैपर्छ । समस्या सुरु भएपछि डोपामिनको कमी छिटो–छिटो हुने र ज्यानै जाने हुन्छ । डोपामिन जोगाउन केही कुरामा भने सचेत हुनैपर्छ :

के हो डोपामिन?
डोपामिन मान्छेको दिमागमा हुने एक विशेष तत्व हो । दिमागको कोषिकाले डोपामिन उत्पादन गर्छ । डोपामिनको काम शरीरलाई लचक, चुस्त र स्फूर्त बनाउने हो । डोपामिन उत्पादन कम भयो भने हातखुट्टा काँप्ने, दिमाग सुस्त हुँदै जाने, बोली लरबरिने, अनुहारको चमक हराउने र अन्ततः शरीरले काम गर्नै नसक्ने हुन्छ । यो समस्यालाई पार्किन्सन्स भनेर बुझिन्छ ।

किन घट्छ उत्पादन? 
शरीरलाई सक्रिय राख्न महत्वपूर्ण डोपामिन उत्पादन कम हुनुका विभिन्न कारणमध्ये कीटनाशक औषधिको भूमिका महत्वपूर्ण मानिएको छ । कीटनाशक औषधिको संसर्गमा बढी रहने व्यक्तिको दिमागको कोषिकामा डोपामिन उत्पादन गर्ने क्षमता कम हुन्छ । यस्तो औषधि प्रयोग गर्दा जोगिने तथा कम संसर्गमा रहने गर्नुपर्छ ।

टाउकोमा दबाब बढी पर्दा पनि डोपामिन उत्पादनमा असर पर्न जान्छ । टाउकोमा चोट लाग्दा तथा गिजोलिँदा डोपामिन उत्पादन गर्ने कोषिकाहरू मर्न सक्छन् । विशेषगरी बक्सिङ खेल्ने व्यक्तिमा यो समस्या बढी हुन्छ । डोपामिनको उत्पादन कम हुने समस्या वंशानुगत कारणले पनि हुन्छ । यो समस्या केही व्यक्तिमा पुस्तान्तर पनि भएको पाइएको छ ।

डा. राजु पौडेल,कन्सल्ट्यान्ट न्युरोलोजिस्ट

कस्तो असर पर्छ? 
डोपामिन उत्पादन कम हु“दै गएर रोकिने अवस्थामा पुगेपछि शारीरिक गति पनि रोकिने अवस्थामै पुग्छ । शारीरिक लचकता कम भएपछि मांसपेशी पूरै कडा हुन्छ । समस्याको उपचार ढिला भएका औषधिले पनि काम गर्न छाड्छ । र, समस्या सुरु भएको ८–१० वर्षमा व्यक्तिको ज्यान जान सक्छ ।

तर, डोपामिन नभएर काम गर्न छाडेको अवस्थामा डिपब्रेन स्टिमुलेसन्स प्रविधि अपनाएर दिमागलाई सक्रिय बनाउन सकिन्छ । मुटुमा पेसमेकर राखेजस्तै तरिकाले दिमागमा राखिने यो प्रविधि नेपालमा निकै महँगो छ ।नयाँ पत्रिकाबाट