माघ १५, २०८०
अन्तिम समयमा आएर कुनै फेरबदल नभएको खण्डमा सम्भवत: आज एनसेलको शेयर खरिद बिक्री सम्बन्धमा छानबिन गर्न सरकारले गठन गरेको समितिले आफ्नो अध्ययन प्रतिवेदन बुझाउने छ । बहस चरम उत्कर्षमा पुगेका कारण एक निजी कम्पनीको अप्...
यो हल्लै–हल्लाको देश हो .. । कवि भूपि शेरचनको कवितामा भनिएजस्तै शुक्रबार रातिदेखि शनिबार बिहानसम्म नेपालको सामाजिक सञ्जाल र केही सञ्चारमाध्यममा एउटा अप्रिय हल्ला फैलियो । जुन हल्लाले डा. उपेन्द्र देवकोटा र उनका शुभचिन्तक निकै मर्माहित हुन पुगे । मर्माहित हुनु स्वभाविक विषय पनि थियो । किनकि, बाँसबारीस्थित न्यूरो अस्पतालमा उपचार गराइरहेका डा. देवकोटाप्रति सामाजिक सञ्जालमा सामान्य नागरिकदेखि उच्च तहका व्यक्तिले समेत श्रद्धाञ्जली व्यक्त गरिरहेका थिए । जुन विषय भ्रामक थियो ।
भ्रामक विषय गलत हो भन्न न्यूरो अस्पतालले विज्ञप्ति नै जारी गर्नुपर्यो । त्यति मात्र होइन, उपचार गराइरहेका डा. देवकोटालाई अस्पताल परिसरमा निकालेर ह्विलचियरमा राखेर हिँडाउनुपर्यो । तब मात्र डा. देवकोटाको वास्तविक स्वास्थ्य अवस्थाबारे सर्वसाधारणले जानकारी पाए । डा. देवकोटाको स्वास्थ्य अवस्थामा अपेक्षा गरे अनुरुप सुधार नभएपनि उनका शुभचिन्तकले सन्तोषको श्वास फेरे ।
सवाल डा. उपेन्द्र देवकोटाको मात्र होइन, केही समय अगाडि तत्कालीन समयमा स्वास्थ्यमा कुनै समस्या नदेखिएका राष्ट्रकवि माधव घिमिरेको विषयमा समेत सामाजिक सञ्जालमा यस्तै अप्रिय समाचार भाइरल बनेको थियो । जुन समाचारलाई वास्तविकता ठानी तत्कालीन गृहमन्त्री विमलेन्द्र निधिले समेत राष्ट्रकवि घिमिरेप्रति श्रद्धाञ्जली व्यक्त गरे । जुन समाचार भोलिपल्ट घिमिरेका परिवारले घिमिरेलाई सुनाएपछि घिमिरेले यसलाई सुःखद घटनाका रुपमा लिँदै आफू मरेको आफैंले थाहा पाएको बताए ।
त्यति मात्र होइन, विरलै मात्रामा हुुने यस किसिमको घटनालाई आधारित बनाएर राष्ट्रकवि घिमिरेले तत्कालै एउटा कविता समेत रचना गरे । जुन कविता यसप्रकार थियो :
अचम्म भो ! अचम्म भो ! अचम्भ भो !
यही जुनीमा अर्को जुनी पाए ।।
लाख–लाख नेपालीको माया पाए ।।।
यी त भए भाइरल बनेर भ्रामक बनेका देवकोटा र घिमिरेका मृत्युसँग सम्बन्धित समाचारहरू । अब एकैछिन भाइरल बनेर सत्य भएका समाचारको प्रसङ्ग पनि जोडौ ।
तत्कालीन माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष (हाल नेपाल कम्यूनिस्ट पार्टी) पुष्पकमल दाहालका पुत्र प्रकाश दाहालको मृत्यु हुँदा पनि सामाजिक सञ्जाल र सञ्चारमाध्यममा यस्तै किसिमको समाचार भाइरल बनेको थियो । यसरी समाचार भाइरल बन्ने क्रममा मृत्युको विषयमा आधिकारिक जानकारी नहुँदै सामाजिक सञ्जालमा हार्दिक श्रद्धाञ्जली व्यक्त गर्नेदेखि सञ्चारमाध्यममा मृत्यु भएको समाचार प्रेषित गर्ने विषयमा होडबाजी नै चलेको थियो ।
त्यही क्रममा राजधानीस्थित एक अनलाइनले एक प्रहरी उच्च अधिकारीको हवाला दिँदै प्रकाश दाहालको मृत्यु भएको समाचार दिएको थियो । यद्यपि, उक्त समाचार प्रकाशित भएको केही घण्टापछि दाहालको निधन भएको पुष्टि भयो र समाचार सत्य सावित हुन पुग्यो ।
प्रकाश दाहालको मात्र होइन, नेपाली राजनीतिका शिखर पुरुष गिरिजाप्रसाद कोइरालाको निधन हुँदा समेत अन्यौलता छाएको थियो । आफूलाई ‘१ नम्बरको सञ्चारमाध्यम हुँ’ भन्ने सञ्चारमाध्यमले समेत हचुवाको भरमा ‘ब्रेकिङ न्यूज’ दिइरहेका थिए । तर, दुर्भाग्य कोइरालाको मृत्यु भएको हो कि होइन भन्ने विषयमा समेत उनीहरूलाई द्विविधामा नै थिए । तर, कोइरालाको निधन भएका कारण सञ्चारमाध्यम सही सावित हुन पुगे ।
राष्ट्रिय तथा विशिष्ट व्यक्तिहरू उपचार गराइरहेको अवस्थामा यस किसिमका भ्रामक समाचारहरू सामाजिक सञ्जाल र सञ्चारमाध्यम पटक–पटक किन दोहोरिरहेका छन् ? यो अत्यन्त दुःखद घटना हो । तसर्थ, आगामी दिनमा सामाजिक सञ्जाल प्रयोगकर्ता र सञ्चारमाध्यमले यस्ता समाचार सम्प्रेषण गर्दा अस्पताल र सरकारको जिम्मेवार निकायको स्रोतलाई आधिकारिकता मान्नुपर्छ । विश्वका अन्य मुलुकमा हेर्ने हो भने यस्तै प्रचलन रहेको छ । तर, हामी कहाँ मात्रै किन हल्लै–हल्लामा जिउँदा मानिसप्रति श्रद्धाञ्जली व्यक्त गर्ने क्रम चलिरहेको छ ।
सामाजिक सञ्जाल विकासले मूलधारमा मिडियाभन्दा पहिला जनतालाई सू–सूचित गर्ने माध्यम बनेका छन् । पछिल्ला दिनमा सामाजिक सञ्जाल रचनात्मकभन्दा पनि अरुलाई गाली गर्ने, अरुको चरित्र हत्या गर्नेजस्ता क्रियाकलाप भइरहेका छन् । छद्म नाम राखेर अरुको बदख्वाइ गर्ने क्रियाकलाप रोकिनुपर्छ ।
सामाजिक सञ्जाललाई शुद्धिकरण गर्ने सम्बन्धमा पूर्वप्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईले ट्वीटरमा लेखेको सन्देश मननीय छ । भट्टराइले केही समय पहिला लेखेका थिए, ‘भौतिक वातावरण स्वच्छ र स्वस्थ राख्न ‘खुला दिसामुक्त क्षेत्र’ घोषणा गरिएझैं मानसिक वातावरण स्वच्छ र स्वस्थ राख्न सोसल मिडियालाई ‘अश्लिलता र गालीगलौजमुक्त क्षेत्र’ घोषणा गरे कसो होला ?’
अन्तमा, सामाजिक सञ्जाल र सञ्चारमाध्यमबाट यस्ता भ्रामक समाचार सम्प्रेषण गर्नेमाथि सरकारले कडा कारवाही गर्नु जरुरी देखिन्छ । अन्यथा, सामाजिक सञ्जाल र सञ्चारमाध्यम उपेन्द्र देवकोटा र माधव घिमिरेप्रति मात्र होइन, अन्यले पनि श्रद्धाञ्जली पाउने निश्चित छ ।
अन्तिम समयमा आएर कुनै फेरबदल नभएको खण्डमा सम्भवत: आज एनसेलको शेयर खरिद बिक्री सम्बन्धमा छानबिन गर्न सरकारले गठन गरेको समितिले आफ्नो अध्ययन प्रतिवेदन बुझाउने छ । बहस चरम उत्कर्षमा पुगेका कारण एक निजी कम्पनीको अप्...
एकाधबाहेक अधिकांश मन्त्रीले प्रभावकारी कार्यसम्पादन गर्न नसकेपछि प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ स्वयंले मन्त्रीहरूलाई प्रस्ट चेतावनी दिएका छन् । नेपालीलाई नक्कली भुटानी शरणार्थी बनाएर अमेरिका ला...
चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिएको श्रीलंकाले सन् २०२२ को अन्त्यतिर औषधि किन्ने क्षमता पनि गुमाएको थियो । ५० अर्ब डलरभन्दा बढीको विदेशी ऋण 'डिफल्ट' भएको थियो भने लाखौंले रोजगारी गुमाएका थिए । दशौं लाख मान्छे...
कुनै राजनीतिक संक्रमण वा अवरोध नभएको समयमा मन्त्रीहरूबीच कसले राम्रो काम गर्ने भनेर प्रतिस्पर्धा हुनुपर्ने हो । तर, विडम्बना ! सहज राजनीतिक अवस्थामा पनि झन्डै एक वर्षसम्म सरकारमा रहेका अधिकांश मन्त्रीको कार्यप्रगति ...
दुई–दुईपटक मिर्गौला फेरेको शरीर । मध्यजाडो नजिकिँदै गरेका मंसिरका चिसा दिन । त्यसमाथि वृद्धावस्था । यस्तो बेला ७० नाघेकाहरूको अधिकांश समय ओछ्यानमै बित्छ । नभए पनि घरको चार दिबारभित्र आराम गरेर अनि तात...
आफ्नो तेस्रो कार्यकालको दोस्रो वर्षलाई प्रभावकारी बनाउने भनी दाबी गरेका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले कांग्रेस महामन्त्री गगन थापालगायत केही नेतासँग नियमित सल्लाह सुझाव लिन थालेका छन् । रा...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...