सुर्खेत, ९ असार – कर्णालीको राजधानी वीरेन्द्रनगरको चनौटेमा जन्मेकी गायिका टीका पुन चर्चित छिन् । २०५७ सालमा पहिलो पटक प्रेमदेव गिरीको संकलन रहेको ‘यानी माया’ गीतमा स्वर दिएकी थिइन् गायिका पुनले । तर, उनले २०६५ सालदेखि जलेसी जमुना तीजको गीतमार्फत् व्यवसायिक गायन क्षेत्रमा कदम राखेकी हुन् ।

हालसम्म १ सय १ भन्दा बढी अर्वाडहरू पाइसकेकी छिन् भने स्टेज कार्यक्रममा उनको भ्याइँनभ्याइँ छ । युके, जापान, कोरिया, अस्ट्रेलिया, इजरायल, कतार, मलेसिया, सिंगापुर लगायत विश्वका १६ वटा देशमा पुगिसकेकी गायिका पुनको प्रेरणाको स्रोत उनकी आमा जैसरा सिंह हुन् । सानै उमेरदेखि नै कला क्षेत्रमा लाग्नुपर्छ भन्ने सिकाउने नै आमा रहेको उनले लोकान्तरसँग बताइन् ।

पहिलो पुरस्कारले थप प्रेरणा

‘म ५ कक्षामा अमरज्योति मावि नेवारेमा पढ्दै थिएँ । रेडक्रस सम्बन्धी जिल्लाव्यापी लोकगीत प्रतियोगिता आयोजना गरिएको थियो । गीतमा हेनरी ड्युनाको बारेमा शब्द बनाई गाउनुपर्ने नियम थियो । म आफैले गीत बनाए र गाए, अनि प्रथम भएँ । त्यतिबेला मलाई लाग्यो, मैले दुनियाँ नै जिते, संसार नै मेरो कब्जामा भएजस्तो, शब्दबाट उल्लेख गर्ने नसकिने गर्वानुभूति, उत्साह मैले महसुस गरे,’ उनले खुलस्त पार्दै भनिन्, ‘यदि म त्यो पुरस्कार पाउँदिन थिएँ भने म आज यो ठाउँमा सायदै हुन्थें ।’

गीत गाउन भनेपछि हुरुक्कै हुने बानीका कारण मिठो स्वरकी धनी पुनले प्रथम भइसकेपछि बाल्यकालमै नृत्य निर्देशक कुलमान नेपालीले सुर्खेतको बागिना समूहमा बोलाए । त्यसपछि उनको कला र गलामा निखारपन बढ्दै गयो र कर्णालीको गहना नभई सम्पत्तिको रुपमा अहिले स्थापित भइसकेकी छिन् ।

उनले गोरखा दक्षिण बाहु तथा जनसेवाश्री पुरस्कार समेत प्राप्त गरिसकेकी छिन् । ‘एक पटक काठमाडौंमा पुजा लोकदोहोरी अवार्ड भन्ने थियो, धेरै चलेको  ख्याति प्राप्त, धेरैको प्रतिस्पर्धा रहेको प्रतियोगितामा मेरो नाम पनि नोमिनेसनमा थियो । मुना थापा, देविका घर्ती लगायत दर्जनौं त्यतिबेलाका चर्चित गायिकाले भाग लिएका थिए । अवार्ड मैले पाउँछु भन्ने मलाई लागेको थिएन । तर, अहिलेको कर्णाली खासगरी सुर्खेती स्रोता, दर्शकबाट धेरै भोट पाएका कारण मैले उक्त अवार्ड हात पारें, त्यतिबेला मलाई झन् गर्व लाग्यो । कला क्षेत्रमै केही गर्नुपर्छ जस्तो लाग्यो,’ उनले भनिन् ।

‘लालुपाते नुग्यो भुइँतिर’ जस्ता सयौं चर्चित गीत गाइसकेकी पुनले ‘गीत संगीतमा नै स्थापीत हुन्छु’ भन्ने नलागेको बताइन् । तर पनि लोकसंगीतलाई आफूले औंधी माया गर्ने र लोकसंस्कृतिलाई बचाई राख्नुपर्ने ठानेर निरन्तरता दिँदा यो अवस्थामा आइपुगेको उनको अनुभव छ । लोक गीतसंगीतमा अहिले पछिल्लो चरणमा आएको अश्लिलतालाई उनी परिवर्तनको रुपमा लिनुपर्ने बताउँछिन् ।

‘समाजको विकास हुँदै जाँदा कहीँ न कहीँ कला क्षेत्रको पनि विकास हुँदै जान्छ र त्यसैको प्रतिफल स्वरुप स्रोता दर्शकले उही पुरानै संगीतलाई नै पराउँछन् भन्ने छैन,’ उनले भनिन्, ‘दशर्कको संगीतको स्वाद अनुरुप कलाकारले प्रस्तूति दिँदा अन्यथा मान्नु हुँदैन । यद्यपि एकाध अलि बढी नै छाडा खालका संगीत आएका छन् । समाजमा बस्ने सबै मान्छे एउटै खालका त हुँदैनन् नि ?’ उनको प्रश्न छ ।

पहिलेको तुलनामा कलाकारलाई बाँच्न सहज पनि र असाध्यै गाह्रो पनि रहेको उनको भनाई छ । पहिले एल्बमहरू बिक्री हुन्थें । अहिले युट्यूबमा गीत चल्नुपर्ने हुन्छ । जति बढी भ्यू बढ्यो त्यति नै कलाकारको आम्दानीको स्रोत बढ्ने भएका कारण राम्रो र चल्ने खालको गीत ल्याए बाँच्न गाह्रो हुँदैन । उनले कला क्षेत्रमा आउन चाहनेलाई निरन्तरता दिन आग्रह गर्छिन् । ‘शुरूमै सफल भइन्छ भन्ने छैन, हामीले चाहेजस्तो हुन्छ भन्ने पनि छैन,’ उनले भनिन्, ‘तर, कडा संघर्ष गर्न सके र कला क्षेत्रमा जम्न र दर्शक र स्रोताले खोजेजस्तोे गीत संगीत दिन सके समस्या नै छैन ।’

अहिले कलाकारको बाँच्ने प्रमुख आधार भनेकै स्टेज कार्यक्रम रहेको गायिका पुनले बताइन् । उनले भनिन्, ‘जति बढी मन छुने, राम्रा गीत दिन सक्यो, त्यति नै अवसरहरू आँउदै जान्छन् र त्यति धनी नबने पनि जीवन गुजार्न समस्या हुँदैन ।’

बलेको आगो राज्यले नतापोस्

गायिका पुनले नेपालमा बलेको आगो सबैले ताप्ने तर बाल्न प्रयास नगर्ने बानी बढ्दै  गएको बताइन् । ‘कम्तिमा राज्यले त्यसो नगरेको भए कलाकारलाई ठूलो राहात हुन्थ्यो,’ उनले भनिन् । अब कर्णाली प्रदेश सरकारले कर्णाली क्षेत्रको समृद्धिका लागि कलाकारको साथ र सहयोग लिएर अघि बढ्नुपर्ने बताइन् । ‘कर्णाली आफैमा कलाको धनी क्षेत्र हो,’ उनले भनिन्, ‘राज्यले कला क्षेत्रको संरक्षण र सम्वद्र्धन गर्नुपर्छ र त्यसबाट राज्यले लाभ लिनुपर्छ ।’

‘कर्णालीको कलाकारलाई कसरी प्रर्वद्धन गर्ने भन्ने बारेमा सरकारले सोचोस् । कलाकारलाई सपोर्ट गरिदेओस्, कलाकार गहनाको रुपमा नभएर सम्पत्तिको रुपमा बुझोस् । हामीलाई संरक्षण गरिदेओस् । चाहिँदा मात्रै प्रयोग गर्ने र आवश्यक नपरे नहेर्न प्रवृत्ति अन्त्य भए कला क्षेत्रको संरक्षण हुने र कला क्षेत्रका पर्यटकलाई कर्णालीमा आकर्षित गरी कर्णालीलाई आत्मनिर्भर बनाउन सहयोग पुग्छ,’ उनले भनिन् । उनले जीवनभरि कलाकारिता गरेका सर्जकलाई राज्यले कोष स्थापना गरेर भएपनि राहात दिनुपर्ने र काममा लगाउनुपर्ने माग गरिन् । राज्यले कलाकारलाई काममा लगाउन सके धेरै पाइदा पुग्ने उनको विश्वास छ ।

तीजको भ्याइँनभ्याइँ

गायिका टीका पुनलाई अहिले तीजका गीतमा स्वर दिन भ्याइँनभ्याइँ छ । तीज यो वर्ष ढिलो भएपनि पुनले अहिलेसम्म ११ वटा एल्बममा स्वर दिइसकेकी छिन् भने २ वटा गीतको छायांकन समेत सम्पन्न भइसकेको छ ।

सुर्खेती श्रष्टा धर्मराज गिरीको ‘गैराबारी नास्पाती पाक्यो, जुरेली चरीले खायो बरिलै, नवौं डाँडा माइती र मावली, बाबाको सम्झना आयो बरीलै, मायाको   वासना मनभरि चल्याछ हरर, नाच्दिन्छु फरिया पारेर फरर’ भन्ने गीतमा आवाज दिइसकेकी छिन् । कर्णाली र ७ नम्बर प्रदेशका महिला दिदिबहिनीलाई लक्षित गरी ल्याइएको उक्त गीत स्रोता तथा दर्शकले मन पराउने उनको विश्वास रहेको छ ।