धनगढी, ११ असार – सरकारले समृद्ध नेपालको नारा दिइरहेको बेला ७ नम्बर प्रदेशका किसानले मलखादको चरम अभाव झेल्नुपरेको छ । किसानलाई रोपाइको चटारो लागेको बेला रासायनिक मलको हाहाकार भएको हो ।

माग अनुसारको रासायनिक मल समयमा आपूर्ति नगरिँदा रासायनिक मलको अभाव सिर्जना भएको छ । मलको अभाव भएपछि धान रोपाइमा लागेका किसानले सास्ती खेप्नुपरेको छ । कैलारी गाउँपालिका–३ टिसिएनका स्थानीय कृषक मोतीराम चौधरीले आवश्यक मल उपलब्ध नहुँदा धान रोपाइ कसरी गर्ने भन्ने कुराले पिरोल्ने गरेको बताएका छन् ।

‘रोपाइकै बेलामा मल अभाव हुनुपर्ने ? पैसा तिरेर पनि मल किन्न नपाउनु बडो दुःखको कुरा हो,’ उनले भने, ‘सरकारले आफ्नो नीति तथा कार्यक्रममा कृषि क्रान्ति तथा कृषि आधुनिकीकरणको कुरा गर्छन् । तर, हामी मल बिना धान रोपाइ गर्न बाध्य छौं ।’

राज्यले सीमा क्षेत्रबाट हुने अवैध मल निकासीमा कडाइ गरेको छ । यता, मलको अभाव सिर्जना हुँदा कृषक सीमावर्ती भारतीय बजारबाट मलको अवैध आयात गर्दै आएका थिए । तर, अवैध आयातमा भएको कडाइ र सरकारी निकायबाट पनि मलको सहज आपूर्ति नहुँदा कृषकलाई कृषि पेशा हैरानी पेशा बनेको हो ।

कैलारी गापा–२ कुकुरभुक्काका स्थानीय कृषक राजु रैकाल भन्छन्, ‘हिजोसम्म यता अभाव हुँदा पारीबाट ल्याएर पनि काम चलाउँथ्यौं । तर, अचेल न यताबाट उपलब्ध हुन्छ, नत उताबाट । राज्यले किसानलाई दिनसम्म दुःख दियो ।’ रासायनिक मलको आपूर्ति कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेड र साल्ट ट्रेडिङ कम्पनी लिमिटेडबाट हुँदै आएको छ । ७ नम्बर प्रदेशमा ७० प्रतिशत मलको आपूर्ति कृषि सामग्री र बाँकी साल्ट ट्रेडिङले गर्दै आएको छ ।

तर, ती २ कम्पनीले मलको अभाव चर्किएको बेला आवश्यक कोटा अनुसारको मल बिक्री गरिसकेको दाबी गरिरहेका छन् । साथै, हाल मल अपुग हुुनुको दोष एकअर्कालाई दिनुको साथै ठूला किसानले हिउँदे बालीको लागि समेत खरिद गरी स्टक राखेको हुँदा हाल अभाव देखिएको जिकिर गरिरहेका छन् ।

केही समय पहिले भूमि व्यवस्था कृषि तथा सहकारी मन्त्री विनिता चौधरीको रोहवरमा बसेको छलफलमा कृषि सामग्री र साल्ट ट्रेडिङले मल आपूर्तिबारे जानकारी गराएका थिए । कृषि सामग्रीले यूरिया मल ५५ सय मेट्रिक टन, डीएपी २५ सय मेट्रिक टन र पोटास २ सय मेट्रिक टन धान सिजनको लागि आपूर्ति गर्ने गरेको जनाएको थियो । सो अनुसार नै पुरानो मौज्दात र नयाँ गरी करीब २६ सय मेट्रिक टन मल बिक्री गरिसकेको कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेड धनगढीका क्षेत्रीय निमित्त प्रमुख दुर्गाप्रसाद पाण्डे बताए ।

त्यस्तै, साल्ट ट्रेडिङले धान र गहुँ सिजनको लागि डीएपी ३ हजार मेट्रिक टन, युरिया ६ हजार ८ सय मेट्रिक टन र पोटास २ सय मेट्रिक टन गरी १० हजार मेट्रिक टन कोटा रहेको मन्त्री चौधरीलाई साल्ट ट्रेडिङले जानकारी गराएको थियो । साल्ट ट्रेडिङ अञ्चल कार्यालय धनगढीका जनसम्पर्क प्रमुख रामचन्द्र जोशीले तोकिएको कोटाभन्दा १ हजार मेट्रिक टन बढी मल बिक्री गरेको जनाए । तर, कृषि सामग्रीका निमित्त प्रमुख पाण्डेले साल्ट ट्रेडिङले कोटा अनुसारको मल आपूर्ति गर्न नसक्दा अभाव भएको आरोप लगाए । 

यसैबीच, ७ नम्बर प्रदेशमा १० प्रतिशत किसानले मात्रै मलको अभाव झेलिरहेको बताइएको छ । मल आउँदो विहीबारसम्म धनगढी पुग्ने प्रवल सम्भावना रहेकाले अभाव हट्ने निमित्त प्रमुख पाण्डेको दावी छ । उनी भारतको बिसाखापटनम्बाट मल आयात भइरहेको पनि बताए ।

भूमि व्यवस्था, कृषि तथा सहकारी मन्त्रीले विनिताले केही किसानले मात्रै मल पाउन बाँकी रहेको बताउँदै मल आयातको प्रक्रिया जारी रहेकोले केही दिनमै मलको अभाव हट्ने दावी गरिन् । साथै, उनले पनि सहकारी संस्थाबाट ठूला किसानले हिउँदे बालीको लागि समेत मल खरिद गरी स्टक राखेको हुँदा केही अभाव देखिएको जिकिर गरिन् ।