आज कुशे औंशी । आजको दिन हिन्दू धर्मावलम्बिहरुले वर्ष दिनलाई चाहिने कुश(एक प्रकारको घास) घरमा राख्ने गर्छन् ।

धर्मशास्त्रहरुका अनुसार आजको दिन उखलिएको कुश एक वर्षसम्म प्रयोग गर्न सकिन्छ । सनातन हिन्दूधर्ममा कुशलाई अत्यन्त्य पवित्र मानिएको छ ।

वैदिक परम्परामा पूजा, जप श्राद्धकार्य इत्यादि कार्यको समयमा पवित्र धारण आवश्यक छ । जो कुशबाट बनाइन्छ । औंशीका दिन उखलिएको कुश एकमहिना सम्म उपयोग गर्न सकिन्छ तर कुशोत्पाटनी औंशीमा उखलिएको कुश एक वर्षसम्मका लागि शुद्ध र उपयोगी मानिन्छ । 

कुशलाई आजको दिन उखेल्नका लागि निश्चित विधि रहेको छ । तर काठमाडौं लगायतका मुख्य सहरमा भने कुशको अभावका केही दिन अघि नै उखेलेर कुश बेच्न राखिएको हुन्छ । 

कुश उखेल्नका लागि विहान स्नान गरेपछि सफा लुगा लगाएर तयार हुनु आवश्यक हुन्छ । कुश उखेल्नका लागि आफ्नो मुख पूर्व या उत्तर दिशा तर्फ फर्काएर मन्त्र पाठ गर्दै उखेल्ने प्रावधान धर्मशास्त्रमा गरिएको छ । 

समृद्धि प्राप्ति

जीवनमा सुख समृद्धि चाहनुहुन्छ भने कुशलाई आफ्नो जीवनको एक हिस्सा बनाउनु फाइदाजनक हुन्छ । खेत, पाखामा पाइने यो घासलाई सामान्य रुपमा लिनु गल्ती हुने छ । 

कुशले तपाइँको जीवनमा धन समपत्ति दिन सक्छ । 

धार्मिक मान्यता अनुसार कुशलाई रातो कपडामा बेरेर घरमा राख्नाले समृद्धि प्राप्त हुन्छ । 

कुश दीर्घजीवी घास हो । जराको एक हिस्सा मात्र जमिनमा बाँकी रहे यसले आफ्नो अस्तित्व बनाइहाल्छ । कुशको पात धारिलो खालको हुन्छ । यो व्लेड जत्तिकै धारिलो हुन्छ । 

आध्यात्मिक क्षेत्रमा कुशको महत्व

कुश देव, पितृ र प्रेत कार्यममा महत्वपूर्ण मानिन्छ । यसलाई औलामा लगाएपछि सबै मांगलिक तथा अमांष्गलिक कार्य पूर्णहुने धर्मशास्त्रहरुमा उल्लेख गरिएको छ । 

धार्मिक दृष्टिमा कुशलाई निकै पवित्र मानिन्छ । यसको विछ्याउनामा राजाहरु पनि सुत्थे । वैदिक साहित्यमा यसका अनेक स्थल बारे उल्लेख गरिएको छ । अर्थवेदमा कुशलाई क्रोध नाशक तथा अशुभ निवारक बताइएको छ । 

आज पनि नित्य नैमित्तिक धार्मिक काम तथा श्राद्ध आदी कर्ममा कुशको उपयोग हुने गरेको छ । कुशबाट तेल निकालिथ्यो भन्ने कोटिल्यले उल्लेख गरेका छन् । भावप्रकाशका अनुसार कुश त्रिदोष नाशक हो । 

कुशको औंठी बनाएर अनामिका(साहिली)औलामा लगाइन्छ । यस्तो गर्दा हातमा सञ्चित आध्यात्मिक शक्ति पुञ्ज दोस्रो औलामा जाँदैन । किनकी अनामिका(साहिली) औलाको मूलमा सूर्यको स्थान भएका कारण यो सूर्यको औंला हो ।

कार्मकाण्डका कार्यमा यदी भूलवश जमिनमा लागेका कुशको स्पर्श हुनेछ । यस कारण कुशलाई हातमा धारण गर्ने गरिन्छ । यसको प्रयोग पछिको मान्यता यस्तो पनि छ कि हातमा उर्जाको रक्षा नगरिए यसको नराम्रो असर हाम्रो दिमाग तथा दिलमा पर्न सक्नेछ । 

कुशको आशनमा बस्दा शरीरको इनर्जीलाई पृथ्वीमा जानबाट यसले रोक्ेछ । 

मान्यता

धार्मिक मान्यता अनुसार यदी कसैको मृत्यु पञ्चकमा परेको खण्डमा घरमा पाँच सदस्यको मृत्यु हुन्छ । यसको निवारणका लागि वा कसैको पञ्चकमा मृत्यु भएका ५ कुशको पुत्ला बनाएर मृतकका साथ जलाउँदा अन्यमाथि दुर्घटना आइपर्दैन भन्ने मान्यता रहिआएको छ । 

कुशको जराबाट बनेको दानाको माला लगाउँदा कलंक हट्ने, प्रदुषण मुक्त हुने र रोग व्याध नाश हुनेछ । 

कुशको आशनमा बसेर पूजा पाठ गर्दा ज्ञानमा वृद्धि र सर्वसिद्धी प्राप्त हुन्छ । कुशको आशनमा बसेर ध्यान साधना गर्दा तन मन पवित्र भएर बाधाबाट सुरक्षित भइन्छ । 

कुशलाई रातो कपडामा बेरेर घरमा राख्दा समृद्धि प्राप्त हुन्छ । 

ग्रहणको समय भन्दा पहिला सूतकमा यसलाई अन्न जल आदीमा राख्नाले ग्रहणको दुष्प्रभावबाट बच्न सकिन्छ । 

कुश धारण गर्नाले कपाल झर्दैन ।

देवी भागवतको १९ औं अध्यायको ३२ औं श्लोकमा भनिएको छ–
नास्य कैशान् प्रवपन्ति, नोरसि ताडमानते ।

अर्थात कुश धारण गर्नाले कपाल झर्दैन ।

कुशको प्रयोगले हर्ट अट्याकको सम्भावना कम हुन जान्छ । वेदले कुशलाई तत्काल फल दिने औषधि, आयुको वृद्धि गर्ने र दुषित वातावरणलाई पवित्र गर्ने र संक्रमण फैलनबाट राक्नेवाला भएको बताएको छ ।