विराटनगर– पूर्वी नेपालका थारू समुदायले मनाउने गोठाले पर्व आज विभिन्न कार्यक्रमको आयोजना गरी मनाउँदै छन् । हरेक वर्ष कोजाग्रत पूर्णिमाका दिन मनाउने गोठाले पर्वमा मिठा परिकार बनाएर खाने चलन थारु समुदायमा रहँदै आएको छ ।

थारु सांस्कृतिक प्रचलन अनुसार नेपालको पूर्वीय थारु र पश्चिम भागमा रहेको थारु समुदायबीचमा सांस्कृतिक परम्परामा भिन्नता रहेको पाइन्छ । थारु समुदायभित्र पनि राना थारु, खाँ थारु, भगत थारु, मोदी थारु लगायतका छन् । पूर्वीय थारु समुदायले मनाउने यो पर्वको प्रचार नहुँदा ओझेलमा परेको छ । ठूलो महत्वको पर्व भएर पनि ओझेल परेको पर्वको रुपमा गोठाले पर्वलाई लिईँदै आएको थारु महिला  निरा  भगतले बताइन् । 

गोठाले पर्व द्वापरयुगमा श्रीकृष्ण भगवनाको पालादेखि मनाउँदै आएको बताइन्छ । अपवादमा बाहेक थारु समुदायको मूल पेसा कृषि एवं पशुपालन नै रहेको र कृष्ण भगवान पनि गोठाले भई गाईवस्तु चराउने तथा गाईवस्तुको संरक्षण गर्ने गरेकाले कृष्ण भगवानको पालादेखि नै गोठाले पर्व मनाउने प्रचलन रहि आएको मानिन्छ ।

‘गो’ भनेको गाई अर्थ लाइन्छ । थारु समुदायमा गोको अर्थ गोरु मानिन्छ । यसबाट ‘गो’ भनेको गोरु र ‘ठाले’ भनेको स्थान, ठाउँ मानिन्छ । यसबाट गोरु रहेको स्थानको पर्व भन्ने बुझिन्छ । किसानको लागि गोरु पालनकर्ताको रूपमा रहन्छ । द्वापर युगमा सबै जमिन पानीले भरी गाईगोरुलाई असुविधा हुँदा गोबद्र्धन पर्वत बनाएर कृष्ण भगवानले रक्षा गरेको धार्मिक ग्रन्थमा उल्लेख छ । 

गोठाले पर्व थारु समुदायले हरेक वर्षको कोजाग्रत पूर्णिमाको दिन मनाउने गर्दछन् । दशैंको टीका विसर्जनपछि आउने कोजाग्रत पूर्णिमाको दिन लक्ष्मीको बास हुन्छ भन्ने विश्वास गरिन्छ । लक्ष्मीको बास भएपछि बर्षभरी भोकमरी आउँदैन भन्ने मान्यता छ । सबैमा खुसी आउँछ, मंगलै—मंगल हुन्छ, कुनै अनिष्ट आउँदैन, त्यसैले सबै सुखी र खुसी रहन पाइन्छ भनी यो पर्वमा उत्साह आउने उनीहरुको विस्वास छ ।

सानै उमेरमा विवाह गरी घरमा गएका छोरीहरू, दिदीबहिनी, चेलीबेटी पर्व मनाउन आजै माइत आउने गर्दछन् । माइतमा आउँदा घुम्टो ओड्नु पर्दैन । कुमारी हुँदाकै जस्तोगरी हाँसीखुसी आफ्नो दिदीबहिनी, साथीसंगिनी भेट हुने, रमाइलो गर्ने, दुःखसुखका कुराहरू एकअर्कामा सुनाउने दिनको रुपमा पनि थारु समुदायले गोठाले पर्वलाई लिने गर्दछन् ।

यस दिन थारुहरूको मौलिक परिकार बनाएर इष्टमित्र, नातागोता सबैलाई खुवाउने, बाँड्ने प्रचलन पनि रहेको  लखन्तरीका सुरेश माझीले बताए । गोठाले पर्वलाई थारु समुदायले मौलिक पर्वको रूपमा लिने गरेका छन् । हिन्दु सनातन धर्मालवम्बीहरूले यस पूर्णिमाको दिन अरू प्रकारले मनाए पनि थारु समुदायले मनाएको शैली भने अरू समुदायको भन्दा फरक छ । पश्चिम नेपालमा गोठाले पर्व थारु समुदायले नै नमनाउने गरेको भएपनि झापा मोरङ र सुनसरीका थारु समुदायले यो पर्व मनाउँदै आएका छन् ।