धनगढी–दशैं विदाई गरेको १५ दिन पूरा भएको छ । तर १५ दिनपछि कैलालीको एक थारु बस्तीमा विधिपूर्वक धुमधामले दशैं मनाइएको छ । कैलारी गाउँपालिका–६ बेनौलीका स्थानीयहरु आफ्नो कुल देवताको पूजाआजासहित मान्यजनहरुबाट टीका थप्दै दशैं मनाएका हुन् ।

असोज २४ गतेको घटस्थापनापछि गाउँघर, शहर बजार, समस्त हिन्दुधर्मलम्बीमा दशैंको रमझम शुरु भयो । दशैंको रौनक रहेकै बेला कार्तिक ३१ गते आदिवासी थारु समुदायले आफ्नो कुल देवतालाई ढिक्रि (चामलको परिकार) चढाएर ‘ढिकरहुवा‘ मनाए । बेनौलीका स्थानीयहरु पनि ढिकरहुवाको तयारीमा जुटेका थिए ।

तर गाउँको अघरिया (खबर बाहक) को एकै भनाइले दशैंको रौनक एकाएक शोकमा परिणत भयो । ‘हसलिहान घरक् मनै ओरागिलै, लहाई जैना बा रेउ (पल्लो घरकी बितेछन्, दाह संस्कारमा सरिक होउ है)’ भनेर अघरियाले गाउँभर खबर गरे ।

करिब आधा गाउँ ‘कसपुरिया मगर’ थर गोत्र भएको हसलिहानकी ६१ वर्षीया विस्नीदेवी डंगौरा थरुनीको मृत्यु भएको थियो । २ वर्षसम्म थला परेकी उनको मृत्यु दशैंको बेलामा भयो । 

हसलिहान घरको डिहुरार (पूजा कोठा) मा उम्रिएको जमरा देउतालाई चढाउँन नपाउँदै खोलामा बगाए । देवतालाई चढाउँन उसिन्दै गरेको ढिक्रि (चामकको परिकार) सुंगुरको खुराक बनाए ।

कार्तिक १ गते थारु वस्तीमा पिट्टर अस्रैना (पितृ सेलाउने) दिन परेको थियो । यस दिन प्रायः सबै थारु गाउँघरमा सखिया, झुमरा नाचले गुञ्जायमान हुन्छ । तर त्यस दिन गाउँभरिका करिब ३ सय जना मसानघाट पुगे ।

मृतकको गोत्र बाहेकले मन नलागे पनि औपचारिकता पूरा गर्नलाई भएपनि पिट्टर सेलाउन जजिकैको सुर्मा खोलाको ढिक पुगे । त्यसको भोलिपल्ट आधा गाउँका मानिस भलमन्सा (गाउँको मुखिया) को घर दशैंको टीका थप्न पुगे । आधा गाउँ शोकमै थियो ।

बेनौलीका भल्मन्सा गंगाराम महतो भन्छन्–‘थारु समुदायमा चाड पर्व, विवाह, काजक्रिया, विकास निर्माण सामूहिक गर्ने गरिन्छ । सदियौंदेखि चल्ती आएको प्रचलन पनि हो । यो वर्षको दशैं बिग्रियो । कुनै परिवारको सदस्य गुमेपछि गाउँ नै शोकमा डुब्यो ।’

७ दिनको पुण्य तिथिको अवसर पारेर कार्तिक ७ गते विस्नी थरुनीको अन्तिम क्रिया सम्पन्न गरियो । घरको जुठो मेटेपछि फेरि जुटे दशैंको तयारीमा । उनीहरुले रितिपूर्वक कार्तिक १५ गते ढिकरहुवा, १६ गते पिट्टर सेलाउने र १७ गते दशैंको टीका थपे ।

थारु समुदायमा वर्षमा एक पटक आफ्ना पितृहहरुलाई श्राद्ध दिनैपर्ने संस्कार रहँदै आएको छ । त्यो पनि दशैंकै दिन श्राद्ध गर्नुपर्ने प्रचलन रहेको छ । 

हसलिहान घरका यूवा बुद्धिजीवी अनिल चौधरी भन्छन्–‘हाम्रो गोत्रमा तिथि अनुसारको दशैं बिग्रेपछि गाउँ नै प्रभावित भयो । वर्षमा एक पटक श्राद्ध दिनै पर्ने बाध्यात्मक संस्कार रहेकाले १५ दिनपछि भएपनि दशैंको सबै गतिविधि क्रमअनुसार गरियो । श्राद्ध नगरिएको अवस्थामा दिपावली पनि प्रभावित हुने हुँदा १५ दिनपछि दशैं मनाइयो ।

१५ दिनपछि आयोजित सामूहिक दशैं टीका थप्ने कार्यक्रममा गाउँ तथा गाउँ बाहिरका हसलिहान गोत्र परिवार, नातेदार, गाउँका भलमन्सा, अघरियालगायत नेतृत्वकर्तालगायतको उपस्थिथि रहेको थियो । परम्पारगत नाचगान र खानपान गरी उनीहरुले दशैं मनाए ।