विराटनगर– झापाको शिवसतासी नगरपालका झिलझिलेका ३६ वर्षीय प्रेम बहादुर पराजुली विगत १० वर्षदेखि मे १ ख २१५७ नम्बरको यात्रु बसका चालक हुन् । एक महिना अघिसम्म उनले चलाएको बसको नाम मकालु डिलक्स थियो र रंग सेतो । तर अहिले उनले चलाउने बसको न नाम त्यो छ नत कलर नै पुरानो जस्तो छ । 

नाम र रंग दुबै फेरिएको छ तर, नम्बर फेरिएन । एक महिना अगाडिसम्म उनले चलाएको बसको नाम मकालु डिलक्स सेता रङ्गमा थियो । अहिले त्यो गाडीको रंग रातो भएको छ । यसको एउटै कारण हो, राता बस देख्ने वित्तिकै यात्रुको आकर्षण । 

प्रेम बहादुरले ३ दिनसम्म गाडी ग्यारेजमा राखेर सेतो गाडीलाई राता–रात रातो रंग लगाएर परिवर्तन गरेका हुन् । करिब ४० हजार खर्चिएर ग्यारेजबाट सेतो गाडीलाई रातो बनाएर ग्यारेजबाट निकालेको उनले बताए ।  भर्खरै ग्यारेजबाट निकालिएको बस झट्ट हेर्दा लाग्छ यो बस नयाँ हो । अधिकांश यात्रु उक्त बस देख्ने वित्तिकै झुक्किन्छन् ।

प्रेम बहादुर दैनिक काँकडभिट्टादेखि विराटनगरको रुटमा चल्ने बस चलाउँदै आउने चालक हुन् ।  जब उनले पहिलो दिनमा सेतो बसलाई रातो बनाएर सडकमा दौडाए उनले बल्ल थाहा पाए रातो गाडीको मज्जा । मकालु नाम गरेको गाडी मुनाल बनाएर रातो रङ लगाएर कुदाएपछि यात्रुहरुले बस खचाखच भरिएको प्रेम बहादुरले बताए । 

‘गाडीको रकमबाट अरु बेला खाजा र नस्ता खान पनि धौं– धौं हुने गरेको थियो, अहिले ढुक्क छ’, प्रेमले भने‘ जब सेतो गाडी रातो बनाएर सडकमा कुदाउँन थालियो दैनिकी मज्जाले चलेको छ ।’ उनले सेता बस हुँदा कोषको रकम तिर्न र डिजेल हाल्न निक्कै समस्या झेल्दै आएको बताए ।  यात्रु राता बस बाहेकमा चढ्नै नमान्ने र तर्किने गरेको उनको अनुभव छ । यात्रुहरुको मानसिकता एकै खालको हुने गरेको, राता गाडी सुरक्षित र आरामदायी हुन्छन् भन्ने ।

करिब ४ वर्ष अघि नागरिक कम्पनीले सुविधा सम्पन्न रातो गाडी ल्याएसँगै त्यसको एक वर्षसम्म खासै राता गाडी देखिएनन् । नागरिक यातायातले एक छत्र राज गर्यो । राम्रो बजार बनायो । नागरिक यातायात ट्राभल्स एण्ड टुर्स प्रा.लि.ले सञ्चालनमा ल्याएका अत्याधुनिक सुविधायुक्त राता बस यात्रुको रोजाई बन्न थालेको पछि धेरै नयाँ राता गाडीहरु आए  । 

नागरिक कम्पनीले अहिले पूर्वमा १५ वटा रातो कलरको गाडी संचालमा ल्याएको छ । नागरिक कम्पनीको रातो गाडीका कारण अन्य सेता गाडीलाई यात्रु पाउन समस्या पर्दै जान थालेपछि पुराना बिभिन्न कलरका गाडीहरु राता रङ पोत्न थालियो ।

राता गाडीले बजार राम्रो बनाएपछि अन्य रङका गाडीले बिराटनगर–काँकडभिट्टा सडकमा यात्रु पाउन नै धौ–धौ भएको अर्का सेता गाडीका चालक सुमन कालिकोटेले गुनासो गरे । राता गाडीले गर्दा सेता बस व्यावसायीलाई खडेरी नै लाग्न थाले पछि अहिले सेता गाडी राता बन्न थालेको उनको भनाइ छ  । विराटनगरदेखि काँकडभिट्टाको १ ख ४४०७ नम्बरको मेघा ट्राभल्स पनि रातो रङ्ग पोतेर अहिले नागरिक जस्तै बनाएर कुदाउन थालिएको छ ।  यात्रु झुक्याउनको लागि अहिले पूर्वमा नागरिकको विश्वसनियता भजाउनको लागि पुराना गाडीलाई रङ लगाउने डेन्टिङ पेन्टिङ गरेर नयाँ जस्तै बनाउने होड चलेको हो ।

यस्तो थियो सिस्टम

नागरिक, हिमशिखर, सुर्योदय, कन्काई, एरिना कम्पनीले ल्याएको राता बसको सबैभन्दा राम्रो पक्ष भनेको समयमा यात्रु गन्तब्यमा पुग्नु थियो । त्यसका साथै कुन स्थानमा उत्रने हो, त्यो आफै गाडी भित्र भएको जिपिएस सिस्टमले बताउने । तर रातो कलर गरेर सडकमा ल्याइएको बसमा भने त्यो सुविधा नभएका कारण अधिकाश यात्रुहरु झुक्किने गरेको पाइएको छ ।  नागरिक, हिमशिखर, सुर्योदय, कन्काई, एरिना तथा सगरमाथा कम्पनीका बसले अढाई घण्टामा काँकरभिट्टाबाट धरान र ३ घण्टाको अवधिमा विराटनगरसम्म ल्याउने गरेको छ । तर अन्य रातो पोतिएका गाडीले भने  ५ घन्टासम्म लगाउने गरेको यात्रुहरुको गुनासो छ । 

नागरिकका राता र सगरमाथा यातायातका हरियो बसमा यात्रा गर्ने अशक्त र महिलाहरुलाई आरक्षण सिटको व्यवस्था, बालबालिका र अशक्त नागरिकलाई बस चढ्न सहज होस् भन्नका लागि बस सञ्चालनमा ल्याइएको जेष्ठ नागरिकलाई ५० प्रतिशतसम्म छुट दिएर यात्रा गराउने गरेको छ ।  

राता बसले ज्येष्ठ नागरिक, अपाङ्गता भएका र विद्यार्थीलाई परिचय पत्रका आधारमा सरकारले निर्धारण गरेको छुट सुबिधा दिईएको भए पनि अन्य गाडीले सहजै छुट सुविधा पनि नदिने गरेका कारण राता गाडी नै धेरैको रोजाईमा पर्ने गरेको छ । मोरङको मिक्लाजुङ गाउँपालिका रमितेखोला सुभाष चाम्लिङ राईले प्रायः विराटनगर होस् या विर्तामोड वा धरान जहाँ जाँदा पनि राता बस नै प्रयोग गर्ने गरेको सुनाए । तर कतिपय बसहरुले उस्तै हो भन्दै झुक्याउने गरेको उनले बताए ।

राता बसका कर्मचारीलाई हैरान 

अन्य बसहरुमा जस्तो राता रंगभएका बसका कर्मचारीलाई यात्रु ल्याउने समस्या छैन । सहजै यात्रुहरु नागरिकका राता गाडी र सगरमाथाको हरियो गाडीलाई पर्खिएरै बस्ने गरेका छन्  । भाडामा झगडा गर्नु नपरेपछि यात्रुलाई सबैभन्दा बढी सहज हुने गरेको हो । यात्रुहरुलाई जबरजस्ती बोलाउनु नपर्ने, यात्रुहरुलाई तछाड र मछाड गर्दै ल्याउनु नपर्ने, ओर्लने र झर्ने ठाउँको बारेमा जिपिएस सिस्टम आफैले भन्ने गरेका कारण यसले सहचालकलाई झनै सजिलो हुने गरेको नागरिक यातायातका बजार व्यापस्थापक प्रमुख कृष्ण काफ्लेले जानकारी दिए । पछिल्लो समय प्रालिले यात्रुको सुरक्षाका लागि प्रत्येक बसमा सिसी क्यामेरा र मनोरञ्जनका लागि प्रत्येक बसमा टिभी जडान गरिएको, बसका कर्मचारीको ब्यवहार राम्रो बनाउन प्रयास भइरहेको काफ्लेले बताए ।

अझ नागरिक यातायातले मोवाईल एपबाट गाडी कहाँ आइपुगेको छ भनेर सहजै थाहा पाइने भएपछि यात्रुलाई सजिलो भएको छ  । तर पछिल्लो समय नागरिक जस्तै अन्य सेता बसलाई पनि राता बनाएर यात्रुहरुको आँखा छल्ने काम गरेका कारण आफूहरुले हैरानी खेप्नु परेको उनको आरोप छ  ।

‘सबै जना झुक्किएर राता रंग पोतिएका नक्कली राता गाडीमा चढ्ने गरेका छन्, उनीहरुको सामान गाडीमा मै छुट्दा हामीलाई नै फोन गरेर हैरान बनाउँछन्’, उनले भने । सबैजना नागरिक बस नै भनेर चढ्ने गर्छन् पहिलेदेखिको नै नागरिककै फोन नम्बर उनीहरुले राखेको कारण नम्बरमा फोन गरेर हैरान पर्ने गरेको काफ्लेको गुनासो छ । ‘हामीले जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा गएर पनि उजुरी दियौं तर नाम परिवर्तन गरेर कलर गर्दा कारबाही नहुने हुदाँ हामी आफै पछाडि पर्यौ, काफ्ले भने ।’