काठमाडौं –नेपालको पहिलो जननिर्वाचित सरकारदेखि अन्तिम निरंकुश सरकारसम्म अटेका पात्र हुन्, डा. तुलसी गिरी । समकालीन नेपाली राजनीतिमा झण्डै आधा शताब्दीसम्म उनी क्रियाशील रहे । उमेरले नेटो काटिसक्दा पनि उनमा राजनीतिक जोश बाँकी नै थियो, त्यसैले त उनले प्रजातन्त्र मासेर प्रत्यक्ष शासन गर्न राजालाई उक्साए ।

२०१६ सालमा बनेको बीपी कोइराला नेतृत्वको सरकारमा परराष्ट्रमन्त्री रहेका गिरी २०६१ सालमा तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्र अध्यक्ष रहेको शाही सरकारमा मन्त्रिपरिषद्को उपाध्यक्ष तथा जलस्रोत मन्त्री थिए । २०६२/६३ सालको जनआन्दोलनले राजाको सरकार ढालेपछि गिरी निष्क्रिय रहे । निकटस्थहरूका अनुसार पछिल्लो समय उनले न गणतन्त्र स्वीकारेका थिए, न त राजाको समर्थनमा नै थिए ।

राजनीतिक नेतामा हुने दुर्लभ गुण !

तत्कालीन ज्ञानेन्द्र मन्त्रिपरिषद्मा शिक्षा तथा खेलकूद मन्त्री रहेका राधाकृष्ण मैनाली डा. गिरीमा राजनीतिक नेतामा हुने दुर्लभ गुण रहेको स्मरण गर्छन् । ʻत्यो के भने कांग्रेस–एमालेका नेताहरू कसैसँग एकपटक फरक दृष्टिकोण रह्यो भने आजीवन नसहने खालको चरित्र थियो,ʼ मैनालीले लोकान्तरसँग भने, ʻतर गिरीमा त्यस्तो थिएन । कुनै विषयमा पाखुरा सुर्कासुर्की भयो भनेपनि अर्को विषयमा कुरा मिलिहाल्ने ।ʼ

त्यही गुणका कारण गिरीले लामो समयसम्म राजनीतिमा आफूलाई बचाइराखेको मैनालीको टिप्पणी छ । ʻमसँग पनि कयौं विषयमा फरक मत हुन्थे, विवाद भए तर त्यसलाई इगोको रूपमा उहाँले कहिल्यै लिनुभएन,ʼ मैनाली स्मरण गर्छन् । 

प्रजातन्त्र र राजालाई शक्तिशाली बनाउने दृष्टिकोण

शत्ता र शक्तिका लागि सधैँभरी दरबार वरिपरि रहने डा. गिरीको चरित्र थियो । ʻराजालाई खुशी बनाएपछि भोट पनि नचाहिने र चुनाव पनि लड्नु नपर्ने भएकोले राजालाई शक्तिशाली बनाउनुपर्छ भन्ने उहाँको सिद्धान्त थियो,ʼ लामो समय वामपन्थी राजनीति गरेका मैनाली भन्छन्, ʻलोकतन्त्र र प्रजातन्त्रको विपक्षमा रहनु उहाँको कमजोरी थियो ।ʼ

बीपी कोइराला सरकारको मन्त्री समेत रहेका गिरीमा बीपीका केही गुण पनि रहेको मैनालीको ठम्याइ छ । ʻभारतको समेत साथ लिएर नेपालको विकास गर्नुपर्छ भन्ने मामलामा बीपीको भनाइ र तुलसी गिरीको भनाइ समान थियो,ʼ मैनाली भन्छन्, ʻतुलसी गिरीमा केही बीपीको जस्तो सद्गुण र स्टाइल थियो ।ʼ

गिरीमा विदेशीको पराधीन हुनुभन्दा राजा बलियो भएमा राष्ट्रियता बलियो हुन्छ भन्ने राजनीतिक चेत थियो ।