जनकपुरधाम – नेपालमा रेल कहिलेदेखि सञ्चालन हुने भन्ने कुराको यकिन हुन नसकेपनि तयारी अगाडि बढ्दै गएको छ ।

रेलमार्गमा लीगदेखि विभिन्न स्थानमा स्टेसन र हल्ट सहितको प्ल्याट फर्म निर्माण कार्य अन्तिम चरणमा पुगेको छ । तर सरकारले रेल खरिदबारे स्पष्ट निर्णय लिन नसक्दा रेलसेवा सञ्चालनको समयसीमा अझै अनिश्चित छ ।

नेपाल रेल कम्पनीका निमित्त प्रशासकीय अधिकृत तुलाबहादुर डाँगीका अनुसार करीब–करीब अबको २ महिनामा प्ल्याट फर्मसहित स्टेसन र हल्ट निर्माण कार्यले पूर्णता पाउने छ । रेल विभागले प्रत्येक स्टेसनमा रेल्वे कम्पनीका कर्मचारीलाई रेल विभागले खटाएको छ ।

विगतमा ‘न्यारोगेज रेल’ सञ्चालनमा रहेको बेला स्टेसन घरदेखि प्ल्याट फर्म पुरानो मोडेलका थिए । तर अहिले बनिरहेको स्टेसनको डीजाइन भारतको राइट्स् कम्पनीले बनाएको डीजाइन अनुरुप नै तयार भइरहेको नेपाल रेल विभाग साइट कार्यालय जनकपुरका इन्चार्ज विनोदकुमार ओझाले बताए ।

जनकपुरधाममा स्टेसन नभएर हल्ट बनेको छ । स्टेसनमा रेलको २ वटा लीग हुन्छ र रेल बढी समय रोकिने गर्छ । हल्टमा एउटा मात्रै रेल लीग हुन्छ र रेल छोटो समयका लागि मात्र रोकिने गर्छ ।

विगतमा जनकपुरधाम अन्तिम स्टेसन थियो । ‘न्यारो गेज’ हुँदा ३ देखि ४ वटासम्म रेल लीग बिछ्याइएको थियो । तर अहिले जनकपुरधाम हल्टमा परिणत हुनुका साथै एउटा मात्र सिङ्गल लीग बिछ्याइएको छ । अन्तिम स्टेसन अब जनकपुरधाम नभएर जनकपुरधाम उपमहानगरपालिकाकै कुर्था स्टेसन बनेको छ ।

जनकपुरधाम हल्ट आकर्षक देखिएको छ । २ नम्बर प्रदेशको राजधानी समेत भएकाले यात्रुको चाप अन्य स्टेसन तथा हल्टभन्दा बढी हुने हुनाले प्ल्याट फर्मदेखि हल्टसम्मको क्षेत्रफल ठूलो बनेको छ ।

विगतमा जनकपुर स्टेसनको उत्तर र दक्षिण दुवै छेउ अतिक्रमित थियो । घरहरू बनेका थिए । पोखरी तथा फोहोरमैला फाल्ने स्थलको रूपमा परिणत भएको थियो । तर अहिले ती सबै अतिक्रमित जग्गा खाली गराइएको छ ।

घरहरू भत्काइएको छ । रेल्वे स्टेसनको दक्षिणतर्फ पर्खालले घेरिएको छ । यद्यपि पर्खालले पूरै भूभागलाई भने समेट्न सकेको छैन ।

इन्जिनियर ओझाका अनुसार बिस्तारै स्टेसनको सबै जग्गा जमिनलाई यसरी नै पर्खालले घेरा दिएर सुरक्षित बनाउने र तत्काल खाली गराइएका जमिनमा पार्क निर्माण गरी सौन्दर्यीकरण गर्ने लक्ष्य रहेको छ । भारत सरकारको अनुदानमा रेल निर्माण भइरहेका कारण ती सौन्दर्यीकरणको काम सरकारकै लगानीमा पछि गरिने ओझाले बताए ।

जनकपुरको हल्ट शिवचोकबाटै अलिअलि देखिन्छ भने भानुचोकदेखि प्रष्ट रूपमा टाढाबाट पनि रेल्वे हल्ट देख्न सकिन्छ । जनकपुर शहरमा बाटो समेत  फराकिलो बनाइएका कारण रेल्वे हल्ट प्रष्ट देखिने गरेको छ । किनभने उत्तर–दक्षिण सडक सञ्जालको अन्तिम किनारा त्यहीँ हल्टसम्म पुगेको छ ।

पर्खालले घेरिएको हल्टभित्र प्रवेश गर्ने बित्तिकै कालोपत्रे गरिएको ठूलो क्षेत्रफल खाली राखिएको छ । यात्रुहरू रेल चढ्न आउँदा सवारीसाधन पार्क गर्नका लागि कालोपत्रे गरिएको छ ।

हल्टभित्र प्रवेश गर्ने एउटा मात्र मुख्य प्रवेशद्वार छ, जसमाथि जनकपुरधाम लेखिएको छ । अपाङ्गता भएका व्यक्तिको लागि माथिल्लो तलामा अवस्थित प्ल्याट फर्ममा पुग्नका लागि लिफ्ट निर्माण भइरहेको छ । जनकपुरधाममा मात्र लिफ्ट बनाइएको छ भने अन्य कुनै पनि स्टेसन वा हल्टमा लिफ्ट नबनाइएको ओझाले बताए । हल्ट बाहिर सुलभ शौचालय निर्माण भइरहेको छ ।

प्ल्याट फर्म प्रवेश गर्न भर्याङ चढ्नुपर्ने हुन्छ । सिमेन्टले बनेको भर्याङमा खस्रो टाइल्स लगाइएको छ । भर्याङ भएर प्ल्याट फर्ममा पुग्ने बितिकै त्यसको देब्रेपट्टि अर्थात् पश्चिमतर्फ टिकट घर बनाइएको छ ।

टिकट घरको भित्तामा मिथिला चित्रकला बनाइएको छ । चित्रकलाले हल्टको सौन्दर्यता बढाएको देखिन्छ ।

त्यहाँ ३ वटा काउन्टर बनाइएको छ । महिला र पुरुषको लागि छुट्टाछुट्टै काउन्टरको व्यवस्था गरिएको छ । लिफ्ट चढेर आउने व्यक्ति पनि टिकट काउन्टरमै प्रवेश गर्न सक्ने व्यवस्था गरिएको छ ।

रेल्वे हल्टमा बाथरूम सहितको विशिष्ट कक्ष र अतिविशिष्ट कक्ष बनाइएको ओझाले बताए । विशिष्ट कक्ष तल्लो तलामा छ भने अतिविशिष्ट कक्ष माथिल्लो तल्लामा छ । करीब १ सय ५० देखि २ सय जनासम्म यात्रुहरू बस्न सक्ने महिला र पुरुष यात्रुको छुट्टै प्रतिक्षालय कक्ष बनाइएको छ । प्रतिक्षालयमा कुर्सी राखिने छन् भने विशिष्ट कक्षमा सोफा सहितको व्यवस्था गरिने छन् ।

प्ल्याट फर्ममा यात्रु बस्न सक्ने विभिन्न चौतारी निर्माण गरिएको छ । प्ल्याट फर्ममा यात्रुलाई पिउने पानीको व्यवस्थाका लागि विभिन्न ५ वटा धाराको व्यवस्था गरिएको ओझाले बताए । केही स्थानमा चापाकल समेत जडान गरिने छन् । प्ल्याट फर्ममा महिला र पुरुष शौचालय निर्माण गरिँदैछ ।

भवनलाई स्टेसन मास्टर, स्टोर रूम, आर्थिक प्रशासन रूम सहितका कामका लागि प्रयोगमा ल्याइने छ । क्यान्टिन, विभिन्न कोठामा विभिन्न व्यावसायिक स्टलका लागि भाडामा लगाइने छन् ।

जनकपुर र भारतको जयनगरमा मात्र २ तले स्टेसन घर निर्माण गरिएको छ । बाँकी ठाउँमा १ तले घर निर्माण गरिएको छ । अरु विभिन्न स्टेसनमा कर्मचारी आवासका लागि समेत भवन बनाइएको छ ।

पहिले ‘न्यारोगेज’ रेल चल्दा यात्रु भूइँमा ओर्लन्थे भने अब लीग धेरै तल र प्ल्याट फर्म उचाइमा रहेकाले यात्रु प्ल्याट फर्ममा ओर्लिने छन् ।