काठमाडौं – भदौ ५ मा ७ वटा विश्वविद्यालयका उपकुलपतिको पदावधि सकिँदै छ । प्राध्यापकहरू भने पदाधिकारीको म्याद नसकिँदै उपकुलपति बन्ने दौडधुपमा छन् ।

केही उपकुलपतिले दोहोरिने चाहना राखेका छन् । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली र सत्तारूढ नेकपाका प्रभावशाली नेतासँग ‘च्यानल मिलाइसकेकाहरू’ भने बाहिर देखिन चाहेका छैनन् । 

त्रिभुवन विश्वविद्यालय (त्रिवि), नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालय (नेसंवि), पोखरा विश्वविद्यालय, पूर्वाञ्चल विश्वविद्यालय, सुदूरपश्चिमाञ्चल विश्वविद्यालय, मध्यपश्चिमाञ्चल विश्वविद्यालय र कृषि तथा वन विश्वविद्यालयका पदाधिकारीको कार्यावधि केही दिन मात्र बाँकी छ ।

कान्तिपुर दैनिक लेख्छ – सरकारले त्रिविमा उपकुलपति चुन्न शिक्षामन्त्री गिरिराजमणि पोखरेलको संयोजकत्वमा सिफारिस समिति गठन गरेको छ । ‘प्रधानमन्त्रीज्यू उपचारबाट फर्किएलगत्तै बाँकी विश्वविद्यालयको पनि सिफारिस समिति गठन हुनेछ,’ प्रधानमन्त्री ओलीका परराष्ट्र सल्लाहकार राजन भट्टराईले भने ।

सिफारिस समिति गठन नहुँदै प्रधानमन्त्री ओली निकट समूहले उपकुलपतिका निम्ति सम्भावित प्राध्यापकको नाम अघि सारेका छन् । यसमा राजेन्द्रध्वज जोशी, गणेशमान गुरुङ, खडग केसी, डिल्लीराम उप्रेती, अरुण सायमी, सुधा त्रिपाठी र उपेन्द्र कोइरालाको नाम चर्चामा छ । पूर्वएमाले र पूर्वमाओवादी केन्द्रका दुई धारले यी नाम प्रस्ताव गरेका हुन् ।

जोशी त्रिवि इन्जिनियरिङ अध्ययन संस्थाका पूर्व्डिन र मदन भण्डारी विज्ञान तथा प्रविधि विश्वविद्यालयको मस्यौदा कमिटीका अध्यक्ष हुन् । ‘जोशी सरले सम्भवतः मदन भण्डारी विश्वविद्यालयकै नेतृत्व दिनुहुन्छ भन्ने हाम्रो ठहर छ,’ प्रधानमन्त्री निकट स्रोतले भन्यो ।

गुरुङ समाजशास्त्री तथा पूर्वसभासद हुन् । उनी यसअघि लोकसेवा आयोगका सदस्य र विश्वविद्यालय अनुदान आयोगका अध्यक्षसमेत भइसकेका छन् । ‘समावेशी हिसाबले गुरुङ सर पर्न सक्नुहुन्छ । किनभने उहाँसँग धेरैतिरको प्रशासनिक अनुभव छ,’ एक प्राध्यापकले भने । हालै मात्र प्राध्यापकमा बढुवा भएका केसी त्रिवि अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध तथा कूटनीतिक विभागका संयोजक हुन् । त्यसैगरी उप्रेती त्रिविका बहालवाला रजिस्ट्रार हुन् ।

यसअघि उनी प्रगतिशील प्राध्यापक संगठनको महासचिव थिए । सायमी त्रिवि चिकित्साशास्त्र अध्ययन संस्थानका पूर्वडीन हुन् । त्रिपाठी त्रिविका बहालवाला शिक्षाध्यक्ष हुन् । उनलाई महिलाका तर्फबाट उपकुलपतिका निम्ति प्रस्ताव गरिएको छ । यसअघि पहिलो महिला उपकुलपतिका रूपमा नियुक्त सुदूरपश्चिमाञ्चल विश्वविद्यालयकी उपकुलपति भूषण श्रेष्ठ हुन् । उनको पदावधि आगामी भदौ ५ गते सकिँदै छ ।

मध्यपश्चिम विश्वविद्यालयका उपकुलपति उपेन्द्र कोइराला फेरि उपकुलपति बन्ने दौडमा छन् । कार्यकाल सकिन लाग्दा बिदा मनाउन अमेरिका गएका उनी फेरि पनि कुनै एक विश्वविद्यालयमा उपकुलपति बन्न चाहेको उनी निकट स्रोतको भनाइ छ । ‘प्रशासनिक अनुभवले उहाँ पोख्त हुनुहुन्छ,’ स्रोतले भन्यो, ‘त्यसैले उहाँ सकेसम्म त्रिविकै नेतृत्व लिन तयार हुनुहुन्छ ।’

तत्कालीन एमालेमा पकड रहेका कारण कोइरालाले राजनीतिक नियुक्तिमा अवसर पाउँदै आएका छन् । उनी उपप्रधानमन्त्री ईश्वर पोखरेलका सम्धीसमेत हुन् । कोइराला उपकुलपति बन्नुअघि तत्कालीन उच्च माध्यमिक शिक्षा परिषद् उपाध्यक्ष थिए । त्यसअघि नेपाल आयल निगमका महाप्रबन्धक रहेका उनी खाद्य संस्थानका अध्यक्षसमेत थिए । परिषद् उपाध्यक्ष रहँदा उनी उत्तरपुस्तिका छपाइ विवादमा मुछिएका थिए ।

विश्वविद्यालय पदाधिकारी नियुक्ति मापदण्ड निर्धारण कार्यदलले सम्भाव्य उम्मेदवारको खोजी गर्न छुट्टै विज्ञ समिति गठन गरी कार्ययोजना मूल्यांकन गराउनुपर्छ । निर्धारित योग्यता पुगेका र इच्छुक प्राध्यापकबाट उपकुलपति पदमा एक कार्य अवधिको कार्ययोजनासहित विद्युतीय सञ्चारमाध्यमबाट पेस गर्न माग गर्नुपर्छ ।

समितिले विज्ञहरूको कार्यदल निर्माण एवं मूल्यांकन गरी उत्कृष्ट तीन जनाको नाम सहकुलपतिमार्फत कुलपतिसमक्ष पेस गर्नुपर्छ । उपकुलपतिका लागि विद्यावारिधि, स्नातकोत्तर वा सोसरहको उपाधि प्राप्त गरेको विश्वविद्यालयको प्राध्यापक हुनुपर्छ । शैक्षिक प्रशासनमा अनुभव प्राप्त, उपकुलपति पदको निर्धा्रित कार्यकाल समाप्त हुने बेला ६५ वर्ष उमेर पूरा नभएको र प्राध्यापन, अनुसन्धान तथा व्यवस्थापनका क्षेत्रमा उत्कृष्ट उम्मेदवार आवश्यक हुन्छ । कान्तिपुर दैनिकमा खबर छ ।