कात्तिक ३०, २०८०
केही वर्षअघि विद्वान प्राध्यापक डा. अभि सुवेदीले कान्तिपुरमा लेख्नुभएको एउटा प्रसंगबाट आजको चर्चा शुरू गर्नु उपयुक्त हुनेछ । त्यस प्रसंगमा नेपाली कांग्रेसका वर्तमान सभापति शेरबहादुर देउवाले पूर्व प्रधानमन्त्रीको हैस...
कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) संक्रमण विश्वभर महामारीको रूप लिइसकेको अवस्थामा यसबाट नेपाल पनि अछुतो नरहेको कुरा सर्वविदितै छ । अमेरिका, युरोप र भारतको जस्तो विकराल अवस्था नआइसकेपनि हाल भइरहेको संक्रमणको दरलाई मध्यनजर गर्दा महामारीको समय निकै टाढा नरहेको सजिलै अनुमान लगाउन सकिन्छ ।
नेपालका कैयौं अस्पतालमा स्वास्थाकर्मीको दरबन्दी रिक्त रहेको अवस्थामा महामारी फैलिएकाले हाम्रो स्वास्थ्य प्रणालीलाई यसले थप कमजोर तुल्याएको छ । सो पदपूर्ति गर्न विभिन्न निकायबाट करारमा कर्मचारी भर्ना गर्न आवेदन माग गरिएको छ तर यस्तो महामारीको बेला प्रोत्साहन विना फिल्डमा खटिन संकोच मान्नु मानवीय स्वभाव हो ।
फलस्वरूप ३ महिने करारमा आवेदन दिने निकै कम नै भए । यस विषयमा फास्ट ट्रयाकबाट भएपनि स्थायी कर्मचारी नै भर्ना गर्नुपर्ने मागहरू उठे, जुन एक किसिमले ठीक पनि हो । स्वास्थ्य कर्मचारीको अभावलाई मध्यनजर गर्दै स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले मिति २०७६/१२/०९ गते जनशक्ति व्यवस्थापन सम्बन्धमा एउटा निर्णय सार्वजनिक गर्यो ।
त्यस निर्णयमा नेपाल सरकारको छात्रवृत्तिमा अध्ययनपश्चात कार्यरत मेडिकल अधिकृत, वरिष्ठ चिकित्सक, प्रदेश अन्तर्गत सञ्चालनमा रहेका मेडिकल कलेजमा सरकारको छात्रवृत्तिमा एमडीएमएस र आवश्यक परेको खण्डमा एमबीबीएस अध्ययनरत विद्यार्थीलाई समेत कोरोना रोकथाममा सहयोगीको रूपमा परिचालन गर्न सकिने भनेर भनिएको छ ।
महामारीमा मेडिकल विद्यार्थीको भूमिका
सर्वप्रथम के बुझ्न जरुरी छ भने मेडिकल विद्यार्थी मेडिकल विधाका सिकारु हुन् अर्थात् विद्यार्थी हुन्, कर्मचारी होइनन् । यति भन्दै गर्दा मेडिकल विद्यार्थी एक सामान्य विद्यार्थी मात्रै नभई डाक्टर हुन गइरहेका विद्यार्थी हुन् ।
हाम्रो नेपालमा भएका सबै मेडिकल कलेजका पाठ्यक्रम एकैनासका छैनन् । कसैले शुरूदेखि त कसैले तेस्रो वर्षदेखि बिरामीको हेरचाहलाई प्राथमिकतामा राखी प्रयोगात्मक सीपहरू सिकाइरहेका हुन्छन् भने कतिले अध्ययनपश्चात इन्टर्नशीपमा मात्रै यसलाई विशेष जोड दिन्छन् । जसकारण विभिन्न विद्यार्थीमाझ प्रयोगात्मक सीपको सिकाइस्तर फरक पर्न जान्छ ।
मेडिकल विद्यार्थीलाई बिरामी उपचारमा सहभागी गराउनुहुन्छ वा हुँदैन ? यो बहसको विषय हुन सक्ला तर विश्वभरको प्रचलन हेर्ने हो भने विषम परिस्थितिमा विभिन्न मुलुकले मेडिकल विद्यार्थीलाई परिचालन गरेका थुप्रै उदाहरण छन् । सन् १९१८ मा स्प्यानीश फ्लुको महामारीको बेला पेनिसिल्वानिया विश्वविद्यालयले रोगको नियन्त्रणको लागि मेडिकल विद्यार्थी परिचालन गरेको थियो ।
सन् १९५२ मा डेनमार्कमा पोलिओ महामारीको बेला म्यानुवल वेन्टीलेसन गर्न मेडिकल विद्यार्थी परिचालन गरिएका थिए । कोभिड–१९ को परिवेशमा अमेरिका, इटाली र युकेका मेडिकल स्कूलहरूले समयभन्दा केही पहिले नै विद्यार्थीलाई दीक्षित गरिरहेका छन् ।
मेडिकल विद्यार्थी परिचालन गर्ने देशले विद्यार्थीलाई के गर्न हुने र के गर्न नहुने स्पष्ट पारेर निर्देशिका तयार पारेका छन् । नेपालले पनि सोही अनुरूप निर्देशिका बनाएर मात्रै विद्यार्थी परिचालन गर्नुपर्छ । जथाभाबी हचुवाको भरमा खटाएमा सक्दो फाइदा लिन नसकिने निश्चित देखिन्छ । काममा लगाउनुअघि विद्यार्थीलाई प्रोत्साहन गर्न छोटो अनलाइन तालिम र सम्भव भएसम्म दैनिक भत्ताको व्यवस्था गर्नुपर्छ ।
यी हुन् मेडिकल विद्यार्थीले अग्रस्थानमा खेल्न सक्ने भूमिका
– कोभिड–१९ को सन्दर्भमा सकभर संक्रमण नभएका वार्डका बिरामीको हेरचाहमा चिकित्सकको रहोबरमा खटाउनुपर्छ । यसले अरु वार्डमा कार्यरत कर्मचारीमाथि भार कम गर्न सकिन्छ र ती कर्मचारीलाई कोरोना संक्रमितलाई उपचार गर्न पठाउन सकिन्छ ।
– विद्यार्थीलाई सिधै संक्रमितलाई हेरचाह गर्न पठाए उनीहरूले अझ संक्रमण फैलाउन सक्ने, पीपीई जस्ता सीमित स्रोतसाधनलाई अनावश्यक उपयोग गर्नसक्ने भएकाले अत्यावश्यक परेको खण्डमा मात्रै कोभिड बिरामी नजिक जान दिनुपर्छ ।
– आइसोलेसनमा पठाउनै परे सासबाट एरोसोल निष्कासन हुने प्रक्रियाहरूमा सकभर संलग्न नगराउने तर एम्बु ब्याग चलाउने जस्ता काम गराउन भने सकिन्छ ।
– सकेसम्म मेडिकल विद्यार्थीलाई उनीहरूले आफ्नो क्लिनिकल कक्षामा सिकिसकेको वा गरिआएको कामको जिम्मेवारि दिनुपर्छ । जस्तैः बिरामीलाई सोधपुछ गर्ने, बिरामीको दैनिक जाँच गर्ने, आफन्तलाई सम्पर्क गरी सूचना दिने, सामान्य मेडिकल प्रक्रियामा सहयोग गर्ने, प्रयोगशाला जाँचमा पठाउने, बिरामी डिस्चार्ज गर्न लगाउने कार्यमा लगाउन सकिन्छ ।
– गर्भवती महिला नियमित जाँच, खोप कार्यक्रम र ओपीडी सञ्चालनमा सहयोग गर्न लगाउने । यी कार्यक्रमहरू टेलिमेडिसिनबाट पनि गर्नसक्ने भएकाले सो कार्यमा सहभागी गराउने ।
– दीर्घरोगी जस्तैः प्रेसर, सुगरका बिरामीको नियमित जाँचमा सहयोग गर्न लगाउन सकिन्छ ।
– ज्वरो क्लिनिकमा तापक्रम नाप्न खटाउनु परे स्वेच्छाले मात्रै खटाउने र आवश्यक पीपीई उपलब्ध गराउने ।
– क्वारेन्टाइनमा रहेका व्यक्तिको लक्षण मोनिटर गर्न लगाउन सकिन्छ ।
– आवश्यक सबै सावधानी अपनाई मात्रै कोरोनाको माइल्ड बिरामीको लक्षण मोनिटर गर्न लगाउन सकिन्छ ।
– सामुदायिक स्तरमा जनचेतन फैलाउने कार्यमा संलग्न गराउने ।
यी हुन् मेडिकल विद्यार्थीलाई खटाउँदा हुने फाइदा
– हाम्रो स्वास्थ्य प्रणालीमाथिको चाप घटाउँछ र स्वास्थ्य सेवा प्रवाहलाई थप व्यवस्थित र प्रभावकारी बनाउँछ ।
– पेशाप्रतिको लगाब बढाउने साथसाथै सेवा भावनालाई थप सुदृढ गर्न मौका मिल्नेछ ।
– मानव र देशप्रतिको समवेदना बढाउनुका साथै अनुभव बटुल्ने मौका मिल्नेछ ।
– विपतको बेला गरेको सहयोगले आत्मसन्तुष्टि दिन्छ, जुन भविष्यमा एउटा राम्रो चिकित्सक बन्न प्रेरित गर्दछ ।
यी कुरालाई ख्याल गरियो भने अवश्य पनि विद्यार्थी परिचालनलाई प्रभावकारी बनाउन सकिन्छ ।
केही वर्षअघि विद्वान प्राध्यापक डा. अभि सुवेदीले कान्तिपुरमा लेख्नुभएको एउटा प्रसंगबाट आजको चर्चा शुरू गर्नु उपयुक्त हुनेछ । त्यस प्रसंगमा नेपाली कांग्रेसका वर्तमान सभापति शेरबहादुर देउवाले पूर्व प्रधानमन्त्रीको हैस...
राजधानी काठमाडौंबाट कयौं सय माइल टाढा रहेका जाजरकोट र रुकुम पश्चिम यतिबेला भूकम्पले इतिहासकै सर्वाधिक पीडामा छन् । गोधूलि साँझसँगै ओठ काँप्ने जाडो शुरू हुन थाल्छ । आमाको मजेत्रोमा लपेटिएका बच्चाहरू चि...
आज ‘सबैका लागि मर्यादित जीवन’ को आदर्श वाक्यसाथ अन्तर्राष्ट्रिय गरिबी निवारण दिवस मनाइँदै छ । भोक, रोग, अभाव र आवश्यकता पूरा भएपछि मात्र मानवीय मर्यादा पाउन सकिन्छ । नेपालमा गरिबी र असमानताका विभि...
मखमली फुल्दा, मार्सी धान झुल्दा बहिनी आउने छिन्, दैलाको तस्वीर छातीमा टाँसी आँसु बगाउने छिन् .....। हाम्रो समयका चर्चित गायक नारायण रायमाझीको ‘नमुछे आमा दहीमा टीका’ बोलको गीत नि...
नेपालको सार्वजनिक प्रशासन, विशेषतः निजामती सेवामा व्यावसायिक सदाचारिता विकास भएन भन्ने प्रश्न समय समयमा उठ्दै आएको छ । कर्मचारीमा स्वाभाविक रूपमा हुनुपर्ने कार्यसम्पादनलाई व्यवस्थित बनाउने सीप, संस्कार र अनुभवजन्य...
डिसेम्बर पहिलो साता एनसेलको माउ कम्पनी आजियाटाले आफ्नो रेनोल्ड होल्डिङ्स यूकेको शतप्रतिशत स्वामित्व गैरआवासीय नेपाली सतिशलाल आचार्यको कम्पनी स्पेक्ट्रलाइट यूकेलाई बेच्न गरेको सम्झौताबारे समाचार बाहिरिएको झन्डै ३ हप्...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...