थाइ व्यञ्जन अहिले विश्वको जिब्रोमा बसेको छ । विश्वका धेरै देशमा थाइ खाना खाइन्छ र नेपालमा पनि यसको क्रेज बढेको छ । 

थाइ खानाको इतिहास हेर्ने हो भने प्राचीन समयमा चीनको दक्षिणी प्रान्तबाट थाइल्याड छिरेका चिनियाँले आफूसँगै लगेका खानालाई थाइल्यान्डमा फिजाएका र पछि परिमार्जन भएर थाइ खानाको छुट्टै पहिचान भएको देखिन्छ ।

थाइ खाना चिनियाँ सेच्वान व्यञ्जनबाट प्रभावित कुजिन हो र पोर्चुगलहरूसँगको सम्पर्कपछि अझ बढी थाइ खानामा विविधता देखियो । समयसँगै परिमार्जन हुँदै गएको थाइ खाना पछिल्लो समय जापानिज खानाबाट पनि केही प्रभावित हुँदै आजको दिनमा यो खाना आफ्नै पहिचान बोकेको छुट्टै युनिक ब्रान्ड साबित हुँदै ५ स्वादमा विभाजित भयो र सबैको सर्वप्रिय साबित हुन पुग्यो । 

थाइल्यान्डमा पिरो, अमिलो, नुनिलो, गुलियो र तीतो गरी सबै खालका स्वादमा फरक ठाउँमा फरक स्वाद दिएर विकास गरिएको छ । मुख्य त थाइल्यान्डमा खानाका व्यञ्जनलाई ४ वर्गमा विभाजन गरिएको छ, जुन भिन्न–भिन्न स्वादमा पाइन्छ । उत्तरी, उत्तर पूर्वी, केन्द्र र दक्षिणी गरी ४ वर्गीय मौलिक स्वादमा विभाजन गरिएको छ । 

थाइल्यान्डको व्यञ्जनमा क्षेत्रीय विभाजन

अन्य क्षेत्रभन्दा केही हल्का पिरो अमिलो कम हुने खाना उत्तरी भेगमा बस्नेहरूले खान्छन् । यो भेगका वासिन्दा ताइचीनको च्याप–च्याप लाग्ने चामलको परिकार बढी रुचाउने परम्परा छ, जुन सानो–सानो गोली बनाएर पस्किन्छन् । छिमेकी देश बर्माबाट प्रभावित भएका हुनाले यो क्षेत्रका वासिन्दाको खाना बर्मेलीसँग केही हदसम्म मिल्दोजुल्दो हुन्छ ।

बेसार, इम्ली, अदुवा यो क्षेत्रका वासिन्दाका प्रिय घटक (मिश्रणको एक अशं) हुन् । कियाङ हाङ ले, पोर्क करी, क्राबोङ, खौलाम, खाउ सइ गई, सइ वोए, कनम जेन नम नेगेउ, गइङ हङ ले, लाब दिब, मा योर चिङ माइ, गइङ हो जस्ता खानाहरू यो एरियामा प्रचलित छन् ।

थाइल्यान्डको केन्द्रीय क्षेत्रमा जास्मिन चामल मुख्य रुपमा प्रचलन गरिन्छ । यो स्थानका वासिन्दाले उत्तर र दक्षिणको माध्यम भएर मिक्स किसिमको खाना खाने चलन छ । यो स्थानमा जास्मिन चामलको विभिन्न भिन्न–भिन्न परिकार बनाइन्छ । थाइल्यान्डमा यो केन्द्र स्थानको कुजिनलाई रोयल कुजिन रुपमा लिइन्छ । 

शाही खानाको रुपमा लिइएको दरबारियाहरूले खाने यो क्षेत्रको व्यञ्जन अन्य क्षेत्रको भन्दा एक भिन्न कलाको रुपमा लिइन्छ । रोटी साइ माइ, कुइ टिइओ रुइय, खमोन चीन नम या, काइम सोम, थाइ ग्रीन करी, रेड करी यो क्षेत्रका प्रमुख खानाहरू हुन् ।

थाइल्यान्डको दक्षिणी ईलाका एक प्रमुख पर्यटकीय स्थान मानिन्छ, जुन खाना अलि भिन्न छ र यो खाना थाइल्यान्डभन्दा बाहिर बढी प्रसिद्ध छ । थाइल्यान्ड घुम्न आउने पर्यटकहरूले यो क्षेत्रको खानालाई खुब चाख दिएर खाने हुँदा अन्य देशमा पनि तिनै पर्यटकले फिजाएका हुन् । यो स्थानमा नरिवल धेरै खानामा प्रयोग गर्ने चलन छ । यो क्षेत्रका वासिन्दाले सामुन्द्रिक खानालाई पनि निकै चाखका साथ खाइन्छ । फ्राइका लागि नरिवल घ्यू वा साधारण घ्यू प्रयोग गरिने यो क्षेत्रमा सलादको रुपमा स्थानीय उत्पादन काजु पनि प्रयोग गरिन्छ ।

नरिबलको प्लेक्सलाई विभिन्न खानाका कन्डिमेन्सको रुपमा प्रयोग गरिन्छ । सतव प्याड कापी गोङ, खुवा क्लिङ मा साप, गाइङ लेङ योड माप्रोओ प्ला (एल्लो करी), मो होङ (पोर्क विथ स्विट सस), गोङ प्याड मक्खम (प्राउन विथ स्वीट एन्ड सावर सस) यो ईलाकाको प्रमुख खाना मानिन्छ ।

थाइल्यान्डको उत्तर पूर्वीय क्षेत्रमा पनि एक विशेष व्यञ्जन प्रख्यात छ । यो क्षेत्रको खाना लाओसबाट प्रभावित भएको हुँदा लचिलो र टासिने खालको चामलका ज्यादा परिकार बनाइन्छ । माछा मासु धेरै खाना रुचाउने यो क्षेत्र माछालाई किण्वित (फर्मिन्टेड) राखेर पछि खाने चलन छ । मासुका लागि विभिन्न दुर्गम गाउँगाउँमा पुगेर प्रोटिनयुक्त मासु खोजेर खाने प्राचीन चलन छ । यो क्षेत्रको व्यञ्जनलाई इसान थाइ खाना पनि भनेर चिनिन्छ ।

लाब (किमा सलाद), गाइङ नाइ माइ (ब्याम्बो सुट करी), सइ ग्रोक इसान (इसान फर्मेन्टेड ससेज), तोम साइप (हट एन्ड सावर सुप), सोम तोम थाइ (पपया सलाद), गइ यङग (ग्रिल चिकन) आदि यो ईलाकाको प्रमुख खाना हुन् ।

माथि उल्लेखितबाहेक थाइल्यान्डको समग्र स्थान र विश्वभर लोकप्रिय खानाहरू पनि कैयौ छन् । तोम यम गोङ (स्पाइसी थाइ सुप), तोम ख गइ (चिकन गलाङगल सुप), तोम खा गइ (चिकन गलङगल सुप), चिकन ग्रिन करी, थाइ ह्यान्लय करी, सिफुड करी इन कोकोनट, थाइ पनाङ करी, स्टिङ बिन्स, चिकन पिनट करी, सुप हट पट (जिम जुम), थाइ बारबिकिउ (मोगाता), ओयस्टर अम्लेट, ग्रिल पोर्क विथ स्टिकी पोर्क सतय, फ्राइड चिकन (गइ टोड), फ्राइड राइस (खाउ प्याड गोङ), ग्रिल्ल पोर्क विथ सस, रोस्टेड डक, थाइ बसिल चिकन, स्पाइसी फ्राइ कटल फिस, चिल्ली फ्राइड कल्यम, ग्रिल्ल क्याट फिस, फ्राइड चिल्ली फिस, स्टिम लाइम फिस, थाइ पपया सलाद (सोम ताम), झुङगे माछा लेमन ग्रास सलाद, क्याबेज पोर्क एन्ड एग्ग, फ्राइड चिकन विथ चिल्ली पेस्ट, मर्निङ ग्लोरी, रोस्टेड एगप्लान्ट सलाद, सिरिम पेस्ट विथ भेज, डुनकेन नुडल, वाइल्ड राइस नुडल्स, ड्राइ सुकियाकी, उत्तरी करी नुडल्स (खाउ सोय), नुडल विथ ग्रभी (रड्ना), थाइ बोट नुडल्स, थाइ स्विट एन्ड सावर सुप विथ नुडल्स,सावर सुप (गाइङग सोम), बनाना ट्रिट, स्ठिकी राइस विथ कस्टड, राउन्ड एग्ग योर्क टार्ट (तोङ यर्ड), कोकोनट राइस डम्पलिङ, थाइ जेलो, मिक्स आईस डेजर्ट, प्लाम सुगर पुडिङ आदि प्रसिद्ध छन् ।