कात्तिक ३०, २०८०
कमेडी क्लब चलाउने मुन्द्रे उपनाम गरेका एकजना मान्छे छन्। एकै श्वासमा चारवटा प्रश्न सोध्न सक्ने क्षमता भएका जानेमाने पत्रकार ऋषि धमलाको कार्यक्रममा पुगेर तिनले भन्न भ्याए, 'यो टिकटकका कारण मान्छेहरू अल्छी भए, कुन...
हुन त म कुनै घडघडान चलचित्र समीक्षक हैन । जसले कहलिएका समीक्षकको पगरी गुथेका छन्, तिनले पनि अक्सफोर्ड युनिभर्सिटीबाट चलचित्र विषयमा पीएचडी गरेका भने छैनन् । मलाई केही कथित समीक्षकहरूसँग रिस उठिरहेको छ । ती समीक्षक जसले मलाई चलचित्र हलसम्म तान्न उक्साए, तर हलभित्र २० मिनेट पनि टिकाउन सकेनन् । त्यो २० मिनेट बडो कष्टकर रह्यो ।
हुन त हरेक चिजलाई हेर्ने र बुझ्ने दृष्टिकोण समान हुँदैनन् । जैविक अस्तित्वमा रहेका परिवर्तित जिनिसहरू बाहेक अरू सबै सामाजिक परिघटनाका उपज हुन् । मलाई मन नपरेको कुरा अरू कसैलाई निकै मन परेको हुन सक्छ । फिक्सन र ननफिक्सनमा मानिसहरूको आ-आफ्ना रुचि हुन्छन्, तर नेपाली चलचित्र जगतको समीक्षा क्षेत्रमा जुन किसिमको गलत प्रचारबाजी भइरहेको छ, त्यो कस्तो भन्दा 'चरालाई कुखुराको भाले' हो भने जस्तो भएको छ ।
कोठामै बसिरहेको थिएँ । नियमितजस्तै पत्रिका आयो । एउटा चलचित्रको समीक्षा छापिएको रहेछ । निकै मनमोहक लाग्यो । मलाई के लाग्छ भने नेपाली उत्पादनहरू जे सुकै हुन्, माया गर्नुपर्छ । कमजोरी छन् भने सुधार गर्नुपर्छ । तर हुँदै नभएको प्रचार गरेर एक दिनलाई ब्ल्याकमेलिङ गर्न त सकिएला तर यस्तो किसिमको प्रचारले दर्शकहरूको मानसिकतमा गिरावट आउन सक्छ ।
त्यो समीक्षामा चलचित्र हाउसफूल भएको, सबै हलमा टिकट बूकिङ भैसकेको र नेपाली इतिहासमा एउटा नयाँ चिलचित्र जुन हेर्न लायक हुन्छ, त्यो बनेको लेखिएको थियो । बिहीवार खासै काम थिएन । हलमै पुगेर चलचित्र नहेरेको धरै भएको थियो । म चलचित्र हल र चलचित्रको नाम लिन चाहन्न तर मित्र नरेश रोकायालाई सँगै लिएर बेलुकीको शो हेर्न गएँ । तपाईंहरूलाई अचम्म लाग्ला अघिल्लो दिन हाउसफूल भनेर लेखिएको समीक्षा पढ्ने म र नरेशबाहेक अरू ९ जना मात्र हलमा थियौं । जम्मा ११ जना ।
एकछिन त बडो रमाइलो लाग्यो । अजीव पनि लाग्यो । चलचित्रसम्बन्धी खासै चासो र नलेज नभएपनि मूडफ्रेसका लागि हेरौं न त भन्ने हुन्छ । कम्तिमा पाँच सयजना दर्शक अट्ने हलमा जम्मा ११ जना दर्शक हुँदा रमाइलो त लाग्ने नै भयो । तर मेरा निम्ति त्यो हल, चलचित्रभन्दा पनि समीक्षक दोषी थिए । सुरक्षा गार्डहरूले मोबाइलबाट फोटो तथा भिडियो खिच्न बन्देज लगाए ।
पर्दामा चलचित्र शुरू भयो, जति छौं बसेर हेरौं भन्ने लाग्यो । हिरो चकलेटी अनुहारको छ भन्ने समीक्षा थियो । अरे यार, दूधे बच्चाजस्तो न उचाई छ, न जिउडाल छ, न कुनै थिएटरमा काम गरेजस्तो लवज छ, न डाइलगमा परिपक्वता छ, न अभिनयको कुनै छनक छ । मलाई हाँसो लाग्यो । हिरो चाहिँ कुन हो भनेर नरेशलाई सोधेको, हिरो त यही हो भन्यो । म छक्क परें ।
यसरी प्रचार भव्य तर हल शून्य शायद नेपाली चलचित्रको कमजोर पक्ष हो कि भन्ने लाग्छ ।
सुनेको थिएँ किताबका लेखकहरूले यसरी नै प्रायोजित समीक्षा पत्रिकामा लेखाउछन् र त्यसबापत सँगै बसेर दारुपानी खान्छन्, भनेर । किताबको सन्दर्भमा पनि चलचित्र जस्तै अनुभव छ मेरो । किनै प्रचार हुन्छ, किताबको तर ४/५ पाना पल्टाइसकेपछि विषयवस्तु हराउँछ । धित मर्छ ।
लेखन साहित्यमा सिन्डिकेट हुदाँ यस्तो भएको हो भन्ने मेरो बुझाई छ । गुटबन्दी पनि छ । यसको चर्चा यहाँ नगरौं, तर चलचित्र भनेको हेर्ने कुरा हो । अभिनयको कुरा हो । सिन्डिकेट भएपनि मनोरञ्जनका लागि मानिसहरूले हेर्छन् नै । जस्तो कि युट्युबका सामग्रीहरूमा सिन्डिकेट हुन्न, तपाईंहरू युट्युबको नियमअनुसार सामग्री बनाउन सक्नुहुन्छ ।
सेन्सर बोर्डले पास गरेपछि चलचित्रमा आफ्नो कला देखाउने हो कलाकारले । लगानीकर्ताले लगानी गर्ने हो प्रविधिमा । तर त्यसो हुन सकिरहेको छैन ।
नेपाली चलचित्रहरू सफल छन् कि असफल त्यो म जान्दिनँ । दर्शकहरूको माया कति छ त्यो कलाकारले जान्ने कुरा हो । निर्माणकर्तालाई थाहा हुने कुरा हो, तर त्यो दिन निकै हल्लाखल्ला गरिएको चलचित्र हलमा किन मैले आफूलाई शून्य पाएँ ? किन अपेक्षा गरिएअनुरूपको दर्शक भएनन् ?
चलचित्र एउटा उद्योग हो- हलिउड, बलिउड हेरौं । तर नेपालमा यसले उद्योगको रूप लिन सकिरहेको छैन । कलाकारहरू पनि टिक्न सकिरहेका छैनन् । कलाकारको कला पनि खासै ओहो! भने जस्तो देखिन्न । उदाहरणका लागि हाँस्य कलाकारहरूले मलाई कहिल्यै हसाउन सकेनन् । मुख बाङ्गो बनाएर बोल्न नजान्ने मान्छेजस्तो कर्कस लाग्दो आवाजमा बोलेर पनि हाँसो लाग्छ र ? झन् इरिटेट पो हुन्छ त । तर के गर्ने मुख बाङ्गो बनाएर बोल्नेहरू नै महान कलाकार ठहरिन्छन् ।
कुन चलचित्रलाई अवार्ड दिने, कुनलाई नदिने भन्ने पनि लेनदेनमा हुने गरेको हल्ला सुनिन्छन् । आजभोलि चलचित्रका अवार्ड विदेशमा हुने गरेको पाइन्छ । आफ्नो टिकट काटेर विदेशमा हुने कार्यक्रममा जो जान सक्छ, ऊ अवार्डको दाबेदार हुन्छ । जान नसक्ने लिस्टबाट बाहिर हुन्छ, भन्ने सुनिन्छ । कतिपय चलचित्रका निर्माता/ निर्देशक राति सँगै बसेर मदिरा सेवन गर्छन् । मदिरा खाँदाखाँदै कथाको सृजना हुन्छ भन्ने सुनिन्छ । लहडको भरमा कलाकार छनोट हुन्छ र भोलिबाट क्यामेरा लिएर सुटिङमा हिँड्छन् भन्ने सुनिन्छ । त्यसैले होला आजकल अभिनय र कलाहरू टिकटकमा गएर थुप्रिएजस्तो लाग्छ । न सिन्डिकेट, न समीक्षा, न सेन्सर बोर्ड । मैले टिकटक नियाल्न लागेको धेरै भयो । खासगरी टिकटकमा केही समय बितायो भने संसारको 'म्यूजिक ट्रेन्ड' बुझिन्छ । विश्व डिजिटल बन्दै गर्दा यसको प्रत्यक्ष प्रभाव नेपालीहरूमा पनि परेको छ । अहिले टिकटकमा १५ सेकेन्ड लामो संवाद र गीतमा आफैंले अभिनय गर्दै भिडियो बनाउने ट्रेन्ड धेरै चलिरहेको छ ।
नेपाली चलचित्रमा देखिने भन्दा राम्रा अभिनय गर्ने कलाकारहरू टिकटकमा देखिन्छन् । कम्तिमा म चाहिँ यो निष्कर्षमा पुगें । म गलत पनि हुन सक्छु, तर मलाई चलचित्र हलभन्दा टिकटक मनपर्यो । चलचित्र हलमा भन्दा टिकटकको सानो फ्रेममा मैले धेरै आनन्द लिएँ । टिकटकमा निकै मज्जा लिएँ । त्यसो त मैल पनि टिकटकमा २ वटा भिडियो बनाएको थिएँ । एउटा सार्वजानिक पनि गरें, जुन निकै हिट भयो । म पनि कलाकार भएँ ।
वास्तवमा छोटा भिडियो शेयर गर्न मिल्ने किसिमको पहिलो एप २०१२ मै आएको थियो । ‘भाइन’ नामक सो एप २०१६ मा बन्द गरियो, त्यसपछि टिकटकको पहिलो स्थानीय भर्जन रिलिज भएको हो । टिकटक निर्माण कम्पनी बाइटडान्सले म्युजिकल्लीलाई १ अर्ब डलरमा खरिद गर्दै अन्तर्राष्ट्रिय भर्जन बाहिर ल्याएको हो । टिकटकको सफलताको श्रेय यसको स्वतन्त्र दर्शक प्रणालीलाई दिने गरिएको छ । कुनैपनि सामग्री बनाएपछि प्रयोगकर्तालाई दर्शकसम्म पुग्न स्वतन्त्र टुल दिइएको छ ।
टिकटकको लत र लोकप्रियता यति बढ्यो कि भारतको तमिलनाडुका सूचना प्रविधि मन्त्री एम मनिकन्दनले पनि टिकटकमाथि प्रतिबन्धका लागि केन्द्र सरकारसँग सहयोग माग गरेका छन् । समाजमा व्यवधान गर्ने सामग्रीलाई प्रोत्साहित गरिरहेको र भारतीय संस्कृतिलाई अपहेलना गरिरहेको भन्दै अदालतले टिकटक एपमाथि तत्काल प्रतिबन्ध गर्न भनेको छ । भारतमा एक अर्ब ४ करोडले टिकटक प्रयोग गर्छन्, तर भारतको यो षड्यन्त्र मात्रै हो ।
लामाथिको प्रतिबन्ध हो, किनभने टिकटक चीनमा निर्माण भएको म्युजिकल एप हो । चीनमा बनेको एपले विश्वव्यापी बजार लिएको छ । यसले भारतलाई हैरानी भएको छ । आफ्नो अभिनय देखाउने, विभिन्न देशको कला संस्कृति र संगीतको प्रचार गर्ने सजिलो माध्यम टिकटक बनेको छ ।
भारतकै अर्को उदाहरण मद्रासको उच्च अदालतले प्रतिबन्ध लगाउन केन्द्र सरकारलाई आदेश दिएको छ । यतिसम्म कि टिकटक एप डाउनलोड निषेध गर्नसमेत आदेशमा भनिएको छ ।
सन् २०१६ देखि चीनबाट शुरू भएको हो टिकटक । चिनियाँ भिडियो शेयरिङ एप ‘टिकटक’ २०१८ मा सबैभन्दा बढी डाउनलोड गरिएको एप हो । यसरी फेसबुक र इन्स्टाग्रामलाई हराउँदै टिकटक फरक सेवामार्फत् प्रयोगकर्तालाई आकर्षित गर्न सफल भइरहेको छ । एसियाली क्षेत्रमा अत्यन्तै लोकप्रिय मानिए पनि पश्चिममा भने अझै टिकटकलाई साचेजस्तो नरुचाइएको बताइन्छ । यसका पनि केही व्यापारिक कारण छन्, त्यसको चर्चा गर्म म लायक छैन ।
म यत्ति कुरा भने दाबाका साथ भन्न लायक छु, नेपाली चलचित्रको पर्दामा भन्दा टिकटकको पर्दामा कलाकारहरूको अभिनय गज्जबको हुन्छ ।
कमेडी क्लब चलाउने मुन्द्रे उपनाम गरेका एकजना मान्छे छन्। एकै श्वासमा चारवटा प्रश्न सोध्न सक्ने क्षमता भएका जानेमाने पत्रकार ऋषि धमलाको कार्यक्रममा पुगेर तिनले भन्न भ्याए, 'यो टिकटकका कारण मान्छेहरू अल्छी भए, कुन...
डिसेम्बर पहिलो साता एनसेलको माउ कम्पनी आजियाटाले आफ्नो रेनोल्ड होल्डिङ्स यूकेको शतप्रतिशत स्वामित्व गैरआवासीय नेपाली सतिशलाल आचार्यको कम्पनी स्पेक्ट्रलाइट यूकेलाई बेच्न गरेको सम्झौताबारे समाचार बाहिरिएको झन्डै ३ हप्...
केही वर्षअघि विद्वान प्राध्यापक डा. अभि सुवेदीले कान्तिपुरमा लेख्नुभएको एउटा प्रसंगबाट आजको चर्चा शुरू गर्नु उपयुक्त हुनेछ । त्यस प्रसंगमा नेपाली कांग्रेसका वर्तमान सभापति शेरबहादुर देउवाले पूर्व प्रधानमन्त्रीको हैस...
मखमली फुल्दा, मार्सी धान झुल्दा बहिनी आउने छिन्, दैलाको तस्वीर छातीमा टाँसी आँसु बगाउने छिन् .....। हाम्रो समयका चर्चित गायक नारायण रायमाझीको ‘नमुछे आमा दहीमा टीका’ बोलको गीत नि...
उमेरले ३५ वर्ष पुग्नै लाग्दा मैले लोकसेवा आयोगको फाराम भरें । ३५ वर्ष कटेको भए फाराम भर्न पाउँदैनथें, तर नियुक्ति लिँदा भने ३५ वर्ष कटिसकेको थिएँ । लोकसेवा आयोगको सिफारिशअनुसार क्षेत्रीय सिञ्चाइ निर्देशनालयले...
नेपालको सार्वजनिक प्रशासन, विशेषतः निजामती सेवामा व्यावसायिक सदाचारिता विकास भएन भन्ने प्रश्न समय समयमा उठ्दै आएको छ । कर्मचारीमा स्वाभाविक रूपमा हुनुपर्ने कार्यसम्पादनलाई व्यवस्थित बनाउने सीप, संस्कार र अनुभवजन्य...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...