संसारको सबभन्दा बढी सैन्यीकृत, जोधाहा र आफूलाई सर्वोपरि ठान्ने मुलुक अमेरिका नै हो । अमेरिकामा सबैजना राष्ट्रिय झण्डा हल्लाइरहेका हुन्छन् र सबैतिर ‘खराब मान्छे’ मात्र देख्छन् । राष्ट्रपति डोनल्ड ट्रम्पले मध्यपूर्वबाट अमेरिकी सेना हटाउने प्रतिज्ञा गर्दा उनलाई प्रशंसकले समेत गद्दार भन्छन् । 

अमेरिकाले अहिलेसम्म पनि सेप्टेम्बर ११ का युद्धहरू लडिरहेको छ जबकि त्यो घटना भएको पनि १८ वर्ष बितिसकेको छ । अफगानिस्तान, इराक र सिरियामा ऊ अझै युद्धरत छ । संसारको दोस्रो ठूलो जोधाहा मुलुक बेलायत चाहिँ ती देशहरूका गोप्य युद्ध लडिरहेको छ । ती युद्धहरूमा ‘विजय’ पाइने संकेत पटक्कै देखिएको छैन । वास्तवमा तिनीहरू युद्ध नै हैनन्, विदेशीहरूलाई मार्ने बहाना मात्र हुन् । 

अमेरिकाका हालैका राष्ट्रपतिहरू जर्ज डब्ल्यू बुश, बाराक ओबामा र डोनल्ड ट्रम्प राष्ट्रपति बन्नुअघि अर्को देशमा सैन्य हस्तक्षेप गर्ने विषयमा हिचकिचाहट देखाउँथे तर सत्तामा आएपछि उनीहरूले युद्धको समर्थन गरे । 

तर अमेरिकीहरूलाई युद्धप्रति निराशा आउन थालेको देखिएको छ । पिउ संस्थाले हालै गरेको सर्वेक्षणमा ६२ प्रतिशत अमेरिकीहरूले अफगान युद्धको कुनै अर्थ थिएन भनेका छन् अनि ५९ प्रतिशतले इराकको युद्धका बारेमा त्यस्तै धारणा अभिव्यक्त गरेका छन् । सिरियाको हकमा ५८ प्रतिशतको यस्तै मत छ । युद्धप्रतिको वितृष्णा पूर्वसैनिकहरूमा अझ उच्च छ । सैनिकहरू जित्न नसकिने युद्ध मनै पराउँदैनन् । 

बेलायतमा चाहिँ यस्तै किसिमको सर्वेक्षण सन् २०१५ मा गरिएको थियो । यूगोभ सर्वेक्षण संस्थाले सन् २००३ को तुलनामा सन् २०१५ मा मध्यपूर्वमा हस्तक्षेपप्रतिको समर्थन दुईतिहाइबाट घटेर एकतिहाइमा झरेको पायो । यूगोभ अमेरिकाले यस्तै किसिमको गिरावट ६३ प्रतिशतबाट ३८ प्रतिशतमा पुगेको पायो । तर बेलायतमा हुन लागिरहेको निर्वाचनमा कुनै पनि राजनीतिकर्मीले बेलायती सेना फिर्ता बोलाउनुपर्ने भनेका छैनन् । विदेशमा लडिने युद्धका मूल्य र परिणामप्रति लोकतन्त्र असंवेदनशील भएको जस्तो यसबाट देखिन्छ । 

दुई दशकसम्म अन्य देशमा हस्तक्षेप गर्दा अमेरिकाले ६.४ खर्ब डलर खर्च गरिसकेको छ र सात हजारभन्दा बढी सैनिकहरू मारिएका छन् । बेलायतले यसबीचमा ६३४ सैनिक गुमाएको छ । अनि हजारौं हजार सर्वसाधारण यी युद्धमा मारिएका छन् र अर्बौं अर्ब बराबरको सम्पत्ति नष्ट भएको छ । युद्धका कारण मध्यपूर्वबाट क्रिस्चियन धर्म लगभग सोत्तर भएको छ र प्राचीन विश्वका उम्दा शहरहरू बम आक्रमणमा ध्वस्त पारिएका छन् । त्यसको कुनै लेखाजोखा नै गरिएको छैन । यति पैसाले कतिवटा रोग निर्मूल पार्न सकिन्थ्यो होला अनि जलवायु संकटलाई हल गर्न सकिन्थ्यो होला ?

सेप्टेम्बर ११ पछि गरिएका युद्धहरू अहिलेसम्मकै सबभन्दा क्रूर, खर्चिलो र अर्थहीन साबित भएका छन् । तर बेलायतमा एकपछि अर्को सरकारले ‘आतंकबाट आफ्नो देशका सडकहरू सुरक्षित’ राख्नका लागि युद्ध लडिएको बकम्फुसे तर्क अघि सार्ने गरेका छन् । वास्तवमा यसको विपरीत चाहिँ सत्य हो । अहिले लन्डनमाथिको जोखिम ‘अत्यन्त उच्च’ रहेको बताइएको छ भने वेस्टमिन्स्टरका केही भागहरू गुआन्तानामो बेका प्रतिरूप जस्ता देखिन्छन् । 

कम्तीमा सर्वसाधारण र सैन्य संस्थापन पक्ष ‘सैनिकहरूको समर्थनमा’ रहेको अनुमान गरिन्छ । तर त्यो सत्य हैन ।

सन् २००४ मा लर्ड ब्रामालले तत्कालीन सरकारलाई इराक युद्धमा गरिएको खर्च जायज ठहर्‍याउन भनेका थिए । एक वर्षमै त्यो युद्ध ‘त्रुटिपूर्ण र प्रत्युत्पादक’ भएको साबित भइसकेको उनले बताएका थिए । त्यतिखेर इराकमा लोकतन्त्र ल्याइने भनी प्रतिज्ञा गरिएको थियो । उनले भनेका थिए, ‘पश्चिमी गठबन्धनले त्यो युद्ध लड्नका लागि कुन कानूनी र नैतिक कार्यादेश पाएको छ र भनी प्रश्न गर्नुपर्ने हुन्छ ।’ टोनी ब्लेयरले अमेरिकीहरूलाई खुशी बनाउन इराकमा युद्ध लडेको र आफू त्यसविरुद्ध उभिएर सैन्य संस्थापनको प्रतिनिधित्व गर्दै आवाज उठाएको भन्ने विषयमा ब्रामालले जोड दिएका थिए । उनले १५ वर्षअघि गरेको उक्त दाबीपछि पनि केही कुरा परिवर्तन भएको छैन । 

युद्ध शुरू गर्न सजिलो छ तर अन्त्य गर्न गाह्रो भन्ने भनाइलाई अहिलेका युद्धहरूले सत्य साबित गरेका छन् । बासरा र हेल्मान्दमा बेलायतले भोगेको पराजयलाई कार्पेटमुनि लुकाइएको छ र डेभिड क्यामरोनले सन् २०११ मा लिबियामा भोगेको हारलाई पनि लुकाइएको छ । अहिले बेलायतले मध्यपूर्वमा ड्रोन आक्रमणहरू जारी राखेको छ । जुलाई महिनामा आएका रिपोर्टअनुसार, सिरियामा ट्रम्पले सैनिक फिर्ता बोलाएपछि बेलायतलाई उनीहरूको ठाउँ लिन समेत अनुरोध गरिएको थियो । 

दोस्रो विश्वयुद्धपछि शान्ति लामो समयसम्म कायम रहँदा अमेरिका र बेलायतले कसैबाट पनि अस्तित्वमै संकट आउने हिसाबमा जोखिम पाएका थिएनन् । तर यी दुई देशहरू सुदूर सैन्य गौरवप्रति आकर्षित भएको देखिन्छ । नेताहरूले अन्य देशमा हस्तक्षेपका लागि अस्पष्ट कार्यादेश रहेको मान्ने गरेका छन् अनि युद्धलाई उनीहरूले व्यावहारिक देशभक्ति ठान्ने गरेका छन् । तर अफगानिस्तान र इराकमा दण्ड दिनका लागि गरिएको भनिएको कारवाही छद्म साम्राज्यवादी मिसनमा परिणत भयो । पश्चिमी लोकतन्त्रलाई नमान्नेहरूलाई मान्ने बनाउनका लागि यी युद्ध गरिएका थिए । तर नमान्नेहरू नमानिकन बसिरहे अनि उनीहरूले मानिरहेको व्यवस्था पनि ढल्यो र उनीहरू हजारौंको संख्यामा मारिए । 

बेलायतले मध्यपूर्वको युद्धमा हस्तक्षेप गर्नुको कुनै अर्थ छैन भनी सैनिकहरू नै भनिरहेका छन् । उनीहरू युद्धबाट हट्नका लागि सरकारले दम देखाए हुन्थ्यो भनी प्रार्थना गरिरहेका छन् । तर कुनै सरकारसँग पनि यस्तो दम छ जस्तो लाग्दैन । पश्चिमी सैनिकहरू अर्काको भूमिमा बसिरहनका लागि कारण भनेको लाज जोगाउन मात्र हो, फिर्ता हुँदा बेइज्जत भइने डर उनीहरूलाई छ । बेलायत सरकार विश्वमञ्चमा खेल खेल्नका लागि कुनै पनि अवसर छोड्दैन र ब्रेक्जिटपछि अमेरिकासँग कदम मिलाउन ऊ उत्सुक छ । तर युद्धका लागि यी कुनै पनि कारणहरू जायज छैनन् । यी कारणहरू लोकप्रिय पनि छैनन् । हामीहरू युद्धमा फसेका छौं र कसैले पनि किन फसेका छौं भनी व्याख्या गर्न सकिरहेको छैन ।

द गार्डियनमा प्रकाशित साइमन जेन्किन्सको आलेख