५ नम्बर प्रदेशको स्थायी राजधानी र नामाकरण सिफारिस समितिले प्रदेशको नाम लुम्बिनी र राजधानी रुपन्देहीको पश्चिम क्षेत्र, कपिलवस्तु र दाङ सिफारिस गर्ने गरी प्रतिवेदन तयार पार्‍यो ।

समितिका एक सदस्यले प्रतिवेदन संसद सचिवालयमा नबुझाउँदै प्रतिवेदनमा समावेश प्रस्तावहरू मिडियासामु बोलेपछि यस क्षेत्रमा प्रदेश राजधानीका विषयमा तरंग नै फैलियो ।

राजधानी बुटवलमा अन्यत्र जाने त होइन ? साँच्चै बुटवलबाट सर्ला त प्रदेशको राजधानी ? राजधानी र नामाकरणको विषयमा सांसदले नै गोटी फालेपछि बुटवलका स्थानीदेखि राजनीतिक दलसम्म स्थायी राजधानी कहाँका होला भनेर चासो व्यक्त गरिरहेका छन् । 

समितिले जहाँसुकै प्रस्ताव गरेपनि राजधानी र नामाकरणको अन्तिम टुंगो लगाउने अधिकार प्रदेश सभालाई नै छ । प्रदेशको नाम ‘लुम्बिनी’ सबैलाई स्वीकार गर्ने देखिएपनि साविक लुम्बिनी अञ्चलदेखिका सांसदको बुटवल र पश्चिमी जिल्लाका सांसदको दाङ राजधानी हुनुपर्ने दाबी रहँदै आएको छ ।

समितिले डेढ वर्ष लगाएर तयार पारेको अन्तिम प्रतिवेदन सोमवार प्रदेशसभा सचिवालयमा बुझाएको छ । प्रदेश अन्तर्गत पर्ने १२ वटै जिल्लामा पुगेर लिइएका राय सुझाव, विज्ञहरू सम्मिलित समितिले दिएको सुझाव र हालै भएको भारतको चण्डीगढको अध्ययनलाई समेटेर प्रतिवेदन तयार गरिएको प्रतिवेदन सचिवालयमा बुझाएको समितिका सभापति दिपेन्द्रकुमार पुनले लोकान्तरलाई जानकारी दिए । 

समितिमा विज्ञ सहितका सुझाव समावेश गरिएको बताए । ‘प्रतिवेदन सभामा पेश भएपछि विस्तृत विवरण आउँछ । अहिले सबै कुरा सार्वजनिक गर्न मिल्दैन,’ उनले भने । संविधानको धारा २९५(२) मा प्रदेशको नामाकरण सम्बन्धित प्रदेश संसदको दुईतिहाइ बहुमतले गर्ने संवैधानिक व्यवस्था छ । धारा २८८(२) मा सरकारले तोकेको अस्थायी केन्द्र (हालका मुकाम) लाई प्रदेश सभाको दुईतिहाइ बहुमतले परिवर्तन गर्न पनि सक्ने व्यवस्था छ ।

हल्लाका पछाडि नलागौं : सरकारका प्रवक्ता

प्रदेश सरकारका प्रवक्ता तथा भौतिक पूर्वाधार तथा विकास मन्त्री बैजनाथ चौधरीले प्रदेश राजधानी र नामाकरणको विषयमा सरकार प्रवेश नै नगरेको बताए । ‘मिडियामा प्रदेशको नाम र राजधानीको विषय टुंगो लाग्यो भन्ने जस्तै गरी समाचार आए,’ चौधरीले भने, ‘राजधानी र नामाकरण प्रदेश सभाले टुंग्याउने विषय हुन् । प्रदेश सभाको बैठक बसेपछि प्रतिवेदनमाथि छलफल होला । अहिले यो विषय कहीँकतैबाट आएको छैन ।’ 

बुटवलबाट राजधानी सर्दैन : सांसद श्रेष्ठ

प्रदेश सभाका नेकपा सांसद भोजप्रसाद श्रेष्ठले बुटवलमा राजधानी कुनै हालतमा पनि सर्न नसक्ने बताएका छन् । बुटवल सबै क्षेत्रबाट राजधानीका लागि उपयुक्त रहेको भन्दै कसैले भ्रम सिर्जना गर्न बोल्दैमा राजधानी बुटवलबाट यताउता हुनै नसक्ने बताए । ‘बुटवल बढी भीडभाड भयो भनेर राजधानी सार्ने भन्ने हँुदैन ।  काठमाडौं भीड भयो भनेर अब सगरमाथाको टुप्पोमा लाने ? यो हुन सक्दैन,’ श्रेष्ठले भने । शिक्षा, स्वास्थ्य, यातायात लगायतको सुविधा हुन्छ त्यहीँ राजधानी हुने श्रेष्ठको भनाइ छ । 

राजधानी सार्न सम्भव छैन : पोखरेल 

नेपाल चेम्बर अफ कमर्सका केन्द्रीय सदस्य तथा बुटवलका स्थानीय टंक पोखरेलले बुटवलबाट राजधानी अन्यत्र सार्न असम्भव जस्तै भएको बताए । ‘समितिले प्रस्ताव गरेको ठाउँमा प्रस्ताव लोलोपोतो देखिन्छ । यहीँ ठाउँ भन्ने भनिएको छैन,’ पोखरेलले भने, ‘राजधानी सार्न दुईतिहाइ चाहिन्छ । त्यो सम्भव छैन । राजधानी बुटवल नै हुन्छ । कसैको हल्लाले सर्दैन ।’

राजधानी सार्न खोज्नु तातो आलु मुख हाल्नु जस्तै : अर्याल

बुटवल उद्योग वाणिज्य संघका उपाध्यक्ष हरि अर्यालले राजधानी बुटवलमा सार्नु अदुरदर्शी हुने बताए । ‘राजधानी यहाँबाट सार्न खोज्नु तालो आलु मुखमा हाले जस्तै हुन्छ । त्यो कल्पना गर्न पनि सकिँदैन । दूभाग्यपूर्ण हुन्छ । कुनै नयाँ ठाउँलाई शहरको रुपमा विकास गर्नका लागि राजधानी बनाइन्छ भन्ने हुँदैन,’ उनले भने । राजधानीका मन्त्रालय र प्रदेश सभाका कार्यालयका लागि निजी क्षेत्रले आफ्नौ भौतिक संरचना प्रदेश सरकारलाई उपलब्ध गराएका छन् ।

राजधानी सार्नु भन्ने कुरा झन्झट : विश्लेषक 

राजधानी जानकार तथा विश्लेषक मनिकर कार्कीले एक ठाउँमा स्थापित गरेर अगाडि बढिसकेको ठाउँमा अन्यत्र केन्द्र मुकाम सार्ने कुुरा झन्झटिलो हुने बताए । ‘राजधानी सार्न वाञ्छित छैन । शुरूमै यो विषय सकेर प्रदेशमा अगाडि बढेको भए हुन्थ्यो, अब संवेदनशील बनेर यो विषय टुंगो लगाएर अगाडि बढ्नुपर्छ,’ विश्लेषक कार्कीले भने । 

राजधानी सरे आन्दोलन

बुटवलका स्थानीय विसन पराजुलीले राजधानी बुटवलमा अन्यत्र जाने कुरा आए आन्दोलन हुने बताए । साविक प्रदेश ५ लाई विभाजन गर्ने षड्यन्त्रविरुद्ध यहाँ निस्किएको आन्दोलन जस्तै आदोलन चर्किने बताए ।

समितिले प्रतिवेदन तयार गर्न सक्यो झण्डै ६० लाख

विशेष समितिले प्रतिवेदन तयार गर्ने कामका लागि झण्डै ६० लाख रुपैयाँ खर्च गरेको छ । समितिले विभिन्न शीर्षकमा ५० लाख र गएको मंसिर २१ गते भारतको चण्डीगढमा ‘आइडिया’ लिन जाँदा ७ लाख रुपैयाँ लिएर गएको थियो । भारत भ्रमणमा समितिका १२ सदस्यीय टोली र ४ जना कर्मचारी गरी १६ सदस्यीय टोली १ हप्तासम्म बसेका थिए ।

मुख्यमन्त्री र महासचिव पौडेलको लडाइँ

प्रदेश ५ सरकारका मुख्यमन्त्री शंकर पोखरेलले बुटवल साँघुरो भइसकेको भन्दै नयाँ ठाउँलाई राजधानी बनाउनुपर्ने बताउँदै आएका छन् तर बुटवलबाट निर्वाचित नेकपा महासचिव विष्णु पौडेले बुटवलबाट राजधानी सर्न नसक्ने बताउँदै आएका छन् । नेकपाकै २ नेताको आ–आफ्नै दाबीले राजधानीको विषयले अन्तिम रुप लिन नसकेको बुझिन्छ । प्रदेशवासीले राजधानीको विषय २ नेताको लडाइँ भन्ने बुझेका छन् । 

यस्तो छ अंकगणित

प्रदेश सभाका ८७ जना सांसदले राजधानी र नामाकरणको टुंगो लगाउने छन् । ८७ जना सांसद रहेको प्रदेश ५ मा दुईतिहाइ समर्थनका लागि ५८ जनाको समर्थन चाहिन्छ । प्रदेश नम्बर ५ मा नेकपाका ६१, कांग्रेसका १९, संघीय समाजवादी फोरम ५, राजपा र राष्ट्रिय जनमोर्चाका १–१ जना सांसद छन् ।

कुन जिल्लाबाट कति सांसद

जिल्लागत विवरण अनुसार नवलपरासी पश्चिममा ५ जना, रुपन्देहीमा १९ जना, कपिलवस्तुमा १२ जना, पाल्पामा ७ जना, गुल्मीमा ५ जना, अर्घाखाँचीमा ४ जना, प्यूठानमा ३ जना, रोल्पामा २ जना, रुकुम पूर्वमा ३ जना, दाङमा १० जना, बाँकेमा ९ जना र बर्दियामा ८ जना सांसदले प्रदेश सभामा प्रतिनिधित्व गर्छन् ।