माघ २४, २०८०
कास्की प्रहरीले राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) सभापति रवि लामिछानेसहित थप १८ जनाविरुद्ध अनुसन्धान सुरु गरेको छ । पोखराको सूर्यदर्शन बचत तथा ऋण सहकारी ठगी प्रकरणमा ...
बिहीबार दिउँसो दुई बजेतिर चन्द्रागिरी नगरपालिका–४, थानकोटका विनय लामिछाने धादिङ आदमघाट बजारस्थित ससुराली हिँडे । ३५ वर्षीय विनयका साथमा थिए, पत्नी जमुना रेग्मी लामिछाने, दुई वर्षे र ६ महिने छोरा । कान्छो छोराको आज पास्नी थियो ।
विनय ससुराली कटेर बेनीघाट पुगेरमात्र ओर्लिए। र, सबै एकसाथ त्रिशुली नदीमा हेलिए। विनयको त प्रहरीले उद्धार गर्यो तर पत्नीको ज्यान गयो, दुवै सन्तान बेपत्ता छन्। प्रहरीको प्रारम्भिक अनुसन्धानले मिटर ब्याजको ऋण तिर्न नसकेपछि उनीहरुले आत्महत्याको बाटो रोजेको देखिएको छ। थानकोटस्थित घरमा प्रहरीले फेला पारेको ‘सुसाइड नोट’ मा धेरैलाई पैसा तिर्न बाँकी उल्लेख छ। यसबाट लामिछाने दम्पत्तिले घरबाट निस्कदै आत्महत्याको योजना बनाएको देखाउँछ।
सामूहिक आत्महत्याको यो पहिलो घटना भने होइन्।
गत वर्ष चितवनको भरतपुर महानगरपालिका–१८, शशीनगरमा एकै परिवारका तीनजनाले आत्महत्या गरेका थिए। सहरी क्लिनिक टोलकी ३५ वर्षीया आमा माया आलेमगर, १४ वर्षीया छोरी विनिता र १२ वर्षका छोरा विवेकले सलमा झुन्डिएर मृत्युवरण गेका थिए। छोराले सुनाइड नोटमा लेखेका थिए, ‘बुबा, तपाईं हामीलाई नसोधी किन जानु भयो? ममीले साह्रै दुःख मान्नु भएको छ।’ नेपाली सेनामा कार्यरत उनका बाबु घटनाको दुई दिन अगाडि काठमाडौं फर्किएका थिए।
बझाङको सुर्मा गाविसमा एउटै रुखमा पासो लगाएर तीन बालिकाले सामूहिक आत्महत्या गरे, अघिल्लो वर्ष। सुर्मा गाविस–५ का १४ वर्षे जुनतारा पुजारा, १४ वर्षकै रेखा पुजारा र उनीहरुभन्दा एक वर्ष जेठी कविता बोहराले जङ्गलमा एउटै रुखमा नाम्लोले पासो लगाएर मृत्यु रोजेका थिए।
......
नेपालमा वर्षेनी आत्महत्या बढ्दो छ। सन् १९९० को दशकको तुलनामा अहिले आत्महत्याको दर ६० प्रतिशत वृद्धि भएको तथ्यांकले देखाउँछ। एक्लै आत्महत्याको निर्णयमा पुग्न तुलनात्मक रुपमा सहज होला तर सामूहिक आत्महत्याको निर्णयसम्म कसरी पुग्लान? त्यसमा पनि प्रायः बाबुआमाले सन्तानलाई आत्महत्याका लागि प्रोत्साहन गरेको देखिन्छ। धादिङ घटनामा पनि आमाबाबुको संयुक्त निर्णयमा बच्चा लिएर त्रिशुलीमा हेलिएको देखिन्छ। सामूहिक आत्महत्याको यो डरलाग्दो प्रवृत्तिभित्रको कारण के होला?
‘आत्महत्यालाई सहज ठानियो’
मीना उप्रेती, समाजशास्त्री
हरेक आत्महत्या पछाडि भिन्न कारण हुनसक्छ। तर, साझा समस्या भनेको सहनशीलताको अभाव नै हो। साना सन्तानलाई मार्ने वा मर्न प्रेरित गर्ने घटना अझ विष्मयकारी हुन्छन्। अहिलेको पुस्तामा सहने शक्ति कम छ, अप्ठ्यारो स्थिति सामान गर्न सक्दैनन्। दुख परेपछि भागिहाल्छन्। यो भनेको हाम्रो हुर्काइ पद्धतिमै समस्या छ। सुखबारे बुझाइन्छ तर संकटसँग लड्ने मनोबल विकास गरिन्न।
धादिङकै घटना हेर्ने हो भने दुवै कमाउन सक्ने थिए, ऋण पनि पार लगाउने सक्थे तर उनीहरुले सल्लाहमै आत्महत्याको बाटो रोजेको देखियो। अधिक महत्वाकांक्षा राख्ने तर सोहीअनुरुप सफलता हात नपर्दा मान्छे विचलित हुन्छन्। संघर्ष होइन, मरणको बाटो रोज्छन्। एकदमै डरलाग्दो पक्ष त के भने आत्महत्या सामान्य लाग्न थालेको छ। थोरै तलमाथि केही भयो कि ‘मर्छु’ भनेर धम्काइहाल्छन्।
सामूहिक आत्महत्याको एउटा कारण आक्रोश पनि हो। सुरुमै दुवै मर्नेमा सहमत हुँदैनन्। समस्या आउनुमा एकअर्कालाई दोष लगाउँछन्। कुनै तार्किक निचोडमा नपुगेपछि एउटाले मर्छु भनेर तर्साउँछ, अर्कोले लौ म पनि मरिदिन्छु भन्छ। आफू त मरे मरे, बच्चालाई चाहिँ किन सँगै मार्छन्? भन्ने लाग्न सक्छ। उनीहरुमा बच्चालाई पनि आफूसँगै आत्महत्या गराउनुपर्छ, त्यसो गर्दा न्याय हुन्छ, नत्र पाप लाग्छ भन्ने मानसिकता विकास हुन्छ। बच्चाको मायाकै कारणले आफूसँगै आत्महत्या गराउँछन्।
हिजोको समय यति क्रुर र कठोर थिएन। मान्छेहरुमा धैर्य हुन्थ्यो। आज झगडा पर्यो, समस्या आइलाग्यो भने भोलि मिलिहाल्छ भन्ने आशा र भरोसा हुन्थ्यो तर आज मान्छेहरुलाई न आफूलाई अरुको साथ पाउँछु भन्ने विश्वास छ, न अरुलाई सहयोग गर्छु भन्ने प्रतिबद्धता नै। सबै कुरा भनेकै बेला चाहिएको छ, जब पाउदैन, सहज बाटो अर्थात आत्महत्यातिर लागिहाल्छन्।
यसमा हाम्रो शैक्षिक प्रणालीको कमजोरी भुल्न मिल्दैन। भावनात्मक रुपमा बलियो बनाउने ज्ञान बाँड्न सकेका छैनौं। यसले निराशातिर धकेल्छ। यो भनेको विचलन र निराशा बढाउनु हो। माहोल पनि नकारात्मक छ। सम्पत्ति हुँदा पनि निराशा, नहुँदा पनि। सन्तान भए पनि सुख्ख छैन, नभए पनि। यस्तो निराशाको ट्रेन्डको कारण एकलौटी हुन्न, समाजका अनेक तत्वको भूमिका हुन्छ।
हरेकले आफ्नो हैसियतअनुसार अगाडि बढ्ने हो भने निराशाको बिजारोपण हुन्न। परिवार र समाजले त्यस्तो माहोल निर्माण गरिदिनुपर्छ। जीवनप्रति प्रेम जगाउनु पर्छ। जीवनशैली महंगो छ, त्यहीअनुसार पैसा आर्जन हुन्न। शिक्षा पनि उत्पादनमूखी छैन। यो बेमेलले निराशा जन्माउने हो। एक्लोपना र भौतिकवादी सोचले पनि आत्महत्यामा प्रेरित गर्छ।
‘सामाजिक हिनताबोधको डर’
नन्दिता शर्मा, मनोविद्
पति–पत्नी दुवैले एकसाथ आत्महत्या गरेका छन् भने त्यहाँ मानसिक रोग हुनसक्ने सम्भावना असाध्यै न्यून हुन्छ। किनभने, एकजनालाई समस्या भए पनि अर्कोले नीराकरण गर्छ र आत्महत्याबाट जोगाउँछ। तर आमा वा बाबुमध्ये एकले बच्चालाई आफूसँगै आत्महत्या गरे भनेचाहिँ मानसिक कारण हुनसक्छ। भर्खरै जन्मिएको बच्चा र आफूसँगै आत्महत्या गर्नेलाई हामी ‘पोस्टपार्टम डिप्रेसन’ भन्छौं। धादिङ घटना यसमा पर्दैन। त्यहाँ सामाजिक हिनताबोधको भय देखिन्छ।
प्रायः सामूहिक आत्महत्यामा सामाजिक संरचनाकै दोष हुन्छ। व्यक्तिले कुनै काम गर्न खोज्छ, त्यसमा असफलता पाउँछ, जब त्यसबाट आफू र आफ्नो मान्छेलाई समाजले तिरस्कार गर्छ भन्ने सोच पैदा हुन्छ। उसले सबैलाई एकसाथ आत्महत्या गर्न प्रेरित गर्छ। जीवनप्रति नैराश्य जगाउँछ। सबै मान्छेले सबै अवस्थामा आफूलाई सही ढंगले समायोजन गर्न नसक्दा आत्महत्या विकल्प बनेर आउँछ। यसलाई नीराकरण गर्न बच्चा हुर्काइको पद्धतिमै धैर्य, प्रेम, सहनशीलता, संघर्ष र समस्यासँग जुध्ने आत्मविश्वास बढाउनेखालको बनाउनु पर्छ। समाज र आफन्तको न्यानोपन आभाष हुने हो भने पनि मानिस आत्महत्याबाट उम्कन सक्छ। कान्तिपुर दैनिकमा खबर छ ।
कास्की प्रहरीले राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) सभापति रवि लामिछानेसहित थप १८ जनाविरुद्ध अनुसन्धान सुरु गरेको छ । पोखराको सूर्यदर्शन बचत तथा ऋण सहकारी ठगी प्रकरणमा ...
सहरी विकास मन्त्रालयले निर्माणाधीन धरहराको बेसमेन्टमा सवारीसाधन पार्किङ मानवीय स्वास्थ्यका दृष्टिले जोखिमपूर्ण हुन सक्ने भन्दै सचेत गराएको छ । मन्त्रालयले त्यहाँ आवश्यक प्राविधिक तयारी ...
सवारीसाधन सुविधा प्राप्त गर्ने कर्मचारीलाई इन्धनबापत नगद उपलब्ध गराउन सरकारले निर्देशिका जारी गरेको छ । सुशासन (व्यवस्थापन तथा सञ्चालन) ऐन, २०६४ को दफा ४५ ले दिएको अधिकार प्रयोग ...
अस्पतालले मृत घोषणा गरी १५ घण्टासम्म शवगृहमा राखेर अन्तिम दाहसंस्कारका लागि घाट लैजान लागेका एक व्यक्ति जिवितै रहेको पाइएको छ। विराटनगरस्थित मेट्रो न्युरो अस्पतालले मृत्यु प्रमाणपत्रसमेत बनाएर १५ घण्टासम्म शवगृहमा...
त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलका प्रहरी प्रमुख प्रहरी नायब महानिरीक्षक (डिआइजी) अर्जुन चन्दले राजीनामा दिएको चर्चा झन्डै एक साता चल्यो तर प्रहरी प्रधान कार्यालयले चन्दको राजीनामा नभई सोमबार १० दिनको बिदा स्वीकृत ग...
बुटवल, १५ फागुन- भैरहवास्थित गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा ३५ जना चिनियाँसहित २ सय मजदुर काम गरिरहेका छन् । केही निर्माण उपकरण र मेसिनरी यन्त्र थपिएका छन् । द्रुतगतिमा कच्चा पदार्थ संकलन भएको छ । च...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...