मंसिर १९, २०८०
कुनै राजनीतिक संक्रमण वा अवरोध नभएको समयमा मन्त्रीहरूबीच कसले राम्रो काम गर्ने भनेर प्रतिस्पर्धा हुनुपर्ने हो । तर, विडम्बना ! सहज राजनीतिक अवस्थामा पनि झन्डै एक वर्षसम्म सरकारमा रहेका अधिकांश मन्त्रीको कार्यप्रगति ...
असार १४, २०७७
रुसमा सन् १९९९ देखि लगातार सत्तामा रहेका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले आजीवन सत्तामा बस्नका लागि संविधान संशोधनको प्रस्ताव राखेकोमा बुधवार त्यससम्बन्धमा जनमतसंग्रह गरिने भएको छ ।
पुटिनको अहिलेको कार्यकाल सन् २०२४ मा सकिने भए पनि (मतदान खुला भइसकेको) बुधवारको जनमतसंग्रह ले पुटिनलाई पुनः राष्ट्रपति पदमा लड्नका लागि बाटो खोल्ने विश्वास धेरैले लिएका छन् ।
प्रस्तावित संशोधनले अन्य कुराका अलावा राष्ट्रपतिको दुई कार्यकालको अधिकतम सीमालाई हटाउने प्रावधान राखेको छ । अर्थात् पुटिनले चाहेमा थप दुई कार्यकाल चलाउन पाउनेछन् र सन् २०३६ सम्म उनी सत्तामै रहनेछन् ।
पुटिनले अझै १६ वर्ष सत्ता चलाउन पाए भने (कुल ३७ वर्ष) यसअघि जोसेफ स्टालिनले बनाएको कीर्तिमान भंग गर्नेछन् । स्टालिनले ३० वर्षसम्म सोभियत रुसको सर्वशक्तिमान राष्ट्रपतिका रूपमा सत्ता चलाएका थिए ।
अब प्रश्न उठ्छ : पुटिन यति लामो समयसम्म सत्तामा रहन कसरी सफल भए अनि उनको विकल्पमा कोही पनि छैन त ?
सन् १९९९ मा पुटिन प्रधानमन्त्री बन्दा रुसको हालत एकदमै नाजुक थियो । सोभियत संघको पतन भएको सात वर्षमा राष्ट्रपति बोरिस येल्तसिनको नेतृत्वमा रुसमा स्वदेशी तथा विदेशी पूँजीपतिहरूको खुलमखुला लुट कायम थियो । अर्थतन्त्र धराशायी बनेको थियो ।
पुटिनले पूँजीवाद र लोकतन्त्रकै मार्ग अनुसरण गर्दै रुसी अर्थतन्त्रलाई उकास्ने काम गरे । राष्ट्रपति हुँदाका आरम्भिक दुई कार्यकालमा उनले उदारवादी आर्थिक सुधारलाई सहजीकरण गर्ने कानून ल्याए ।
त्यस अवधिमा रुसमा व्याप्त गरीबी आधाभन्दा कम भयो र कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा वृद्धि भयो । उनले स्वास्थ्य, शिक्षा, आवास तथा कृषिको क्षेत्रमा राष्ट्रिय प्राथमिकताका योजना ल्याए जसले ती क्षेत्रमा आमूल परिवर्तन ल्यायो ।
तन्नम भइसकेको मुलुकलाई संसारको ११औं ठूलो अर्थतन्त्र बनाउन पुटिनका प्रभावकारी नीतिहरू नै जिम्मेवार छन् ।
त्यसबीचमा पुटिनले अशान्त चेचेन्यालाई पनि शान्त बनाए । चेचेन्या अशान्त हुन्जेल रुसमा आतंकवादी आक्रमणहरू भइरहने गर्थे ।
उनले सन् २००७ मा रमजान कादीरोभलाई चेचेन्याको राष्ट्रपति बनाए । खतरनाक मिलिसिया समूहका नेता कादीरोभलाई आफूसँग सहकार्य गर्न लगाएर पुटिनले चेचेन्या समस्या समाधान गरे ।
अनि अमेरिका नेतृत्वको नेटो संगठनबाट रुसलाई सुरक्षित बनाउन पुटिनले क्राइमियालाई रुसमा मिसाए अनि जर्जियामा सैनिक पठाए । आफ्नो छिमेकमा रहेको प्रभावक्षेत्रलाई सुरक्षित पार्न उनले गरेको प्रयासका कारण रुसले विश्व राजनीतिमा आफूलाई शक्तिशाली मुलुकका रूपमा उभ्याउन सकेको छ ।
क्राइमियालाई रुसमा मिसाउँदा पश्चिमी मुलुकहरूले लगाएको नाकाबन्दीका कारण रुसको अर्थतन्त्रमा असर त परेको छ तर अर्थतन्त्र धराशायी हुने पूर्वानुमानहरू विफल भएका छन् । सार्वजनिक खर्चमा कटौती गरेर, बैंक र प्रमुख वित्तीय संस्थाहरूलाई ब्यालेन्स शीट चुस्तदुरुस्त राख्न लगाएर, आयातित वस्तुको विकल्पका लागि खर्बौं रुबल खर्च गरेर अनि देशको प्राकृतिक ऊर्जाको राम्रोसँग बजारीकरण गरेर पुटिनले रुसलाई नाकाबन्दीसँग अनुकूलन गर्न समर्थ बनाए ।
देशलाई थप मजबूत बनाउन बहुध्रुवीय विश्वका पक्षधर पुटिनले युरोपमा मात्र निर्भर नरही एसियाली मुलुकहरूसँगको आर्थिक र सैन्य साझेदारी पनि बढाएका छन् । एसियाका विकासशील देशहरू रुसमा भएको ऊर्जास्रोतप्रति आकर्षित छन् ।
पुटिनले चीनसँग प्राकृतिक ग्यासका लागि दुई ठूला सम्झौता गरेका छन् । त्यसैगरी उनले उत्तर कोरियामा रेलमार्ग प्रविधि निर्यात गरेका छन् ।
पुटिनको परराष्ट्रनीतिलाई रुसीहरूले प्रशंसा गर्छन् किनकि उनले पश्चिमी प्रभुत्ववादलाई सधैं चुनौती दिँदै आएका छन् । चीनसँग मिलेर उनले अमेरिकाको सैन्य तथा राजनीतिक शक्तिलाई सन्तुलनमा राख्ने काम गरिरहेका छन् ।
सन् २०१६ को अमेरिकी चुनावमा रुसको हस्तक्षेप रहेको भनी गरिएको स्वीकारोक्तिले पनि रुसको शक्तिको अनुमान लगाउन सकिन्छ ।
अनि रुसले अत्याधुनिक हतियार तथा आणविक बमहरूको निर्माण गरेर आफू निकै शक्तिशाली राष्ट्र भएको साबित गरिसकेको छ ।
अमेरिकाले इराक र अफगानिस्तानमा अन्त्यहीन युद्ध गरेकोमा पुटिनले सधैं त्यसको विरोध गरिरहे । अमेरिकी प्रभुत्वलाई चुनौती दिँदै उनले सिरियामा बशर अल–असदको सरकारलाई निरन्तर समर्थन गरिरहे ।
सिरिया अमेरिकाको कब्जामा गएपछि उसले इरानमाथि आक्रमण गर्ने अनि इरानमा प्रभुत्व जमाउन सफल भएमा रुसमाथि आक्रमण गर्ने योजना थाहा पाएका पुटिनले त्यसो हुन नदिन आफूअनुकूलका शासक असदलाई समर्थन गरिरहेका हुन् ।
विश्व राजनीतिमा दह्रो शासकको छवि निर्माण गर्न सफल पुटिनले अर्धनग्न भएर आफ्नो सुगठित शरीर देखाउँदै घोडचढी गरेका तस्वीर पनि यदाकदा सार्वजनिक गर्ने गरेका छन् । उनले बाघसँग कुश्ती खेलेको तस्वीरहरू पनि आएका छन् जसबाट उनको बलियो व्यक्तित्व झल्काएको छ ।
मजबूत व्यक्तित्वकै कारण उनले आफ्ना विरुद्धमा हुने विरोध प्रदर्शनहरूलाई दबाइदिने गरेका छन् । सन् २०११ मा विपक्षीहरूले गरेको प्रदर्शन बृहत्तर आन्दोलनमा परिणत हुने छाँट देखिएपछि पुटिनले उनीहरूविरुद्ध अनेकौं फौजदारी मुद्दा लगाएर पन्छाइदिएका थिए । वस्तुतः रुसमा विपक्ष छैन नै भन्दा हुन्छ ।
अनि देशमा अराजकता फैलाएको भन्दै पुटिनले विदेशी दातृसंस्थाबाट पैसा ल्याएर चलेका गैरसरकारी संस्थाहरूलाई नियमन गरेका छन् । त्यस्ता संस्थालाई उनले ब्वाँसा र देशद्रोही नाम दिएका छन् ।
सन् २०१२ मा उनले ल्याएको कानूनअनुसार, गैरसरकारी संस्थाले आफ्ना प्रकाशनहरूमा आफूलाई विदेशी एजेन्ट भन्नुपर्छ र लेखापरीक्षण गराउनुपर्छ । यसो नगरेमा उनीहरूलाई कडा जरिवाना लगाइने व्यवस्था छ ।
अनि पुटिनले देशमा परम्परागत मूल्यमान्यतालाई प्रोत्साहन गर्ने कदम पनि चालिरहेका छन् । सन् २०१३ मा उनले समलिंगीहरूलाई प्रचारबाजी गर्न रोक लगाएका थिए । अनि टेलिभिजन, रेडियो र चलचित्रहरूमा छाडा शब्द प्रयोग गर्दा कठोर जरिवाना तिर्नुपर्ने कानून पनि उनले ल्याएका छन् ।
अनि सन् २०१४ मा सोची शहरमा शीतकालीन ओलम्पिक तथा सन् २०१८ मा फूटबल विश्वकप आयोजना गरेर उनले देश अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको खेलकुद प्रतियोगिता आयोजना गर्न समर्थ रहेको सिद्ध गरेका छन् । त्यसले पनि रुसको प्रतिष्ठा बढाएको छ ।
यी सबै उपलब्धिका कारण रुसमा पुटिनको लोकप्रियता उच्च छ । सन् २०२० को मार्च महिनामा गरिएको लेभादा सेन्टर नामक स्वतन्त्र संस्थाले गरेको सर्वेक्षणमा पुटिनको समर्थन सूचकांक ५९ प्रतिशत थियो ।
त्यसमाथि पुटिनको भरपर्दो विकल्प पनि रुसमा देखिएको छैन । खासमा संविधान संशोधन गरेर अझै १६ वर्ष आफैं राष्ट्रपति बन्ने पुटिनको चाहना पनि गतिलो उत्तराधिकारी नभएरै हो ।
पुटिनका सम्भावित उत्तराधिकारीहरू दिमित्री मेदभेदेभ, मिखाइल मिशुस्तिन, भ्यालेन्टिना मात्भिएन्को, सर्गे सोब्यानिन लगायत छन् तर उनीहरूको समर्थन सूचकांक दोहोरो अंकमा समेत छैन । रक्षामन्त्री सर्गे शोइगुले १९ प्रतिशत समर्थन पाएका छन् तर राष्ट्रपति बन्नैका लागि त्यो निकै कम अंक हो ।
अनि रुसी मतदाताको एक पूरै पुस्ता उनकै शासनमा हुर्किएको हो । देशलाई महाशक्ति बनाउन, अर्थतन्त्र स्थिर पार्न र देशमा आतंकवादी आक्रमणको जोखिम घटाउन पुटिनले गरेको योगदानका बारेमा यो पुस्ता अवगत छ र यसले उनलाई निकै मन पराउँछ ।
अनि रुसमा पुटिनलाई टक्कर दिने गतिलो विपक्ष पनि छैन । विपक्षी नेता अलेक्से नभाल्नीको चर्चा त हुने गर्छ तर सर्वेक्षणमा नभाल्नीप्रति रुसी जनताको समर्थन जम्मा ३ प्रतिशत देखियो । अर्थात् उनीसँग राष्ट्रपति बन्न सक्ने लोकप्रिय मत छैन ।
यस्तो स्थिति रहेकाले रुसी मतदाताका लागि पुटिनको विकल्प नै छैन । पुटिन जति अनुभवी, विश्वसनीय र देश चलाउन सक्षम अन्य कुनै पनि नेता उनीहरूले देखेका छैनन् ।
त्यसैले अबको डेढ दशक पनि रुस पुटिनकै शासनमा रहने देखिएको छ । बुधवार हुने जनमतसंग्रहले त्यसलाई औपचारिकता दिने देखिन्छ ।
कुनै राजनीतिक संक्रमण वा अवरोध नभएको समयमा मन्त्रीहरूबीच कसले राम्रो काम गर्ने भनेर प्रतिस्पर्धा हुनुपर्ने हो । तर, विडम्बना ! सहज राजनीतिक अवस्थामा पनि झन्डै एक वर्षसम्म सरकारमा रहेका अधिकांश मन्त्रीको कार्यप्रगति ...
सर्वोच्च अदालतको परमादेशले प्रधानमन्त्रीबाट पदमुक्त भएपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बालुवाटारबाट रित्तो हात फर्केका थिए, २०७८ असार ३० गते । संसद् विघटनको अवगाल छँदै थियो, लामो समय सँगै राजनीति गर...
दुई–दुईपटक मिर्गौला फेरेको शरीर । मध्यजाडो नजिकिँदै गरेका मंसिरका चिसा दिन । त्यसमाथि वृद्धावस्था । यस्तो बेला ७० नाघेकाहरूको अधिकांश समय ओछ्यानमै बित्छ । नभए पनि घरको चार दिबारभित्र आराम गरेर अनि तात...
चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिएको श्रीलंकाले सन् २०२२ को अन्त्यतिर औषधि किन्ने क्षमता पनि गुमाएको थियो । ५० अर्ब डलरभन्दा बढीको विदेशी ऋण 'डिफल्ट' भएको थियो भने लाखौंले रोजगारी गुमाएका थिए । दशौं लाख मान्छे...
अन्तिम समयमा आएर कुनै फेरबदल नभएको खण्डमा सम्भवत: आज एनसेलको शेयर खरिद बिक्री सम्बन्धमा छानबिन गर्न सरकारले गठन गरेको समितिले आफ्नो अध्ययन प्रतिवेदन बुझाउने छ । बहस चरम उत्कर्षमा पुगेका कारण एक निजी कम्पनीको अप्...
सत्ता र शक्तिको आडमा गैरकानूनी ढंगले सरकारी जग्गा हडप्ने नेपालको शक्तिशाली व्यापारिक घराना चौधरी ग्रुपमाथि राज्यको निकायले पहिलोपटक छानबिन थालेको छ । काठमाडौंको बाँसबारीमा ठूलो परिमाणमा सरकारी जग्गा...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...