×

NMB BANK
NIC ASIA

जनयुद्धका छापामार दिदी–भाईको त्यो तिहार

कात्तिक २०, २०७४

NTC
Sarbottam
Premier Steels
Marvel

जब अतितका तरेलीहरुबाट ब्युँझिन्छन् मेरा स्मृतिका भावहरु । जब तिनै स्मृतिका कहालिलाग्दा क्षण समयका हुरीले पल्टाउँदै जान्छ, तब आफ्नै त्यो विगत अनौठो रुपमा, आफ्नै दिलको कुन्दराहरुमा छरपस्ट हुन्छ । र देखिन्छन् कतै उडिरहेका दृश्यहरु, कतै दौडिरहेका पलहरु ।

हतास हतास यो जिन्दगीको यात्रामा कतै भागिरहेको ती पलहरुलाई मेरो मन मस्तिष्कमा कल्पन बाध्य हुन्छु । जीवनले बनाएको नागबेली बाटोहरु गुल्टिँदै, लट्पटिँदै, छट्पटिँदै आज यो बिरानो मुलुक यूएईको दुबई शहरस्थित बन्द कोठा भित्र केही शब्द लेखिरहेको छु ।

जीवनको डरलाग्दो पलहरुलाई सम्झिदै जाँदा आज दीपवालीको दिन अतितलाई सम्झेर बेस्सरी रोएको छु । खुकुरीको धार माथि टेक्दै यहाँ सम्मको यो हाम्रो लामो यात्रा कति कठिन थियो, त्यो भोग्नेहरुले बाहेक सायद मेरा यी शब्दहरु पढ्दैमा महशुष गर्न सकिँदैन होला ।

हामी पाँच जना दाजुभाईमध्ये एक्लो चेली मेरी दिदी हुनुहुन्छ । म उमेरले सानै थिए, देश वेदनाले छट्पटिरहेको थियो । लाग्थ्यो एउटा महिलाले बच्चा जन्माउन जति कष्ट सहनु पर्छ त्यस्तै पीडा नेपाली माटोले भोगिरहेको छ ।

निरंकुश राज्य व्यवस्थाविरुद्ध छापामारहरुले भिषण लडाइँ चलाइरहेका थिए । राज्यले प्रयोग गर्ने युवाहरू पनि नेपाली नै थिए, यता माओवादीले पनि गाउँका सोझा नेपाली युवाहरूलाई नै प्रयोग गरेका थिए । युद्धमा दुवै पक्षको आ–आफ्नै उदेश्य थियो । राज्य पक्षको उदेश्य निरंकुश राज्य व्यवस्था टिकाउनु थियो भने क्रान्तिकारीहरुको उदेश्य निरंकुश राज्य व्यवस्था ध्वस्त पार्नु थियो । उदेश्य जसको जे भए पनि त्यहाँ हिंसा थियो । जो मरे पनि नेपाल आमाको काख रित्तिरहेको थियो ।

बुवा ४६ साल देखि नै कम्युनिस्ट विचारधारा बोक्ने प्रगतिशील व्यक्तित्व हुनुहुन्थ्यो । मदन भण्डारीको भाषण घन्टौसम्म सुन्नुहुन्थ्यो रे । ४६ सालमा बुवा आन्दोलनमा सहभागी हुँदै गर्दा पुलिसले प्रहार गरेको लाठीले खल्तिको रोटी धुलोपिठो भएका कथाहरु धेरै पटक सुनेको थिए । पछि माओवादीले २०५२ मा जनयुद्ध सुरु गरेपछि बुवा क्रान्तिकारी योद्धा हुनुभयो । काठमाडौंमा कराँते खेल्दै गर्दा दाई पनि पनि गाउँमा आएर छापामार युद्धमा सामेल हुनुभयो । पहिला लडाइँ प्रहरीसँग मात्रै थियो, बिस्तारै सेनाको ब्यारेकहरुमाथि आक्रमण भए । पछि लडाइँ एकदमै चर्को रुपमा अगाडि बढ्यो ।

राज्यले देशव्यापी रुपमा सेनाहरु परिचालन गर्योे, माओवादी भन्दै कयौंको घरहरुलाई जलाइए, बस्तीहरु उजाड बनाइए, भोका–नाङ्गा जनतालाई माओवादी कहाँ छ ? भन्दै संगीनहरू छातीमा बर्साइए, माछा मार्ने माझी ‘केटा’हरुलाई गोली प्रहार गरेर मारियो, पाँधेरामा पानी थाप्न गएका चेलीहरुलाई बलात्कार गरेर मारियो । पछि सेना र माओवादीको दोहोरो भिडन्तमा माओवादीको छापामारहरुको मृत्यु भएको भन्दै माओवादीका सेनाको ड्रेस पहिराएर हेलिकप्टरमा राखेर शवलाई सदरमुकाम लगियो ।

बुवा र दाई युद्धमा हुँदा राज्यले दिएको पीडा घर परिवारले व्यहोर्नु पर्यो । तिहार आउन केही दिन मात्रै बाँकी थियो । बुबा र दाई युद्धमा हुनुहुन्थ्यो । बम बिस्फोट हुँदा सुनिने प्रत्येक आवाजले हामी तरंगित हुन्थ्यौं, कतै बुबा र दाईलाई केही भयो कि भनेर । आमा रुँदै भगवानलाई प्रार्थना गर्नुहुन्थ्यो । आँगनमा सयपत्री र मखमली फूलहरु फुलिसकेका थिए । हामी सेनाको डरले घरमा बस्दैन थियौं ।

घर भन्दा पारी जंगल छेउमा सानो गाई राख्ने गोठ थियो । हामी सबै त्यहीँ बस्थ्यौं । वर्षातको झरीले पानी चुहिँदा भाँडा थाप्दै रात बित्थे । एक दिन दिदीले आमालाई भन्नुभयो, ‘आमा आज त सेना आउँदैन होला परीक्षा नजिक आइसक्यो घर गएर पढ्छु ल ।’ आमाले स्वीकृति दिँदै सबेरै उठेर गोठमा आउन भन्नुभयो । दिदी त्यो रात घरमा बस्न जानु भयो । त्यतिबेला दिदी भर्खरै ८ कक्षामा पढ्नुहुन्थ्यो । तर विहान दिदी आउनुभएन । हामी एकदमै चिन्तित भयौं । पछि गाउँकै एकजना हजुरबुबा आएर आमालाई ‘तपाईंको छोरीलाई आर्मीले गिरफ्तार गरेको छ’ भनेर सुनाउनुभयो । घरमा रुवावासी चल्यो । आमा बेहोस भइसक्नु भएको थियो । गाउँकै एकजना भूतपूर्व आर्मी काका हुनुहुन्थ्यो । उहाँले यो सानी नानी माओवादी हैन छोडदिनुस् भनेर हात जोडेर बिन्ती गर्नु भयो रे । तर पनि आर्मीले छोडेनन् । हामी गोठमा समेत डर लागेर जंगलको बीचमा बसिरहेका थियौं । टाउको माथिबाट हेलिकप्टर उड्यो । बेलाबेला बम विस्फोट भएका अवाज सुनिन्थ्यो ।

भाई–टिकाको लागि भनेर रोपिएका मखमली, सयपत्री फूलहरु बोटमै ओइलिए । दिदी कहाँ कस्तो अवस्थमा छिन्, हामीलाई केही पनि थाहा थिएन । पहिला–पहिला दिपावलीको रातमा देउसी–भैलो खेलेको, कमेरो र रातो माटोले पातेर घर सजाएको, लक्ष्मी पूजा गरेको देख्थे । तर त्यो रात स्याल कराएको आवाज सुनिन्थ्यो । बम पड्किेको आवाजले कानको जाली फुटाउला जस्तै हुन्थ्यो ।

पछि दिदीलाई पाँचखाल ब्यारेकमा बन्दी बनाएर राखिएको छ भन्ने खबर मिल्यो । बुवा गाउँको विद्यालयका हेडमास्टर हजुरबुवासँग पाँचखाल जानुभयो । त्यहाँ गएर आफ्नो छोरीबारे सोध्ने अवस्था समेत थिएन उहाका लागि । बुवा आर्मी ब्यारेक नजिकैको चौतारीमा बसेर बेस्सरी रुनु भयो रे । हजुरबुवाले ब्यारेकमा गएर सोध्नुभएछ । ‘त्यस्ता माओवादीलाई दिनमा एकजनाका दरले जंगल लगेर गाड्छ हामीलाई के थाहा ?’ गेटमा तैनाथ आर्मी जवानले जवाफ फर्काएछ । पछि गाउँकै भुपु आर्मी अंकल गएर दिदीलाई जेलमा भेट्नु भएको रहेछ । दिदी सकुशल नै रहेको खबर पाएपछि मनमा हल्का महसुस भयो ।

दिनहरु यसरी नै बित्दै थिए, दिदी गिरफ्तार भएको पनि दुई महिना भइसकेको थियो । आँध्यारो रात थियो झ्यालबाट चन्द्रमाको चमक हेरिरहेको थिए, सधैंको जस्तै कुकुर भुकिरहेको थियो, बेलाबेला लाटोकोसेरोले हु... हु... हु... गरेको अवाज आइरहन्थ्यो । बाहिरबाट कसैले ढोका ढक्ढक्याएको आवाज अयो । कसैले ‘आमा’ भनेको सुने ।

आमाले हतार हतार गएर ढोका खोल्नुभयो । ढोका ढकढक्याउने व्यक्ति अरु कोही नभएर दिदी हुनुहुन्थ्यो । खुसी भनौ वा वियोगले हामी त्यो दिन पनि बेस्सरी रायौं । कहिल्यै घाममा निस्किन नपाएर होला दिदीको अनुहार पहेँलो भएको थियो । शरीर एकदमै दुब्लाएको । त्यो दिन दिदीले जेलमा बिताएका कहाली लाग्दा रातको वर्णन सुन्दै बित्यो ।

आर्मीको हिरासतबाट ज्यान जोगाएर फर्किएकी दिदीले पार्टीमा भूमिगत हुने अडान लिनुभयो । आमाले लाख मनाही गर्दा पनि दिदीले आफ्नो निर्णय बदल्नुभएन । अन्ततः उहाँ भूमिगत हुनुभयो ।

धेरै पछि दाई र दिदीको भेट भएको रहेछ, महाभारतको लेकमा । दुवैजना बेस्सरी रुनुभयो रे ।

पार्टीमै भूमिगत भए पनि दाई, दिदी र बुवाको कार्यक्षेत्र फरक थियो । पछि बुबा दम रोगले ग्रस्त हुँदै गएपछि घर फर्किनुभयो । दिदी युद्धमा होमिएको ५,६ महिना पछि दाई शहीद भएको खबर सुनियो । त्यो बेलाको हाम्रो स्थिति कस्तो थियो म शब्दमा वर्णन गर्न सक्दिँन । मैले जीवनमै पहिलोपल्ट बुवा रुनुभएको देखेको थिएँ त्यो दिन । आमा त आसुँ कै सागरमा डुबिसक्नुभएको थियो ।

म पनि पार्टीको विभिन्न काममा बुबाको सट्टा यताउता हिँड्ने भइसकेको थियो । कहिले छापामारको सिआईडी भएर त कहिले सदरमुकामबाट हतियार पास गर्दा, गाउँ–गाउँमा मसाल जुलुस निकाल्नेदेखि बम विस्फोट गराउने कार्यक्रममा संलग्न हुन थालिसकेको थिएँ । राति–राति विद्यालयहरुमा पार्टीको पोस्टरहरु टाँस्दै हिँड्थे ।

फेरि अर्को वर्षको तिहार नजिकै आइसकेको थियो । दिदीको हातबाट टिका नथापेको पनि वर्षौं भइसकेको थियो । अरुबेला भन्दा पनि तिहार नजिकिँदै गर्दा दिदीको धेरै याद आउँदो रहेछ ।

एकदिन नाराणस्थानमा आयोजित पार्टीको आमसभामा सहभागी भए । दिदी साँस्कृतिक समूहको संयोजक रहिछन् । दिदीले जनवादी गीत गाइन्, साह्रै सुरिलो श्वरमा । कार्यक्रम नसकिँदै ठाउँ खाली गर्नुपर्ने उर्जी जारी भयो । सेनाले आक्रमण गर्नसक्ने भय थियो । दिदीलाई देख्न मात्रै पाए । बोल्न सकेन ।

केही दिन पछि एकजना छापामारले मेरो हातमा एक पत्र थमाइदिए । पत्रमा ‘पाउने’ भनेर मेरो नाम उल्लेख गरिएको थियो । खोलेर हेर्दा दिदीले पठाएको पत्र हो भन्ने थाहा पाए । जुन पत्र यस्तो थियो,

प्यारो भाई
युद्ध मैदानबाट तिम्रो अभागी दिदीको तर्फबाट रातो सलाम !
यहाँ मलाई सञ्चै छ । त्यहाँ तिमीलगायत आमाबुवा सबैलाई सञ्चै होला भनी आशा राखेकी छु । भाई लेख्ने कुराहरु त धेरै थियो । तर समयको अभावको कारणले हतारहतार यो छोटो चिठ्ठि तिम्रो नाममा लेखेर छाड्दैछु । तिमीलाई कार्यक्रममा देखेको थिए, कार्यक्रम सकेर भेट्छु भन्दाभन्दै अचानक लोकेसन मुभ हुने कासन (निर्देशन) कमाण्डरबाट आएपछि तिमीलाई भेट्न पाइन । यसका लागि सरि ल !

दाई शहीद भएको कुराले आमाबुवा धेरै दुखी हुनुहुन्छ होला । तिमी त धेरै बुझ्ने भइसकेका छौ । आमा बुवालाई सम्झाउनु । थाहा छैन दुश्मनको गोली कतिखेर लागेर ढल्ने हो । युद्ध झनझन् चर्किरहेको छ । धेरैपटक मृत्युुको मुखबाट जोगिँदै आएकी छु । एउटै थालमा खाएर हिँडेका धेरै साथीहरू सहिद भइसकेको छन् । कहिलेकाँही लाग्छ सायद आमाले गर्ने गरेको दिनरातको प्रार्थनाले आजसम्म बाँचेकी छु ।

भाई तिमी संगै बसेर तिहार मनाउने रहर नभएको कहाँ हो र ? हाम्रा खुसीहरु लुटिएको छ, सपनाहरु बिथोलिएका छन् । दाईको रगतले यो धर्ति लतपतिएको छ । एक दिन विजयको झन्डा फराउने छु, युद्ध मैदानमा ढलिन भने । अब त मलाई मृत्युदेखि अलिकति नि डर छैन । म ढले भने तिमी छौ नि हैन ? मैले बजाउने गितार, मैले बोक्ने राइफल भोली म नरहेको खण्डामा तिमी बोक्ने छौ । जसरी दाईको ठाउँमा आज म उभिएकी छु !

आमा, बुवा, भाई सबैलाई तिहारको शुभकामना सुनाइदिनु ल ! के थाहा यो नै अन्तिम पत्र पो हुने हो कि ? बाँचेछु भने अर्को वर्ष सँगै दिपावली मनाउने बाचा सहित अहिलेलाई बिदा माग्छु ल । उही तिमीलाई धेरै माया गर्ने दिदी ।
लाल सलाम !!

दिदीले मरो लागि यो पत्र लेखेको धेरै वर्ष भइसक्यो । समय बद्लियो, हिँड्ने गोरेटोहरु बद्लिए, देशको परिवेश बद्लियो । मनको चहना र गन्तव्यहरु पनि बद्लिए । तर हामी बद्लिएका छैनौं । हिजोको क्रान्तिकारी विचार, सिद्धान्त आज पनि जस्ताको त्यस्तै छ । क्रान्ति पुरा नहुँदै १० वर्षमै जनयुद्ध टुंगिए पछि दिदी हाल काठमाडौंमा सानोतिनो जागिर गर्दै आउनु भएकोछ ।

सबै खुसी नै हुनुहुन्छ । म खाडीमा पसिना बेच्दै छु । युद्धमा होमिए, राष्ट्रलाई दिनसक्ने सबै दिए । आज एक छाकको लागि खाडीमा पाखुरा बजारिरहेको छु ।

पार्टीको नामबाट एक टुक्रा फलामको नि आस राखेन । कहिल्यै राख्दिन पनि । हिजो प्रत्येक भाईटिकामा म मेरो दिदीको बाटो हेर्थे, आज म परदेशमा हुँदा मेरी दिदी मेरो बाटो हेर्नुहुन्छ । आसा छ देशमा राजनीतिक स्थिरता हुनेछ । सबैजना घर फर्किने वातावरण बन्नेछ । म जस्तै लाखौं दाजु भाईहरुको निधार खाली नहोस् । यस वर्षको तिहारको यही छ सबैलाई शुभकामना ।

(लेखक तामाङ माओवादी केन्द्र सम्बद्ध पत्रकार संगठन प्रेस सेन्टर नेपाल युएई शाखाका अध्यक्ष समेत हुन् ।)

Sagarmatha Cement
Muktinath Bank

Advertisment
RMC TANSEN
IME BANK INNEWS
shivam ISLAND

Advertisment
Nabil box
Kumari
Vianet communication
Laxmi Bank
hAMROPATRO BELOW NEWS
TATA Below
कात्तिक ८, २०८०

पहाडमा उखु पेलेर खुदो पकाउने समय पारेर मधेशको गर्मी छल्न राजेन्द्र काका (ठूलो भुँडी लागेकाले हामीले मोटे अंकल भन्थ्यौं) गुल्मीको पहाड घरमा आउँथे । चैत–वैशाखको समयमा कोलबाट पेल्दै गरेको उखुको रस, रसेट...

असोज १०, २०८०

गुणराज ढकाल सामाजिक सञ्जालमा अभ्यस्त हुन थालेपछि अध्ययन गर्ने बानी निकै घटेको छ । सामाजिक सञ्जालमा आउने टिप्पणीबाटै हामीले आफ्नो दृष्टिकोण बनाउने गर्दछौं । विषयको गहिराइसम्म पुगेर अध्ययन तथा विश्लेषण गर...

कात्तिक ८, २०८०

असोज तेस्रो साता बिहीबार, बुकीबाट गोठ औल झर्ने दिन । लाहुरेहरू आउनु र बुकीबाट गोठालाहरूको हुल गाउँमा झर्नु दशैंको रौनक हो । ‘भोलि साँझ डाँफे चराउन जाने’, सुत्ने बेला गोठमा सल्लाह भयो । घर...

मंसिर ४, २०८०

विसं २०७९ को मदन पुरस्कार प्राप्त गरेको ‘ऐँठन’ उपन्यासका लेखक विवेक ओझालाई गृहनगर टीकापुरमा विभिन्न संघसंस्थाले सम्मान गरेका छन् । ओझालाई नेपाल रेडक्रस सोसाइटी टीकापुर उपशाखा, उद्योग वाणिज्य सङ्घ, ...

असोज ६, २०८०

सानीमा भेट्न चितवन गएको थियो गोपाल चार दिन हिँडेर । राप्ती किनार नजिकको सानो गाउँमा बस्दै आएकी थिइन् उनी, जो पहाडमा खान लाउन नपुगेपछि केही वर्ष अघि पुगेकी हुन् त्यतातिर । त्यतिबेला अहिलेजस्तो यातायातको साधन...

असोज ३, २०८०

त्यो शिक्षकले पढायो, नेता बन्न सिकायो र त आज देशको बागडोर चलाइरहेका छौ । त्यो शिक्षकले पढायो, कर्मचारी बन्न सिकायो र त आज देशको प्रशासन चलाइरहेका छौ । त्यो शिक्षकले पढायो, डाक्टर बन्न सिकायो र त आज हजारौ...

अपराजित जनयुद्धको पराजित कथा

अपराजित जनयुद्धको पराजित कथा

चैत १४, २०८०

सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...

निर्मोही राज्य र युगीन अवतारको प्रतीक्षामा नेपाली समाज

निर्मोही राज्य र युगीन अवतारको प्रतीक्षामा नेपाली समाज

चैत १२, २०८०

रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन ।  सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...

सत्यको खोजी

सत्यको खोजी

चैत १०, २०८०

कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...

x