काठमाडौं, २० जेठ– २०७१ को असोज १२ गतेदेखि पेट्रोलियम पदार्थमा लागू भएको स्वचालित मूल्य प्रणालीको कारणले १५/१५ दिनमा नेपालमा डिजेल पेट्रोलको मूल्य घटबढ भइरहेको देखिन्छ । 

पछिल्लो पटक जेठ १८ गते राति १२ बजेदेखि लागू हुने गरी पेट्रोलको मूल्य रू ११० बाट रू ११३ बनाइएको छ भने, डिजेल र मट्टीतेलको मूल्य रू ९२ बाट रू ९५ पुर्याइएको छ ।

प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेपाली कांग्रेसले तेलको मूल्य नघटाए संसद अवरुद्ध गर्ने चेतावनी दिएको छ भने सामाजिक संजालमा पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य बढेकोमा तीव्र असन्तुष्टि पोखिएको छ ।

तेलको मूल्य बढेको सम्बन्धमा नेपाल आयल निगमले आफ्नो वेबसाइटमार्फत एक विज्ञप्ती जारी गर्दै मूल्यवृद्धिपछि पनि नेपाल आयल निगमको अर्धमासिक घाटा १८ करोड ६२ लाख हुने देखिएको बताएको छ । 
मूल्यवृद्धि नगरेको भए उक्त घाटा बढेर ५५ करोड १७ लाख हुने आयल निगमको हिसाब किताब छ ।

इन्डियन आयल कर्पोरेसनले हरेक १५ दिनमा दिने मूल्य सूची अनुसार नेपालमा पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य घटबढ हुने गर्दछ । स्वचालित प्रणाली लागू हुनु भन्दा अगाडि पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य बढेको बढ्यै गद्थ्यो । 

‘राजनीतिक मुद्दा र व्यक्तिगत सनकका आधारमा घटबढ हुने मूल्य ०७१ सालदेखि स्वचालित प्रणालीमा आएसँगै आफै घटबढ हुने भएको छ, यो सकारात्मक कुरा हो’, नेपाल आयल निगमका कार्यकारी निर्देशक शुशील भट्टराईको भनाइ छ ।

कार्यकारी निर्देशक भट्टराईले पछिल्ला दिनमा भइरहेको पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य वृद्धि कुनै अनियमितता गर्ने नियतले नभएको प्रष्ट पारे । तर पछिल्लो तीन महिनामा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा कच्चा तेलको मूल्य बढेको छैन । 
तरपनि नेपालमा भने तेलको मूल्य बढेको बढ्यै छ । 

निगमका कार्यकारी निर्देशक भट्टराई तेलको अन्तर्राष्ट्रिय मूल्यसँग नेपालमा आउने तेलको मूल्यको कुनै सम्बन्ध नरहेको तर्क गर्छन् । 

उनले नेपालमा तेलको मूल्य दुई तरिकाले निर्धारण हुने जानकारी दिए । पहिलो, डलरको मूल्यमा घटबढ हुँदा पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य घटबढ हुन सक्ने  । 

दोस्रो, भारतमा तेलको मूल्य घटबढ हुँदा त्यसको प्रत्यक्ष प्रभाव नेपालमा पर्ने गर्दछ । नेपाल आयल निगमले डलरमा पेट्रोलियम पदार्थको कारोवार गर्ने भएकोले डलरको भाउले पनि निगमको नाफा घाटामा प्रत्यक्ष प्रभाव पर्ने गर्दछ ।

भट्टराई भन्छन्, ‘अहिले डलरको भाउ पनि बढेको र इन्डियन आयल कर्पोरेसनले नेपाल निर्यात गर्ने तेलको मूल्य बढाएको कारणले नेपाल आयल निगम दोहोरो मारमा परेको हो ।’ 
कार्यकारी निर्देशक भट्टराई एक दुई रुपैयाँ घटबढ हुँदैमा ठूलो राजनीतिक या आर्थिक मुद्दा बनाउन नहुने बताउँछन् ।

अहिले लगभग सबै डिपोमा तेलको आपूर्ति नियमित भइरहेको छ । आपूर्ति ठप्प हुने अवस्था आउन नदिन निगम लागिरहेको भट्टराईको दाबी थियो ।

आयल निगमका अनुसार गत आर्थिक वर्षको मे २०१८ सम्म नेपालमा रू १ खर्ब १७ अर्ब बराबरको पेट्रोलियम पदार्थको आयात भएको देखिन्छ । यो अघिल्लो वर्षको तुलनामा करिब ३४ प्रतिशत बढी हुन आउँछ । नेपालमा तेलको खपत बर्सेनि बढिरहेको छ । तेलको आयात बढेसँगै आपूर्ति व्यवस्थामा दिनानुदिन चुनौती थपिइरहेको छ ।

उसो त नेपालमा तेलको मूल्य पनि ठाउँ अनुसार फरक फरक छ । पछिल्लो मूल्य वृद्धिपछि चारआली, विराटनगर, महेन्द्रनगर, धनुषा, अमलेखगंज, भलवारी, नेपालगञ्ज र धनगढी डिपोबाट बिक्री हुने पेट्रोलको मूल्य जम्मा १११ रुपैया ५० पैसा छ । त्यस्तै पोखरा र दाङ डिपोबाट बिक्री हुने पेट्रोलको मूल्य ११२ रुपैया ५० पैसा र थानकोट, सुर्खेत र दिपायल डिपोबाट बिक्री हुने पेट्रोलको मूल्य रू ११३ पुगेको छ । डिजेल र मट्टीतेलको मूल्य पनि त्यही अनुसार कमबेसी तोकिएको छ । ढुवानी खर्चका कारण नेपालभित्रै पनि फरक फरक मूल्य हुने आयल निगम बताउँछ ।

विगतमा पटक पटक विवादमा आउने नेपाल आयल निगमले स्वचालित मूल्य प्रणाली लागू भएपछि कम विवादमा परेको कार्यकारी निर्देशक भट्टराई बताउँछन्।

आयल निगमले स्वचालित मूल्य प्रणाली लागू गरेको चार वर्ष भइसकेको भए पनि प्रभावकारी कार्यान्वयन हुन नसकेको भट्टराई स्विकार्छन् । उनका अनुसार निगमकै केही उच्च तहका कर्मचारीहरू र केही राजनीतिक शक्तिहरु पनि स्वचालित मूल्य प्रणलीमा बेखुस देखिएका छन् ।