×

NMB BANK
NIC ASIA

पुनर्निर्माणको साढे ३ वर्ष : प्राविधिकदेखि पीडितसम्मका आ-आफ्नै गुनासो

असोज २४, २०७५

NTC
Sarbottam
Premier Steels
Marvel

काठमाडौं – नेपालमा विनाशकारी भूकम्प गएको साढे ३ वर्ष बितिसकेको छ । भूकम्पले भत्काएका ८ लाख निजी घरमध्ये आधाभन्दा बढी घर बनिसकेका छन् ।

Sagarmatha Cement
Muktinath Bank

यो अवधिमा २ लाख ८५ हजार ४ सय ३६ परिवारले सरकारले दिएको ३ लाख अनुदान लिइसकेका छन् । कतिपयले भने आफ्नै तरिकाले घर निर्माण गरिसकेका छन् । भत्किएकामध्ये करीब आधाजसो घर निर्माणधीन छन् भने केहीले अझै निर्माण थालेका छैनन् ।


Advertisment
RMC TANSEN
IME BANK INNEWS
shivam ISLAND

यतिबेला सरकारले भूकम्प प्रभावित सबै जिल्लामा आवश्यकताअनुसार इञ्जिनियर तथा प्राविधिकहरू पठाइसकेको छ । क्षतिका आधारमा सरकारले कम प्रभावित र अति प्रभावित जिल्ला विभाजन गरेको थियो । जसमध्ये अतिप्रभावित जिल्लामा अलि छिटो घर बनाउन सरकारले नै पहल गरिदिएको थियो भने कम प्रभावित जिल्लाहरूमा केही ढिला प्राविधिक पठाएको थियो ।


Advertisment
Nabil box
Kumari

सरकारले भूकम्पपछिको पुनर्निर्माणका लागि स्थापना गरेको राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरणले नै अहिले पुनर्निर्माणको काम गरिरहेको छ । निजी आवासलाई पहिलो प्राथमिकता दिएको प्राधिकरणले केन्द्रदेखि गाउँसम्म आफ्नो संरचना बनाएर काम गरिरहे पनि समस्याका चाङहरू देखा परिरहेका छन् ।

Vianet communication
Laxmi Bank

यही साता प्राधिकरणको नेतृत्वमा कम प्रभावित केही जिल्लाका विभिन्न गाउँ पुगेको पत्रकारको टोलीसँग प्राविधिकदेखि पीडितहरूले आ–आफ्नै गुनासा पोखे । पुनर्निर्माणका विषयमा अधिकांश स्थानीय तह अझै अलमलमा रहेको देखियो ।

स्थानीयलाई बुझाउनै गाह्रो

पुनर्निर्माण प्राधिकरणले बनाएको मापदण्ड लिएर भत्केका घर बनाउनूस् न भन्ने आग्रहसहित घर–घरमा पुग्छन् प्राविधिक । मापदण्ड बुझाउन प्राविधिकहरूलाई हम्मेहम्मे पर्छ । कतिपय भूकम्प पीडितको त गाली नै खानुपर्ने कास्कीको अन्नपूर्ण गाउँपालिकामा काम गरिरहेकी इञ्जिनियर जमुना भट्टराईको गुनासो छ ।

 उनी भन्छिन्, ‘मैले भूकम्पले नभत्किने घर बनाउनुपर्छ भनेर सल्लाह दिने हो । सरकारी मापदण्ड लिएर स्थानीयको घरमा पुग्छु । कतिपयले त बुझ्नुहुन्छ । कतिपय ठाउँमा यस्ती फुच्चीले भनेको मान्छौं र भन्नेहरू पनि छन् । स्थानीय स्तरमा काम गर्न निकै अप्ठ्यारो ।’

कास्की, पर्वत र स्याङ्जाका आयोजना कार्यान्वयन इकाइ प्रमुख लक्ष्मण जिसी भन्छन्, ‘स्थानीयहरूले भूकम्पप्रतिरोधी घर किन बनाउने भन्ने प्रश्न पनि गरिरहन्छन् । उहाँहरूलाई बुझाएर मात्रै काम गर्न सकिन्छ ।’ 
केन्द्रले एउटा निर्णय गरेर स्थानीय तहसम्म पुग्दा समय लाग्ने हुँदा समेत समस्या हुने गरेको प्राविधिकहरू बताउँछन् । 

लमजुङ जिल्लामा पुनर्निर्माणको फोकल पर्सनको रूपमा काम गरिरहेका शिव रेग्मी भन्छन्, ‘यहाँ एक तरिकाले कन्भिन्स गरिरहेका हुन्छौं । माथिबाट एउटा केही निर्णय हुन्छ र समाचार आउँछ । त्यसको रिजल्ट तत्काल स्थानीयले खोजिहाल्छन् ।’ 

पीडितहरूले घर बनाउँदा प्राविधिकको सल्लाह नमन्ने समस्या पनि छ । स्याङ्जाको वालिङ नगरपालिकाका विभिन्न बस्तीहरूमा यस्तो समस्या देखा परेको इञ्जिनियर हेमन्त ऐर बताउँछन् ।

विगत केही महिनादेखि वालिङ हेरिरहेका ऐर भन्छन्, ‘घर बनाउँदा हाम्रो पूर्ण सल्लाह नमान्ने र पछि मापदण्डमा नपर्दा हामीलाई नै कराउनेहरू पनि छन् । यद्यपि हामी बुझाउने प्रयास गरिरहेका छौं ।’

भूकम्पका बेला गरिएको निरीक्षण प्रभावकारी नहुँदा कथिपय वास्तविक पीडित छुटेको तर एउटै परिवारका २÷३ जनाको नाममा अनुदान समेत पाइरहेको उनको भनाइ छ । 

सिकर्मी-डकर्मीको अभाव

सरकारले निजी आवास पुनर्निर्माणका लागि देशभर ३ हजार ४२ जना इञ्जिनियर खटाएको छ । यसमध्ये १ हजार ३ सय ४६ इञ्जिनियर, ८ सय ५१ जना सब इञ्जिनियर र ८ सय ४५ जना एसिस्टेन्ट सब इञ्जिनियर रहेका छन् ।

सबै गाउँघरमा घर निर्माण गर्नुपर्ने भएपछि पुनर्निर्माण प्राधिकरणले ५२ हजार सिकर्मी तथा डकर्मी समेत खटाएको छ । गाउँघरकै मानिसलाई विभिन्न चरणमा तालिम दिएर प्राधिकरणले सिकर्मी र डकर्मी बनाएको प्राधिकरणका सूचना अधिकारी मनोहर घिमिरे बताउँछन् । तर गाउँघरमा भने सिकर्मी डकर्मीको अभाव भएको पाइयो । लमजुङ जिल्लाका विभिन्न गाउँमा सिकर्मी-डकर्मी नपाएर निकै टाढाका जिल्लाबाट मगाउनुपरेको स्थानीयहरू बताउँछन् ।

 
प्राधिकरणको फोकल पर्सनका रूपमा काम गरिरहेका शिव रेग्मी भन्छन्, ‘हामीले काम त गरिरहेका छौं । तर ठूलो समस्याका रूपमा सिकर्मी-डकर्मीको अभाव देखा परेको छ । हामीले सल्यानबाट समेत सिकर्मी-डकर्मी मगायौं ।’
यो समस्या जिल्लाका सबै गाउँमा रहेको उनी बताउँछन् । सिकर्मी-डकर्मीसँगै प्राविधिक पनि पर्याप्त नभएको समस्या अन्य जिल्लाका भूकम्पपीडितहरूले पनि व्योहोरिरहेका छन् ।

‘पहाडी जिल्ला हुन् । एउटै नगरपालिकामा धेरै टाढाटाढासम्म बस्ती छन् । एक दिन त पुग्नै लाग्छ । पर्याप्त प्राविधिक छैनन् । त्यसमाथि सबै स्थानीय तहले पनि राम्रो सहयोग गरिरहेका छैनन् ।’ कास्की, स्याङ्जा र पर्वत जिल्ला हेरिरहेका भूकम्प प्राधिकरण आयोजना कार्यान्वयन इकाइ कास्कीका प्रमुख लक्ष्मण जिसी भन्छन्,’ ‘सिकर्मी-डकर्मीको पनि उस्तै अभाव छ ।’

अपांग, बालबालिका तथा वृद्धवृद्धा समस्यामा 

भूकम्प गएको लामो समय बितिसकेको छ । सरकारले जनतालाई घरबाहिर बसाउनुहुन्न भन्दै निजी अवास पुनर्निर्माणलाई प्राथिमिकता त दियो, तर अपांग वृद्धवृद्धा र अभभिावक गुमाएका कतिपय बालबालिका भने अझै घरभित्र बस्न पाएका छैनन् । गाउँघरमा कतिपय त्यस्ता मानिस अर्काको घरमा आश्रय लिइरहेका छन् भने कतिपय अझै टहरामूनि बस्न बाध्य छन् । अति निम्न आय भएका भूमीहीन मानिसहरू पनि उस्तै समस्यामा छन् । भूकम्पपछि बाढी पहिरोको जोखिममा रहेका बस्तीको समस्या पनि उस्तै छ । 

कास्कीको अन्नपूर्ण गाउँपालिका १ अधिकारी डाँडाका चन्द्रबहादुर कुँवर (८०) को घर २०७२ वैशाखमा गएको भूकम्पले बस्नै नहुने गरी भत्कायो । सम्पत्तिको नाममा त्यही घर मात्र रहेको कुँवरको परिवार बिचल्लिमा प¥यो । उनमै आश्रित ६ जनाको परिवार अहिले छिमेकीकोमा बसेर गुजारा चलाइरहेको छ । देशको एक प्रशिद्ध र धनी शहर पोखरा नजिकैको बस्तीमा रहेका चन्द्र अहिले पोखराको झिलिमिली हेर्दै अध्याँरोमै रात बिताउन बाध्य छन् । उनमै आश्रित ३ जना छोरीलाई विद्यालय पढाउन नसक्ने अवस्था आएको छ, उनको ।

भूकम्प प्रभावित सबै जिल्लाका प्रत्येक गाउँमा यस्ता समस्या छन् । तर सरकारले यस्तो समस्या भएकालाई पहिलो प्राथमिकता भने दिन सकेको छैन ।

बस्ती स्थानान्तरणको आफ्नै समस्या

स्याङ्जाको वालिङ नगरपालिका वडा नम्बर ८ मा रहेको एक बस्ती जोखिममा छ । दलित समुदायका ८ परिवारको बस्ती दमाइ डाँडा भूकम्पले तहसनहस भयो । तीन वर्ष लगाएर ओत लाग्ने छाप्रो त बनाए तर, बर्खामा पहिरोले बस्ती नै जोखिममा पारिदियो । तीन भाइ मिलेर सुख दुःख गरी एउटा घर बनाएका थिए, तर पहिरोले सो घर उच्च जोखिममा पारेपछि उनीहरूको मेहनत पानीमा मिल्यो । अहिले त्रिपालमुनि दिन गुजारिरहेका छन् ।

देशकै नमूना नगरपालिकाका रूपमा रहेको वालिङ नगरपालिकास्थित वालिङ बजारकै छेउमा रहेको दमाइ बस्तीबारे स्थानीय तह समेत केही गर्न सक्दैन । नगरपालिकाका प्रमुख दिलिप खाँड भन्छन्, ‘हामीलाई पुनर्निर्माणको केही जिम्मेवारी छैन । पूर्ण जिम्मेवारी दिए हामी केही गर्न सक्थ्यौं ।’

स्थानीय तहले जिम्मेवारी नलिने भएपछि पूनर्निर्माणकै लागि खटिएका प्राविधिकलाई भने दिनहुँ टोकसो सहनुपर्ने अवस्था छ । वालिङमा काम गरिरहेका इञ्जिनियर हेमन्त ऐर भन्छन्, ‘बिहान खाना नखादैदेखि फोन आउँछ, कार्यालय नपुग्दै उनीहरू पुगिसकेका हुन्छन् । उनीहरूको अवस्था देख्दा माया लागेर आउँछ । तर हामीले दिने जवाफ नै छैन । 

यस्ता बस्तीहरूको व्यवहारिक अवस्था हेरेर छिटो निर्णय गर्नुपर्ने प्राधकिरणलाई हेमन्तको सुझाव छ ।

यता लमजुङमा पनि २ वटा गाउँ अति जोखिममा परेका छन् । पुनर्निर्माण प्राधिकरणबाट फोकल पर्सनका रूपमा काम गरिरहेका शिव रेग्मीका अनुसार जिल्लाको क्व्ओलासोथल गाउँपालिका वडा नम्बर ७ र ८ का ४० घर तथा मर्स्याङ्दी गाउँपालिका वडा नम्बर ५ को एक बस्ती सार्नुपर्ने अवस्था छ । तर बस्ती सार्न विभिन्न समस्या देखा परेको हुँदा प्राधिकरण अलि गम्भीर बन्नुपर्ने उनको सुझाव छ ।

बस्ती सार्दा आफ्नो माटोको मायाले स्थानीयहरू सर्नै नमान्ने समस्या रहेको प्राविधिकहरू बताउँछन् । जोखिममा परेका घर मात्रै नसारी सबै घर सारे मात्रै सर्न मान्ने भएकाले यसलाई समाधान गर्नै गाह्रो अवस्था रहेको उनीहरूको भनाइ छ ।

लमजुङका जोखिमपूर्ण बस्तीबारे रेग्मी भन्छन्, ‘गुरुङहरूको बस्ती सार्न असजिलो हुन्छ । सबै सरे भने सर्छौैं, भन्छन् । नाचगान गर्न सक्दैनौं, भन्छन् । यस्ता परिवारको भावानात्मक कुरा पनि हामीले नकार्न सक्दैनौं ।’

हेर्नुहोस्, थप तस्वीर :

 

hAMROPATRO BELOW NEWS
TATA Below
माघ २०, २०८०

नृत्यका पारखीहरूका लागि लुम्बिनी प्रदेशमा लोकप्रिय नाम हो किशोर थापा । रुपन्देहीका किशोरको परिचय खाली नृत्यकार (डान्सर)मा मात्र सीमित छैन । उनी नृत्य निर्देशक, गायक, मोडल र फूटबल खेलाडीको रूपमा समेत उत्तिकै च...

मंसिर ३०, २०८०

बुधवार काभ्रेको धुलिखेलस्थित काठमाडौं विश्वविद्यालयका १ हजार ८३८ जना विद्यार्थीमाझ सनम ढकाल दृश्यमा आए । एमबीबीएसमा सर्वोत्कृष्ट भएर गोल्ड मेडल ल्याउँदै सनम दीक्षित भएसँगै सबैमाझ परिचित भएका हुन् ।  काठम...

कात्तिक १९, २०८०

समय : आइतवार बिहान ७ बजे  स्थान : नलगाड नगरपालिका, १ चिउरी, जाजरकोट (भूकम्पले सबैभन्दा धेरै क्षति पुर्‍याएको ठाउँ)  ‘मेरी आमालाई किन यस्तो भयो ? मलाई पनि बाँच्न मन छैन,...

मंसिर १४, २०८०

प्रगतिशील राजनीतिको 'फ्रन्टलाइन'मा देखिने नेताहरू जति कठोर हुन्छन्, त्यो भन्दा बढी ‘इमोसनल र सेन्टिमेन्टल’ पनि हुन्छन् । त्यस्तै ‘इमोसनल फिलिङ्स’का बाबजुद परिस्थितिले कठोर बन्दै गएक...

माघ १३, २०८०

रोल्पाका देवराज बुढामगर गाउँकै साधारण किसान हुन् । परिवर्तन गाउँपालिका–४ पाथावाङ निवासी देवराजका ६ छोरी र एक छोरा सरकारी जागिरे छन् । छोराको आसमा ६ छोरी जन्माए देवराज र उनकी श्रीमती नन्दाले । हुन पन...

माघ ५, २०८०

मनीषा जीसीको वास्तविक नाम विष्णु घर्ती क्षेत्री हो । गुल्मीको धुर्कोट गाउँपालिका– ३ हाडहाडेकी विष्णुलाई धेरैले मनीषा भनेर चिन्छन् । उनै मनीषा लोक सेवा आयोगले लिएका पाँचवटा परीक्षामा एकसाथ नाम निकालेर अह...

अपराजित जनयुद्धको पराजित कथा

अपराजित जनयुद्धको पराजित कथा

चैत १४, २०८०

सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...

निर्मोही राज्य र युगीन अवतारको प्रतीक्षामा नेपाली समाज

निर्मोही राज्य र युगीन अवतारको प्रतीक्षामा नेपाली समाज

चैत १२, २०८०

रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन ।  सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...

सत्यको खोजी

सत्यको खोजी

चैत १०, २०८०

कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...

x