काठमाडौं — अहिले भारतको प्रयागराजमा कुम्भमेला चलिरहेको छ । त्यहाँ थुप्रै नागा बाबा आएका छन् । नागाहरू भगवान् शिवलाई आफ्नो आराध्य मान्छन् । भस्म, चन्दन, रोली र रुद्राक्ष भगवान् शिवको प्रमुख शृंगार हो । 

रुद्राक्षका विषयमा वेद र पुराणमा अनेकौं कथा पाइन्छन् । 

रुद्राक्ष दुई शब्द मिलेर बनेको छ : रुद्र र अक्ष । रुद्र शिवजीकै अर्को नाम हो भने अक्ष भनेको नेत्र हो । अक्षले शिवजीको कल्याणकारी दृष्टिलाई इंगित गरेको छ । रुद्राक्षले शिवको आँखाको अर्थ दिन्छ । 

पुराणमा बताइएअनुसार, एकपटक माता सतीको वियोगमा भगवान् शिवको हृदय द्रवित भयो अनि आँखाबाट आँसु आयो । त्यो आँसु खसेको स्थानमा रुद्राक्ष वृक्षको उत्पत्ति भयो । 

अर्को कथाअनुसार, सत्ययुगमा त्रिपुर दैत्य ब्रह्माजीको वरदानले बलियो बनेर तीनै लोकको विनाशको षड्यन्त्र गरिरहेका थिए । देवताहरूको प्रार्थनामा भगवान् शिवले युद्ध गर्नुभयो । यसैबीच भगवान् शिव निकै थाक्नुभयो र उहाँको पसिना धर्तीका विभिन्न स्थानमा खसे । ती स्थानमा रुद्राक्ष वृक्ष उत्पन्न भए । 

अन्य पुराणमा त्रिपुर राक्षसलाई मार्नका लागि भगवानको आँखा लामो समयसम्म खुलिरह्यो र थकानका कारण आँसु बग्यो जुन रुद्राक्ष रूप धारण गरेर अस्तित्वमा आयो । 

विभिन्न पौराणिक र धार्मिक ग्रन्थ तथा शास्त्र निर्विवाद रूपमा पुष्टि गरेअनुसार, रुद्राक्षका जन्मदाता भगवान् शिव हो । यही कारणले सनातन धर्ममा रुद्राक्षलाई भगवान् शिवको स्वरूप भनिएको छ र यसले पवित्रता र दीर्घायु दिन्छ ।