• सञ्जय शर्मा

बेइजिङ – राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले उत्तरी छिमेकी चीनको राजकीय भ्रमण गरेसँगै दुई देशबीच ऐतिहासिकरूपमा रहँदै आएको सांस्कृतिक, राजनीतिक, आर्थिक र जनस्तरको सम्बन्ध थप उचाइमा पुगेको र आगामी दिनमा थप घनिभूत हुने विश्वास गरिएको छ ।

नेपालमा गणतन्त्र स्थापनापश्चात पहिलोपटक भएको राजकीय भ्रमणले दुई मुलुकका शीर्ष नेत्तृव तहमा छलफल गर्न र एकआपसका साझा चासोका विषय बुझ्न, आपसी सहकार्य, सहयोग आदानप्रदान र क्षेत्रीय तथा अन्तर्राष्ट्रिय परिघटनामा समान धारणा बनाउन समेत उक्त भ्रमण महत्त्वपूर्ण भएको छ ।

विश्वाससँगै काठमाडौंले आफ्नो खुट्टा दह्रो गरी नटेकेको विगतका कतिपय घटनाले चिनियाँहरू पूर्ण रूपले ढुक्क भने छैनन् । तर राष्ट्रपतिको चीन भ्रमणलगत्तै परराष्ट्रमन्त्री प्रदीपकुमार ज्ञवालीले काठमाडौंमा दिएको अभिव्यक्तिले भने यसपटक चीनलाई विश्वासमा लिन खोजेको बलियो सन्देश दिएको छ ।

बेइजिङस्थित रेन्मिन विश्वविद्यालयको चोङयाङ इन्टिच्युट फर फाइनान्सियल स्टडिजका निर्देशक चेन सियाओचेनको विचारमा बेल्ट एन्ड रोड फोरमको शिखर सम्मेलनमा राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीको सहभागिताले नै नेपाल–चीनबीचको घनिष्ठ सम्बन्ध दर्शाउँछ ।

राष्ट्रपति भण्डारीको भ्रमणका बेला चीनको शीर्ष नेतृत्वले नेपालसगँको सम्बन्धलाई उच्च महत्त्व दिएको, नेपालको राष्ट्रिय स्वाधीनता र भौगोलिक अखण्डता एवं नेपाल सुहाउँदो विकासको मार्गलाई उच्च सम्मान गर्ने धारणा व्यक्त भएको छ ।

त्यसैगरी चीनको ‘ग्रेट हल अफ द पिपल’मा भएको दुई राष्ट्र प्रमुखको भेटमा चिनियाँ राष्ट्रपति शी चिनफिङले नेपालले बेल्ट एन्ड  रोड फोरममा व्यक्त गरेको प्रतिबद्धता र चीनको संवेदनशील विषयमा लामो समयदेखि गरिआएको साथ र समर्थनको प्रशंसा गरेका छन् । नेपालले तिब्बत र ताइवानलाई चीनकै भूमि भनेर एक चीन नीतिको साथ दिएपछि चीन खुशी नहुने कुरै भएन ।

कूटनैतिक सम्बन्ध स्थापनाको ६४ वर्षमा नेपाल र चीनबीचको बहुआयामिक सम्बन्ध निरन्तर विस्तार र सुदृढ हुँदै आएको छ । अहिले चीन नेपालको सबैभन्दा ठूलो वैदेशिक लगानीको स्रोत, दोस्रो ठूलो पर्यटनको स्रोत र दोस्रो ठूलो व्यापार साझेदार हो ।

चीन नेपालको विकास साझेदारीका हिसाबले अग्रस्थानमा छ । भूकम्पपछिको पुनर्निमाणमा समेत उल्लेखनीय सहायता गरेको छ । बीआरआईमा दुई वर्षअघि हस्ताक्षर गरेपछि नेपाल र चीनको सम्बन्ध राजनीतिक तह र जनस्तरमा थप वृद्धि भएको छ ।

निर्देशक चेनका अनुसार राष्ट्रपति भण्डारीको भ्रमण एकदम सफल भएको छ । बेल्ट एन्ड रोडको सम्मेलनमा जारी संयुक्त वक्तव्यमा उल्लेख गरिएको सीमा वारपार कनेक्टिभीटी र रेलमार्गले नेपाल– चीनलाई बीआरआईमार्फत धेरै काम गर्न मार्ग प्रशस्त भएको उनको तर्क छ ।

यसबाहेक राष्ट्रपति भण्डारीको भ्रमणले व्यवस्थापिका, राजनीतिक, युवा, प्राज्ञिक र सञ्चार क्षेत्रमा भ्रमण आदानप्रदान मात्र नभई त्यस्ता कार्यक्रममार्फत नेपाल–चीन सम्बन्ध थप मजबुत पार्न मार्ग प्रशस्त गरेको विश्लेषण गर्न सकिन्छ ।

त्यसो त चिनियाँ राष्ट्रपति सीले नेपालको आर्थिक र सामाजिक विकासका क्षेत्रमा निरन्तर सहयोग गर्न चीन तयार रहेको बताउँदै दुई मुलुकले पूर्वाधार निर्माण र आर्थिक सहकार्य निरन्तर अघि बढाउनुपर्ने भनी राखेको धारणाले पनि चिनियाँ विकासबाट नेपालले प्रशस्त लाभ लिन सक्ने देखिन्छ ।

शीको संकेत बीआरआईमा नेपाल समावेश भैसकेपछि नेपालले योजना छनौट र कार्यान्वयनमा दु्रतता दिनका लागि राष्ट्रपति तहमै यो विषय राखेको प्रस्टै हुन्छ । उच्च तहमा गरिएका प्रतिबद्धता र दोस्रो बेल्ट एन्ड रोड फोरमको शिखर सम्मेलनमा उपस्थिति जनाइसकेको परिस्थितिमा नेपालले बीआरआई अन्तर्गतका परियोजना छनोटमा ढिलाई गर्न भने अब छूट हुने छैन ।

लामो समयदेखि रहँदै आएको कर्मचारीतन्त्र भित्रको ढिलासुस्ती, गोपनियताको अभाव र राजनीतिक दलमा रहेको भित्री अनिच्छाका बीच नेपालले केही सिग्नेचर प्रोजेक्ट अघि बढाउन नसके बीआरआईमा सहभागी हुदाँको लाभ लिनबाट मुलुक चुक्ने त छँदैछ चीनसँगको विश्वास पनि बिस्तारै गुमाउने डर रहन्छ ।

नेपाल चीन सम्बन्धमा अहिले फलाम तातेको बेला छ, एकापसमा गहिरो विश्वास दिलाउने गरी छलफलहरू भएका छन् र चिनियाँ सञ्चार माध्यमले पनि सम्बन्धका विविध आयाममा राम्रो स्थान दिएका छन् ।

यस्तो समयमा छिमेकीलाई विश्वासमा लिँँदै हाम्रो राष्ट्रिय स्वार्थमा ध्यान केन्द्रित गर्नु नेपालका लागि अपरिहार्य भएको छ । अब नेपालले बीआरआई अन्तर्गतका परियोजना तत्काल छनौट गरी लगानीका मोडलमा छलफल गर्न कदम चाल्नुपर्छ र सन् २०१९ मा नै चिनियाँ राष्ट्रपति शीको नेपाल भ्रमणका लागि गृहकार्य गर्नुपर्छ ।

यदि चिनियाँ राष्ट्रपतिको भ्रमण भयो भने १९९६ पछि चिनियाँ राष्ट्रपति पहिलो पटक नेपाल आउँदा दुईदेशीय सम्बन्धको आयाम थप फराकिलो हुने त छँदैछ चिनियाँ विकासबाट नेपालले लाभ लिने धेरै मार्गहरू खुल्नेछन् ।

(पत्रकार शर्मा बेइजिङमा अध्ययनरत छन्)