बुुटवल – लामो समयको अल्झनपछि ५ नम्बर प्रदेशको एक मात्र भैरहवा विशेष आर्थिक क्षेत्र (सेज) मा उत्पादन शुुरू भएको छ ।

सेजमा स्थापित शक्ति मिनरल्स प्रालिले पहिलो उत्पादन शुुरू गरेको हो । विदेश निर्यात गर्ने उद्देश्यसहित सेजमा उत्पादन थाल्ने शक्ति मिनरल्स पहिलो उद्योग बनेको छ ।

११ महिनाअघि स्थापना भएको उद्योगले सञ्चालनको क्रममा सेज ऐन र आर्थिक ऐनबीच मेल नखाँदा समस्या झेल्नुपरेको थियो ।

सेजले उत्पादन शुरू गरेपछि उद्योगी व्यवसायीहरू उत्साहित भएका छन् । शक्ति मिनरल्सको उद्योग वाणिज्य तथा आपूूर्तिमन्त्री मातृका यादवले उद्घाटन गरे । सेजमा अन्य स्थापना भएका उद्योग पनि सञ्चालनको अन्तिम तयारीमा पुुगेका छन् । 

सरकारले घोषणा गरेका विशेष आर्थिक क्षेत्रमध्ये भैरहवास्थित सेजलाई नमूनाका रूपमा अगाडि बढाइएको छ । ५२ बिघा क्षेत्रफलमा फैलिएको भैरहवाको सेजभित्र ४२ वटा उद्योग रहनेछन् । नेपाल–भारत सीमाभन्दा झण्डै १० किलोमिटरको दूरीमा रहेको छ । सेजबाट उत्पादित ६० प्रतिशत सामग्री विदेश निर्यात गर्नुुपर्ने व्यवस्था छ । सेजका प्रवक्ता सुन्दर थापाले यसै आर्थिक वर्षभित्र अन्य ५ वटा उद्योगले पनि उत्पादन थाल्ने बताए ।

एस प्लास्टिक, स्टानेट स्टील, एलइडी लाइट र नानो हर्बलले यसै वर्ष उत्पादन शुरू गर्ने गरी काम भइरहेको थापाले बताए । उद्योगमा २२ वटा उद्योग सञ्चालनको अनुुमति लिइसकेका छन् ।

सेजमा बढीजसो खाद्य तथा कृषिजन्य, हर्बल, छाला, तयारी पोशाक, गलैंचा, ऊनी, पस्मिना, रेशम, हाते कागज उद्योग हुनेछन् । शक्ति मिनरल्स प्रालिका अध्यक्ष विनोदकुमार श्रेष्ठले ४० करोड लगानीमा स्थापना गरिएको उद्योगले नेपालमा खनिज पदार्थ प्रशोधन गर्ने पहिलो उद्योगका रूपमा रहने र यसले स्वदेशी कच्चा पदार्थबाट स्टील्सका लागि आवश्यक पर्ने फ्लक्स उत्पादन गरी भारत तथा अन्य विदेशी मुलुकमा निर्यात गर्ने बताए । फ्लक्स भनेको फलामजन्य उद्योगहरूको भट्टीमा चाहिने ढुंगाबाट बनेको ढकनी हो । यसले पग्लिएको फलाम चुहिएर बाहिर जानबाट रोक्छ । उद्योगमा १ सय ५५ जनाले प्रत्यक्ष र ५ सय जनाले अप्रत्यक्ष रोजगारी पाएको श्रेष्ठले बताए ।

५२ विगाहमा फैलिएको विशेष आर्थिक क्षेत्र (सेज) मा ६९ वटा प्लट रहेको छन् । ४० करोडको लागतमा सेजमा ८ वटा प्लट लिएर उद्योग सञ्चालनमा आएको छ । उद्योगले स्टील उद्योगको भट्टिमा आवश्यक पर्ने ढकन बनाउने काम गर्दछ । चुनढुंगालाई कच्चा पदार्थ बनाएको उद्योगले विशेषगरी स्टील उद्योगको भट्टि आवश्यक पर्ने बिर्को (ढकन) बनाउने काम गर्दछ । यसको बजार भनेको भारत हो ।

सेजमा अहिले विद्युुत्को समस्या समाधान भएको छ । विद्युुत् प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुुलमान घिसिङले सेजलाई आवश्यक पर्ने विद्युत् उपलब्ध गराउने प्रतिबद्धता समेत व्यक्त गरेको थापाले जानकारी दिए ।

सेजको अवधारणाले उत्पादनमा आत्मनिर्भरता बढाउँदै व्यापार घाटा कम गर्न निकासीमा जोड दिन्छ । त्यही कारण विशेष आर्थिक क्षेत्रमा ६५ प्रतिशत निकासीजन्य उद्योग मात्र सञ्चालन हुने प्रावधान छ । उत्पादनमा परनिर्भरता चुलिएको अवस्थालाई मध्यनजर गर्दै भारतीय बजार लक्षित हुने गरी विशेष आर्थिक क्षेत्र सञ्चालन गर्ने अवधारणा ल्याइएको हो । 

विशेष आर्थिक क्षेत्रमा स्थापना हुने उद्योगले अतिरिक्त सुविधा पाउँछन् । स्थापनाको ५ वर्षसम्म कर तिर्नुपर्दैन, त्यसपछिका ५ वर्ष ५० प्रतिशत मात्र कर तिर्दा पुग्छ । मालसामान निर्यात र कच्चा पदार्थ आयातमा भन्सार महसूल लाग्दैन । विशेष आर्थिक क्षेत्रमा लोडसेडिङ समेत नहुने व्यवस्था हुँदा ऊर्जा संकट व्यहोर्नुपर्दैन ।

विशेष आर्थिक क्षेत्रमा राजनीतिक बहानामा आन्दोलन, हड्ताल निषेध गरिएको हुँदा औद्योगिक वातावरण पनि राम्रो हुन्छ । उद्योगलाई पहिलो वर्ष ५०, दोस्रो वर्ष ४० र तेस्रो वर्ष २५ प्रतिशत घरबहाल करमा छूट समेत दिने व्यवस्था छ । मन्त्री यादवले निर्यातमुखी उद्योगलाई प्राथमिकता दिइने बताए ।