काठमाडौं- दुई वर्षभन्दा माथिका बच्चाहरू कोही नाच्दैछन् त कोही गाउँदै । एउटा बच्चा पनि रोएको देखिँदैन । बच्चाका आमाहरू बेलाबेलामा आएर स्तनपान गराइरहेका छन् ।  

यो दृश्य हो- सिंहदरबार हाताभित्र सञ्चालनमा रहेको ‘दिवा शिशु स्याहार केन्द्र’को । 

केन्द्रमा सिंहदरबार क्षेत्रभित्र रहेका मन्त्रालय र कार्यालयहरूमा कार्यरत स्थायी निजामती महिला कर्मचारीका छोराछोरीलाई कार्यालय समयमा रेखदेख गरिन्छ ।

सेवा केन्द्रमा बच्चाको भर्ना र रेखदेखको विषयमा महिला बालबालिका तथा समाज कल्याण मन्त्रालयले कार्यविधिको व्यवस्था गरेको गरेको छ ।

अहिले शिशु स्याहार केन्द्रमा ८० जना बच्चा छन् । मन्त्रालयले तयार पारेको कार्यविधिअनुसार सिंहदरबारभित्र कार्यरत निजामती कर्मचारीका बच्चालाई मात्र राख्न पाइन्छ । ३ महिना देखि ३ वर्षसम्मका बच्चालाई यहाँ रेखदेख गर्ने व्यवस्था गरिएको छ ।

स्याहार केन्द्रमा उमेर अनुसार बच्चालाई ३ वटा छुट्टाछुट्टै ठाउँमा राख्ने व्यवस्था गरिएको रहेछ । बच्चालाई रेखदेख गर्नेलाई 'आया' भनिने रहेछ । २ वर्षभन्दा माथिका बच्चाहरूसँग आयाहरू रमाउँछन्, नाच्छन् अनि गाउँछन् पनि । उनीहरूको स्याहारसुसारले बच्चामा आफ्नै आमासँगै भएको अनुभूत गराउँछन् ।

सिंहदरबारभित्र काम गर्ने महिला कर्मचारीहरू स्याहार केन्द्रमा राखिएका आफ्ना बच्चाहरूलाई समय मिलाएर हेर्न आउँछन्, स्तनपान गराउँछन् । ‘हामीले अहिलेसम्म खाना र वातावरणमा फोहोर भयो भन्ने गुनासो सुन्नुपरेको छैन,' स्याहार केन्द्रकी व्यवस्थापन प्रमुख शान्ति थापाले बताइन् ।

‘सबै उमेरका बच्चाको अभिभावकसँग १३ सय रुपैयाँको दरले मासिक शुल्क लिन्छौं । यो शुल्क बच्चाबच्चीलाई खाजा खुवाउनका लागि लिइएको हो । डाइपर र टिस्यु पेपर अभिभावकले व्यवस्था गर्नुपर्छ,' थापाले बताइन् ।

महिला बालबालिका तथा समाज कल्याण मन्त्रालयकी उपसचिव शुशिला पौडेल ०६३ सालपछि सिंहदरबारभित्र महिला कर्मचारीहरूको संख्या बढ्दै गएको बताइन् । उनका अनुसार त्यसपछि महिला कर्मचारीहरूको बच्चाबच्चीको कारण कार्यसम्पादनमा समस्या देखिँदै आयो । उनी भन्छिन्, 'सेरोफेरो वरिपरिबाट शिशु स्याहार केन्द्रको माग महिला कर्मचारीहरूबाट भएको हो । ०६६/०६७ को नीति तथा कार्यक्रम र बजेटले बल्ल यसलाई सम्बोधन गरेर कार्यान्वयन प्रक्रिया अगाडि बढाएको हो ।’

शिक्षा मन्त्रालयमा कार्यरत शाखा अधिकृत पवित्रा ढकालले शिशु स्याहार केन्द्रमा बच्चा राख्ने सुविधा भएकाले काममा निकै सहजता भएको बताइन् । उनी भन्छिन्, ' तर कोटा अनुसार ठाउँ साघुँरो भएको छ ।’

स्याहार केन्द्रमा १८ जना कर्मचारीले काम गर्छन् । जसमा १३ जना आयाहरू छन् । आयाहरूको मुख्य काम बच्चालाई स्याहार्नु तथा हेरचाह गर्नु हो । आयाहरूले बालबालिकालाई ३ पटकसम्म खाना खुवाउँछन् । प्रत्येक पटक ११ बजे, २ बजे र ४ बजे फरक-फरक खाना खुवाउने व्यवस्था स्याहार केन्द्रले गरेको छ ।

चिकित्सा विज्ञानका अनुसार २ वर्षसम्म बच्चाले आमाको दूध खानुपर्छ । यो बच्चाको स्वास्थ्यको हिसाबले पनि उसको नैसर्गिक अधिकार हो । शिशु स्याहार केन्द्र सञ्चालनको कोणबाट हेर्दा सिंहदरबारले बच्चाको स्तनपानको अधिकारलाई कार्यान्वयन गरेको छ । ‘आमाको दूध खाने बच्चाहरूले दूध खान पाउन् भन्ने उद्देश्यले यो केन्द्रको स्थापना गरिएको हो,' केन्द्रकी व्यवस्थापन प्रमुख शान्ति थापाले बताइन् ।

उद्योग वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयकी सचिव याम कुमारी खतिवडा भने शिशु स्याहार केन्द्रले महिला कर्मचारीहरुलाई ठूलो सहयोग गरेको बताउँछिन् । 

उनी भन्छिन्, 'उनीहरूको क्षमता अभिवृद्धिको लागि सहयोग भएको छ । अब यस प्रकारको केन्द्रलाई अरू ठाउँहरूमा पनि विस्तार गर्दै लैजानुपर्छ ।’