कात्तिक २८, २०८०
चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङ अमेरिका प्रस्थान गरेका छन् । चीन–अमेरिका भ्रमणका लागि उनी मंगलवार अमेरिका प्रस्थान गरेका हुन् । भ्रमणका क्रममा उनले चीन र अमेरिकाका नेताबीचको बैठक र ३० औं एपेक आर्थिक न...
चे ग्वेभाराको तस्वीर संसारभरिका सामाजिक र सांस्कृतिक घेरा तोड्न सफल छ । यो वैश्विक छवि सडक प्रदर्शनहरूदेखि लिएर पोस्टर, लोगो, टीशर्ट र नाराहरूमा समेत देख्न सकिन्छ ।
चे ग्वेभारा बाँचिरहेका भए जेठ ३१ गते ९१ वर्षका हुन्थे । धेरैजनाको मनमा प्रश्न उठ्छ ः मानिसहरू अझै पनि किन उनको यो छविको उपयोग गर्छन् ? यसको व्यापारीकरणले उनीहरूलाई किन निराश बनाउँदैन ? यो तस्वीरले उनीहरूका लागि कस्तो सम्भाव्यता राख्छ ?
दृश्यको संसारमा एउटा तस्वीरले भाषा र संस्कृतिको घेरा तोड्ने सामर्थ्य राख्छ र यसैले गर्दा यो अर्थ सिर्जना गर्ने महत्त्वपूर्ण थलो हो ।
मैले वर्षौंदेखि ग्वेभाराको छवि विभिन्न स्थानहरूमा देखेको छु । मैले भारतको चेन्नईमा भएको एक प्रदर्शनमा, टर्कीको इस्तानबुलमा भएको नाटोविरोधी प्रदर्शनमा, आम्स्टर्ड्यामको एउटा मखमा, माइक टाइसनको कम्मरमा बनेको ट्याटूमा ग्वेभाराको छवि देखेको छु । मैले हजारौं ठाउँमा ग्वेभाराको तस्वीरको फोटो खिचेको छु ।
ग्वेभाराको बिरासत आजका दिनसम्म पनि विवादास्पद छ । अर्जेन्टिनाका यी चिकित्सक, क्युबामा गएर क्रान्ति गर्ने क्रान्तिकारी र दक्षिण अमेरिकी छापामार नेतालाई कसैले प्रशंसा गर्छन् भने कसैले घृणा गर्छन् । उनको तस्वीरले हामीलाई स्मरण गर्न लगाउँछ तर हामीले ठ्याक्कै के चाहिँ स्मरण गर्नुपर्ने हो ?
ग्वेभाराको यो लोकप्रिय तस्वीर सन् १९६० मा अल्बर्टो कोर्दाले खिचेका हुन् । यो संसारमा सबभन्दा बढी पुनरुत्पादन हुने तस्वीरमध्ये एक हो । यो तस्वीर प्रकाशित हुँदा फोटोग्राफीको संसारमा तहल्का मच्चिएको कोर्दा बताउँछन् । कोर्दाको यो तस्वीर टीशर्ट, ग्राफिटी, ब्यानर र अन्य धेरै ठाउँमा देख्न सकिन्छ ।
फेशन उद्योगले यो तस्वीरको प्रतीकात्मक शक्तिलाई कमजोर बनाएर यसलाई गैरराजनीतिक बनाएको भए पनि अन्यले यसमा मुक्तिदायी तथा राजनीतिक अर्थ निकालेका छन् ।
यस तस्वीरलाई वस्तुका रूपमा पूँजीवादी बजारले बेचेको भए पनि सडकमा हिँड्ने सर्वसाधारणलाई यस तस्वीरले अझै पनि प्रभावित पार्छ ।
ग्वेभाराको यस तस्वीरलाई सन् १९६८ मा संसारभरि भएका विद्यार्थी आन्दोलनमा प्रयोग गरियो । ती आन्दोलनमा ग्वेभारा प्रतीकात्मक नेता बने । अस्ट्रेलियामा सिड्नी विश्वविद्यालयका क्रान्तिकारी विद्यार्थीहरूले ग्वेभारालाई आफ्नो नायक घोषित गरे । भियतनाम युद्धको विरोध गर्ने अमेरिकी विद्यार्थीहरूले प्लेकार्डमा ग्वेभाराको मुहार राखे । आयरल्यान्डमा आईरिश रिपब्लिकन आर्मीका नेता एन्थोनी मकइन्टायरले जेलभित्र ग्वेभाराको तस्वीरका बारेमा लेखे ।
सन् २००४ को डिसेम्बर महिनामा मैले बुएनोस आयर्सका सडकमा प्रदर्शनकारी र प्रहरीको बीचबाट निस्कने क्रममा अनेकौं ब्यानरमा ग्वेभाराको तस्वीर देखें । मानिसहरूले ग्वेभाराका ब्यानर उचाल्दा यसले अर्जेन्टिनाको मात्र नभई संसारभरिको संघर्षको स्मरण गरायो । त्यसैले ग्वेभाराको मुहार इस्तानबुलमा नाटोको विरोध, बर्लिनमा बुशको विरोध, कोलम्बियामा शिक्षालाई निजीकरण गरिँदा भएको विरोध, मेक्सिकोमा भूमि अधिकार र भेनेजुएलामा चाभेज र अहिले मडुरोसँग जोडिएको छ ।
आजकल इन्टरनेटमा भाइरल भन्ने विशेषण खुबै चर्चित भइरहेको छ । यसले कुनै एक तस्वीरलाई विभिन्न आकार दिएर अधिकतम मानिसले शेयर गर्ने कामलाई जनाउँछ । ती तस्वीरहरूलाई असीमित तरिकाले परिवर्तन गर्ने, टुक्र्याउने र सन्दर्भ फरक पार्ने गरेर शेयर गरिरहन्छन् ।
तर इन्टरनेटको आविष्कार हुनुअघि नै चे ग्वेभाराको तस्वीर र त्यसका विभिन्न संस्करणहरू संसारभरि भाइरल भइसकेका थिए । यस तस्वीरमा प्रतिबन्ध लगाइएको भए पनि यसलाई भाइरल हुनबाट कसैले पनि रोक्न सकेन । कुनै व्यक्तिलाई यो तस्वीरप्रति किन यति धेरै आकर्षण छ ? यसको सरल उत्तर छैन ।
सन् १९६७ को अक्टोबर १८ मा ग्वेभाराको मृत्युपछि मानिसहरू स्तब्ध भएका बेलामा फिडेल क्यास्ट्रोले ग्वेभारालाई श्रद्धाञ्जली दिने क्रममा उनको अन्तिम पत्र पढेका थिए । त्यो पत्र उनले ग्वेभाराको त्यही लोकप्रिय तस्वीरलाई पृष्ठभूमिमा राखेर पढेका थिए । ग्वेभारालाई सम्झिने तस्वीर यही हुनुपर्छ भनी क्यास्ट्रोले जोड दिएका थिए ।
चे ग्वेभाराको तस्वीरले अनुहार मात्र प्रतिनिधित्व गर्दैन । यो तस्वीर एक प्रतीक बन्न पुगेको छ र यसले विभिन्न सामाजिक, सांस्कृतिक र राजनीतिक भूमिका निर्वाह गरेको छ । यसप्रति भक्तिभाव देखाइने, घृणा गरिने अनि जुलुसहरूमा बोकिने सबै काम भएका छन् । उदाहरणका लागि, भेनेजुएलाको राजधानी काराकासको एक स्थानमा प्रायः फोहर फाल्ने गरिन्थ्यो । त्यहाँ ग्वेभाराको तस्वीर राखिएपछि फोहर फाल्नै छोडियो । पछि तस्वीर हटाइएपछि फेरि फोहर फाल्न थालियो । ग्वेभाराको तस्वीरले केही कामको अधिकार दिन्छन् भने केहीलाई निषेध गर्छन् ।
कट पेस्ट गरेर निरन्तर रूपमा विभिन्न संकेतहरू शेयर गर्ने आधुनिक संस्कृतिमा ग्वेभाराको अनुहार हामी सबैको अभिव्यक्तिको माध्यम बनेको भन्न सकिन्छ ।
ग्वेभाराको यो तस्वीरको विभिन्न संस्करण अझै पनि आइरहनुले यसलाई वर्गीकृत गर्ने, व्याख्या गर्ने, आलोचना गर्ने, वर्णन गर्ने वा यसमाथि प्रतिक्रिया जनाउने सबै प्रयासलाई चुनौती दिएको छ ।
शायद यो तस्वीरलाई बुझ्न खोज्नु नै व्यर्थ छ ।
द कन्भर्सेसनमा प्रकाशित मारिया–क्यारोलिना क्याम्ब्रेको आलेख
चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङ अमेरिका प्रस्थान गरेका छन् । चीन–अमेरिका भ्रमणका लागि उनी मंगलवार अमेरिका प्रस्थान गरेका हुन् । भ्रमणका क्रममा उनले चीन र अमेरिकाका नेताबीचको बैठक र ३० औं एपेक आर्थिक न...
पेट्रो चीनको शाखा चाङ्छिङ तेल क्षेत्रले उत्तरपश्चिम गान्सु प्रान्तको ह्वान्सियान काउन्टीमा १० करोड टनभन्दा बढी भूगर्भीय भण्डार भएको तेल क्षेत्र फेला पारेको छ। हालसम्म चाङ्छिङ आयलफिल्डले यस क्षेत्रमा ५०.२४ मिलियन टनको...
११ दिनदेखि सुरुङमा फसेका ४१ मजदुरलाई पाइपबाट खाना पठाइएको छ । गएराति ६ इन्चको पाइपबाट पहिलोपटक खिचडी पठाइएको भारतीय सञ्चार माध्यमहरूले जनाएका छन् । भारतको उत्तरी हिमाली राज्य उत्तराखण्डमा निर्माणाध...
अमेरिका र बेलायतका सेनाले बिहीवार यमनको हुथी नियन्त्रित कैयौं क्षेत्रहरूमा हवाई हमला शुरू गरेका छन् । लाल सागर (रेड सी) हुँदै सामान ओसारपोसार गर्ने कमर्सियल जहाजमाथि पटक-पटकको ड्रोन हमला तत्काल रोक्न...
सिरियाको पूर्वी प्रान्त देइर अल–जोरमा मध्यरातपछि अमेरिकी हवाई आक्रमणमा परी कम्तीमा नौ जना लडाकू मारिएका छन् । सिरियन अब्जरभेटरी फर ह्युमन राइट्सका अनुसार अमेरिकी लडाकु विमानले देइर अल–जो...
हमासको कमान्ड सेन्टरलाई निशाना बनाउँदै इजराइली सेना बुधबार गाजाको सबैभन्दा ठूलो अस्पतालमा प्रवेश गरेको छ । हजारौँ बिरामी र आश्रय लिएका नागरिकहरू रहेको अस्पतालमुनि हमासको कमान्ड सेन्टर रहेको सेनाले बताएको छ ...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...