काठमाडौं – अहिले अपराध अनुसन्धान महाशाखाको कमाण्ड वरिष्ठ प्रहरी उपरीक्षक (एसएसपी) शहकुल थापाले सम्हालिरहेका छन् । उनले यसअघि पनि हालका महानिरीक्षक (आईजीपी) सर्वेन्द्र खनालको ‘ट्वाइसी’को रुपमा काम गरेका थिए ।

२०४९ चैत ११ गते प्रहरी सेवामा प्रवेश गरेका थापाले द्वन्दकालको समयमा रोल्पा, रुकुम, डोल्पा, गोरखा र काभे्रमा समेत सेवा गरेका थिए । उनै थापासँग लोकान्तरका सुरक्षा संवाददाता गगन अर्यालले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश उनकै शब्दमा –

मेरो जन्म २०२५ मंसिरमा मध्यम परिवारमा भएको हो । परिवारमा ३ दिदीबहिनी र ३ दाजुभाइमध्ये कान्छो सन्तान हु म । घर काभ्रे नजिकै सूर्यविनायक हो ।

गाउँ नजिकै काभ्रेको महेन्द्र माध्यमिक विद्यालय साँगामा विद्यालय अध्ययन गरेको हुँ । 

बाल्यकालमा बिदाको दिन खेतमा काम गर्न र साथीभाइसँगै मेलापात जाने गरिन्थ्यो । उकाली–ओराली खेतको बाउसे, धानको भारी बोक्ने, काठको भारी बोक्ने यावत् सबै काम गरियो ।

काम गरेरै पढियो । पढाइमा म प्रथम हुने भएकाले विद्यालय व्यवस्थापन समितिको आग्रहमा शिक्षक समेत बने । त्यो बेलामा एसएलसी पास गर्दाखेरी नै छोराले विवाह गरोस्, जागिर खाओस् भन्ने बुवाआमा र आफन्तको चाहना हुन्थ्यो ।

२०४१ सालमा एसएलसी पास गरेको हुँ । एसएलसीपछि मिनभवन नेपाल कमर्स क्याम्पसमा कमर्स विषय लिएर आईकम अध्ययन गरें ।

नेपाल राष्ट्र बैंकमा जागिर

घरको काम गर्दागर्दै आईकम गरेपछि नेपाल राष्ट्र बैंकमा ‘नोट गन्ने जाँच्ने’ पदमा भर्ना खुलेको रहेछ, मैले पनि खुला प्रतियोगितामा नाम निकाले ।

नेपाल राष्ट्र बैंकमा थापाथलीमा काम गर्थें । त्यही समयमै बीकम पनि पास गरे । राष्ट्र बैंकमा जागिर खाँदाखाँदै नेपाली सेनाको सेकेण्ड लेफ्टिनेन्टमा खुला भर्तीका लागि भिडें ।

शारीरिक, लिखित र अन्तर्वार्ता पास त गरें तर फुली लगाउन भने पाइनँ । किनकि त्यो बेलामा फुली लगाउन अविवाहित चाहिन्थ्यो । म पहिल्यै नै विवाहित भएकाले सेकेण्ड लेफ्टिनेन्टमा जागिर खान पाइनँ । सेनाको हेडक्र्वाटरबाट फर्किएँ, त्यो मेरो आफ्नै कारणले गर्दा थियो ।

फौजीमा जागिर खाने ‘जुनून’

मलाई फौजीमा जागर खाने ‘जुनून’ भने छँदै थियो । मलाई ‘इगोहर्ट’ भयो जसरी पनि फोर्समा नै जागिर खानुपर्छ भन्ने लाग्यो र नेपाल राष्ट्र बैंकको जागिर खाँदाखाँदै ‘ब्याच्लर’ पनि पास गरिसकेको थिएँ ।

त्यही बेलामा प्रहरीमा प्रहरी निरीक्षक (इन्सपेक्टर) मा भर्ना खुल्यो । मैले पनि फाराम भरें र २०४९ चैत ११ गते नाम पनि निकालेर प्रहरी सेवामा जागिर शुरू गरेको हुँ ।

सशस्त्र द्वन्द्व शुरूवात 

२०५२ सालमा मेरो पोस्टिङ काभे्र भयो । फागुन १ गतेबाट सशस्त्र द्वन्द्व भएपछि तत्कालीन माओवादीले सिन्धुपाल्चोकको विद्यालयमा पूर्णिमामा प्रसाद दिन गएका प्रहरी कर्मचारीलाई लखेटीलेखेटी मारेको भन्ने घटना घटेको थियो । 

ती प्रहरी कर्मचारी मार्ने तत्कालीन माओवादीका प्रभावशाली नेता ऐनप्रसाद गौतमलाई तत्कालीन चौरीपोखरी गाउँ विकास समितिबाट पक्राउ गरेको थिएँ । पक्राउ गरेको भन्दै पुरस्कार स्वरुप नेपाल प्रहरी ५ हजार रुपैयाँ समेत दिएको थियो । त्यहीँबाट नै युद्धमा प्रहरी संगठनको नाताले नेतृत्व गर्ने क्रम शुरूवात भएको थियो ।

काभ्रेमा १ वर्ष बसेपछि प्रहरी प्रधान कार्यालयमा आएँ र त्यसपछि लुम्बिनीमा सरुवा भएँ । मैले त्यो बेलामा आधार इलाका मानिएका जिल्लामा धेरै समय रोल्पा, रुकुम, काभ्रे, गोरखा र जुम्लामा बसेको छु । ११ वर्ष चलेको द्वन्द्वमा शुरूदेखि नै अनुभव बटुलेको हाम्रो टोली नै हो । २०५२ देखि २०६३ सम्म म प्रहरी नायव उपरीक्षक (डीएसपी) बढुवा भइसकेका थिएँ ।

त्यसबेला युद्धमा डीएसपीले नै कमाण्ड गर्ने गरेको थियो । ११ वर्षे जनयुद्धमा म मुठभेटमा भने परिनँ तर युद्धसँग डराउने भन्ने कुनै बेलामा पनि दिमागमा आएन, जहिले पनि तम्तयार भएर बस्थ्यौं ।

सानातिना डरहरू भने हुन्थ्यो किनकि मानिस न हो तर कताकता परिवार भएकाले अझ छोराछोरी भएकाले सम्झनाले सताउँथ्यो नै । जहिले पनि मुठभेठ भयो भन्ने समाचार आई नै रहन्थे, त्यसले गर्दा घरमा परिवार डराउने अवस्था स्वाभाविकै नै हो ।

त्यो बेलामा फोन पनि नहुने अवस्था थियो । सञ्चारको विकास भइसकेको थिएन । भएका सञ्चारका माध्यम पनि ध्वस्त भएका थिए, यसले गर्दा ‘होम सिक’ गर्थ्यो तर उदास र बैराग लाग्ने भन्ने भएन ।

२०६२/०६३ को आन्दोलनको अनुभव 

२०६२/६३ को जनआन्दोलनमा प्रहरी प्रधान कार्यालयको विषेश प्रहरी कार्यदल ‘एसटीएफ’ विभागमा ‘सेकण्ड म्यान’को रुपमा थिएँ । जनआन्दोलन काठमाडौं केन्द्रित आन्दोलन भएकाले मैले आन्दोलनकारी बढी हुने क्षेत्र विशेष गरेर कलंकी, सामाखुशी, बल्खु र गोंगबु क्षेत्रको कमाण्ड सम्हालेको थिएँ ।

कार्यदल हुलदंगा नियन्त्रणको लागि हातहतियार, राम्रो अनुशासन र राम्रो तालिम प्राप्त प्रहरी सहितको दल हो । कृष्णप्रसाद सिटौला, सुजाता कोइराला र नेकपाका ठूला नेता लगायत धेरै नेतालाई समाएको थिएँ ।

प्रहरीको परिवार र समर्थन

मेरा २ वटा छोरी र एउटा छोरा छन् । छोरीको विवाह भइसकेको छ । प्रहरी कर्मचारीको परिवारमा समझदारी नभएको खण्डमा अप्ठ्यारो हुन्छ । किनकि आधा गाँस खाँदाखाँदै निस्कनुपर्ने, आधा निद्रामा ब्यूँझिएर निस्कनुपर्ने, थाकेर सुत्नै लाग्दा निस्कनुपर्ने अवस्था हुन्छ ।

प्रहरीलाई परिवार भन्ने पनि हुँदैन, अरु सुतिरहेको अवस्थामा हामी जाग्नुपर्छ, अरुले घुमफिर गरिरहने बेलामा हामी ड्युटीमा खटिनुपर्छ । हाम्रा पनि परिवारसँग घुम्ने, बिदा र आफन्तसँग भेटघाट गर्ने इच्छा भइहाल्छ तर देशको सुरक्षा र जनताको सेवाका लागि खटिरहेका हुन्छौं, यस्ता कुरा गौण हुन्छन् ।

एक उदाहरण दिनु पर्दा म रोल्पामा हुँदा दोहोरो मुडभेड भएको समाचार सुनिन्छ, अरुले के कुरा सुनाउँछ भनेर मेरी श्रीमती बाहिर ननिस्केको कुरा म काठमाडौं आएपछि सुनाउँथिन् । सुनाइहालेमा पनि हाँसीहाँसी टारेको कुरा श्रीमतीले सुनाउँथिन् ।

भन्नुको मतलब प्रहरी कर्मचारीको परिवारले ‘सपोर्ट’ नगर्दा घरपरिवार बिग्रिएका, जागिरै छोडेका उदाहरण पनि छन् । प्रहरी जहिले पनि अपडेट हुनैपर्छ । हामीले बोक्ने मोबाइल सेट सुत्दा पनि सँगै राख्नुपर्छ । यसरी राख्दा मेरा छोराछोरी र श्रीमतीले पनि सुन्नैपर्छ, यसको अर्थ प्रहरी कर्मचारीका परिवारले यसलाई स्वीकार्नैपर्छ ।

प्रेमिकाले छोडेको झोकमा अर्कैसँग बिहे

त्यो बेलामा मेरो १ जना केटीसँग मायापिर्ती बसेको थियो । विद्यालयमा जाँदा आउँदा मायापिर्ती बसेको थियो तर त्यसबीच ‘ब्रेकअप’ भयो । ब्रेकअपपछि अलिकति तनाव भएको थियो । त्यही बेलामा घरबाट विवाह गर्नुपर्ने माग आएपछि तनाव पनि थियो, ब्रेकअप पनि भएकाले मागी विवाह नै गरें ।

जीवनको रमाइलो किस्सा

म भक्तपुरमा बस्ने भएपनि विद्यालय भने काभ्रेको साँगामा थियो । यताबाट जाँदा अलि गहिरोमा मुसे गणेशथानको मन्दिर थियो । अहिले कार्यविनायक भनिन्छ । 

त्यो बेलामा काठमाडौं, बनेपा, बाह्रबीसे चल्ने ठूला बस र माइक्रो चल्थे । ती बसमा यात्रा गर्ने यात्रु र ड्राइभरहरूले गणेशथानमा एक सुका सिक्काहरू चढाउँथे, कसैकसैले मुठ्ठीका मुठ्ठी नै चढाउँथे ।

मेरो विद्यालय जाने बाटो पनि त्यही नै थियो । १–२ दिन त म विद्यालय नै नगइकन पैसा टिपेर बस्ने गर्थें । 

१ दिनको कुरा हो । मैले विद्यालय नै नगइकन सिक्का टिपेर बसेको र निलो सर्ट (विद्यालयको पोशाक) को गोजीभर सिक्काहरु जम्मा गरेको थिएँ । पैसा जम्मा गर्ने र विद्यालय नजाने निर्णय गरेको थिएँ ।

त्यो बेलामा घरबाट विद्यालयमा खाजा खान २० पैसा दिइन्थ्यो । २० पैसाले विद्यालयमा चना, तरकारी, बरफ खाएर पनि ५ सुका बच्थ्यो ।

१ दिन गोजीमा टन्न सुका पैसा जम्मा गरेर मन्दिर नजिकै बसेको बेलामा पल्लो गाउँमा मानिस आएर मेरो टाउको हिर्काए । उनले हिर्काएपछि म मन्दिर तलको खोलासम्म पुगेर लडें । लगभग ५०० मिटर तल । त्यसपछि म सुका पैसा टिप्न पनि गइनँ र विद्यालय जान थालें, मेरो जीवनको ‘टर्निङ पोइन्ट’ नै त्यै बन्यो ।