श्रीलंकामा शनिवार सम्पन्न राष्ट्रपति निर्वाचनमा गोताबाया राजपक्ष ५२.२५ प्रतिशत मतका साथ विजयी भएका छन् र पदको शपथ लिँदैछन् । देशमा २५ वर्षसम्म चलेको गृहयुद्धमा तमिल पृथक्तावादी आन्दोलनलाई अन्त्य गर्न उनको प्रमुख भूमिका थियो । 

द गार्डियनमा हान्ना एलिस–पिटरसनले गोताबाया राजपक्षको इतिहास र प्रवृत्तिको मसिनो विश्लेषण गरेकी छन् । त्यसैलाई आधार बनाएर हेर्दा गोताबाया कठोर शासक साबित हुने देखिन्छन् । सन् १९४९ मा जन्मेका गोताबाया श्रीलंकाली राजनीतिमा एक दशकभन्दा बढी समयभन्दा बढी समयसम्म प्रभुत्व जमाएका राजपक्ष परिवारका एक सदस्य हुन् । उनका दाइ महिन्दा राजपक्ष श्रीलंकाका राष्ट्रपति भइसकेका छन् भने उनीहरूका पिता पनि मन्त्री र सांसद भइसकेका व्यक्ति हुन् । 

सन् १९७१ मा सेनामा प्रवेश गरेका गोताबायाले आफ्नो २० वर्षे सैन्य करीयरमा अनेकौं लडाईं लडेका छन् । गृहयुद्धका बेलामा उनले धेरैथरी कारवाही चलाएका थिए । सन् १९९२ मा सेवानिवृत्त हुँदा उनी लेफ्टिनेन्ट जनरल थिए । 

सेनाबाट सेवानिवृत्त भएपछि उनी एक दशकभन्दा बढी समय अमेरिकामा बसे अनि सन् २००५ मा श्रीलंका फर्किए । दाइ महिन्दाको राष्ट्रपति निर्वाचन अभियानमा सघाएका उनलाई महिन्दाले रक्षामन्त्री बनाए । 

त्यसको चार वर्षपछि महिन्दा र गोताबायाले गृहयुद्धको अन्त्य गराउनका लागि कठोर र रक्ताम्मे कारवाहीको नेतृत्व गरेका थिए । उक्त संघर्षमा ४० हजार जतिको ज्यान गएको बताइन्छ । 

रक्षामन्त्रीका रूपमा गोताबायाले श्रीलंकाली सेनालाई तमिल पृथक्तावादीहरूको यातना, बलात्कार, गैरन्यायिक हत्या, अपहरण र बेपत्ता गराउन स्वीकृति दिएको बताइन्छ । अनि पत्रकार र विपक्षीहरूलाई पनि उनले निर्ममतापूर्वक दमन गरेको बताइन्छ । सरकारको आशीर्वाद पाएको ‘मृत्यु दस्ता’ ले यी मानवअधिकार उल्लंघनका घटना गर्ने गरेको आरोप छ । तर गोताबायाले यी सबै आरोपहरूको खण्डन गरेका छन् । 

गृहयुद्ध अन्त्य गर्ने बेलामा गरिएको कारवाहीमा दशौं हजार मानिस बेपत्ता पारिएका थिए र त्यसको जवाफदेहिता कसैले पनि लिएको छैन । 

एक पत्रिकाका सम्पादक लसन्त विक्रमतुंगेलाई मृत्यु दस्ताले मारेको थियो र गोताबायाले नै उक्त दस्तालाई निर्देशन दिएको बताइन्छ । 

एक पूर्व सैन्य कमान्डरले विशेषगरी पत्रकार र विपक्षीहरूलाई तारो बनाउनका लागि गोताबायाले आफ्नै गोप्य इकाइ खडा गरेको भनी सन् २०१७ मा बयान दिएका थिए । विक्रमसिंघेलाई चक्कु प्रहार गरेर मारिएको थियो भन्ने कुरा लुकाउनका लागि उनको अटोप्सी प्रतिवेदन तोडमोड गरिएको श्रीलंकाको फौजदारी अनुसन्धान विभागले जनाएको थियो । 

अमेरिकाका नागरिक बनेका गोताबायाविरुद्ध विक्रमतुंगेकी छोरीले अनेकौं मुद्दा दायर गर्दै उनीविरुद्ध यातना, गैरन्यायिक हत्या र मानवताविरुद्धको अपराधको आरोप लगाएकी छन् । 

गोताबायाले शक्तिमा रहँदा ठूलै घोटाला गरेको आरोप छ । उनले रक्षा सम्झौताहरूमा राम्रै कमिसन लिएको बताइन्छ । आफ्ना मातापिताका लागि स्मारक संग्रहालय बनाउन राज्यकोषको २१ करोडभन्दा बढी रकम उनले घोटाला गरेको मुद्दा श्रीलंकामा चलिरहेकै छ । 

श्रीलंकामा महिन्दा राजपक्ष अहिले पनि लोकप्रिय छन् । तर सरकारले ल्याएको एक कानूनका कारण उनले फेरि निर्वाचन लड्न पाएनन् । त्यसैले उनको साटो गोताबायालाई चुनाव लड्न लगाइएको हो । महिन्दा खेमाका धेरै नेताले गोताबायालाई चुनाव नलडाएको भए हुन्थ्यो भन्ने चाहेका थिए किनकि उनीहरू गोताबायाको सैन्यीकृत तथा निरंकुशतावादी प्रवृत्तिबाट त्रस्त छन् । अनि उनको रिस पनि कडा छ । उनी मिडियाकै अगाडि पनि धेरैपटक भड्किएका छन् ।

यस्तोमा प्रश्न उठ्छ : यस्ता ‘खतरनाक’ व्यक्तिलाई श्रीलंकालीहरूले किन बहुमतका साथ जिताएका हुन् ?

वास्तवमा संसारभरि चलेको राष्ट्रवादी धारको प्रभाव श्रीलंकामा पनि परेको देखिन्छ । उनको श्रीलंका पोदुजना पेरामुना पार्टीले बौद्ध सिंहला राष्ट्रवादको चर्को नारा उचालेर बहुसंख्यक सिंहालीहरूको समर्थन प्राप्त गरेको हो । सिंहाली समुदाय श्रीलंकाको ७० प्रतिशत जनसंख्या ओगट्छ । 

त्यसमाथि यसै वर्ष (२०१९) को अप्रिल २१ मा इस्लामी अतिवादीहरूले देशका विभिन्न भागमा रहेका होटल र चर्चहरूमा आक्रमण गरेर २५९ जनाको ज्यान लिएपछि तत्कालीन सत्तारूढ दल युनाइटेड नेसनल पार्टीको आलोचना भयो । उक्त दलको सरकारले भारतीय जासूसी निकायबाट सूचना पाएको भए पनि ती शृंखलाबद्ध आक्रमणहरू रोक्न नसकेको भनी गोताबायाले आलोचना गर्ने मौका पाए । उनले आफ्नो सैन्य पृष्ठभूमि र आतंकवादीहरूलाई ठेगान लगाउन सक्ने गरी दह्रो शासन चलाउन सक्ने क्षमता रहेको विश्वास जनतालाई दिन सफल भएको विश्लेषकहरूको मत छ । 

चुनाव भनेको मतदातालाई रिझाउनका लागि गरिने प्रपञ्च पनि हो । गोताबायाले उक्त प्रपञ्च राम्रैसँग मञ्चन गर्दै श्रीलंकाको सर्वांगीण विकासको प्रतिज्ञा पनि जनतासमक्ष गरे । श्रीलंकामा अहिले आर्थिक सुस्तताको स्थिति छ र आतंकवादी आक्रमणपछि त्यहाँ पर्यटकहरूको संख्या पनि घटेको छ । सत्तारूढ यूएनपीका गलत नीतिका कारण आर्थिक सुस्तता आएको भन्दै गोताबायाले चलाएको निर्वाचन अभियानले मतदाताहरूलाई विपक्षीप्रति आकर्षित गरेको हुनुपर्छ । 

गोताबायाका प्रतिद्वन्द्वी सजित प्रेमदासाले आफूलाई राष्ट्रपति बनाउन यूएनपी दललाई दबाब दिएको विश्लेषकहरूले बताएका छन् । त्यसक्रममा उनले प्रधानमन्त्री रनिल विक्रमसिंघे लगायतका नेतालाई पनि चिढ्याउन पुगेका थिए भनिन्छ । त्यसैले गर्दा यूएनपीका मतदातामाझ नै पनि उनको भोट काटिएको बताइन्छ । 

सजित प्रेमदासा

गोताबायाले बौद्ध सिंहालीहरूको मतलाई लक्षित गरी निर्वाचन अभियान चलाउँदा सजितले चाहिँ सबैका लागि विकास भन्ने किसिमको समावेशी नारा ल्याएर अल्पसंख्यकहरूलाई रिझाउन खोजेका थिए । तर अल्पसंख्यकहरूमा लगभग १२ प्रतिशत तमिल छन्, १० प्रतिशत मुसलमान छन्, ७ प्रतिशत क्रिस्चियन छन् र १ प्रतिशत अन्य छन् । यी सबै मिल्दा ३० प्रतिशत हुन्छन् र यिनको एकजुट मतको महत्त्व रहन्छ । तर दुर्भाग्यको कुरा उनीहरू एकजुट हुन सकेनन् । 

ईस्टर सन्डे बम आक्रमणपछि क्रिस्चियनहरू मुसलमानहरूसँग चिढिए र उनीहरूले गोताबायाले मत दिए भन्ने विश्लेषकहरूको राय छ । गोताबायाले मुसलमानविरोधी बोदु बाला सेना जस्ता बौद्ध संगठनहरूलाई समर्थन गर्छन् भनिन्छ । यसरी अल्पसंख्यकहरूको मतविभाजन भइदिँदा पनि गोताबायालाई फाइदा पुगेको हुनुपर्छ ।

श्रीलंकाको निर्वाचनमा यस क्षेत्रका दुई ठूला शक्तिराष्ट्रहरू भारत र चीनको पनि चासो छ । भारतले गोताबायाका दाइ महिन्दा राजपक्षलाई सन् २०१५ को राष्ट्रपति निर्वाचनमा हराउनका लागि योगदान गरेको भन्ने आरोप लागेको थियो । तर यसपालि भारतले श्रीलंकाली निर्वाचनमा कुनै हस्तक्षेप नगरेको बताइन्छ । श्रीलंकास्थित भारतीय उच्चायुक्तको कार्यालय यस निर्वाचनमा पूरै मौन रहेको श्रीलंकाका एक वरिष्ठ पत्रकारले लेखेका छन् । 

चीन चाहिँ गोताबायाको जीतबाट खुशी भएको हुनुपर्छ । उनले चुनाव जितेमा चीनसँगको सम्बन्ध पुनः सुचारु गर्ने बताएका थिए । गोताबायाका प्रतिद्वन्द्वी सजित प्रेमदासा चाहिँ भारत र अमेरिकाप्रति बढी ढल्किने गरेको बताइन्छ । 

राष्ट्रपति बनिसकेपछि गोताबाया राजपक्षसामु अनेकौं चुनौती छन् । सबभन्दा ठूलो चुनौती त आर्थिक सुस्तताबाट श्रीलंकालाई मुक्त गर्नुमै छ । चीनको सहयोगमा उनले त्यो गर्ने कोशिश गर्न सक्छन् तर ऋणपासोका कारण हम्बनटोटा बन्दरगाह चीनलाई सुम्पिनुपरेको भन्ने कुराले श्रीलंकालीहरूलाई पिरोल्ने गरेको छ । अनि श्रीलंकामा धार्मिक अतिवादका कारण कुनै पनि बेलामा ठूलो विस्फोट हुने सम्भावना पनि प्रबल छ । त्यसलाई रोकेर शान्ति तथा सुव्यवस्था कायम गर्नु पनि चुनौतीपूर्ण नै छ ।