गाउँभन्दा बाहिर रहेका हजारौं नागरिक एकै साथ गाउँ भित्रिएपछि शहरमा भन्दा बढी गाउँमा कोरोना त्रास बढेको छ । दैलेखको आठबीस नगरपालिका वडा नं. ६ का दयाराम विश्वकर्माले सिटामोलसमेत सहजै नपाउने जनतालाई कोरोना त्रासले त्राही त्राही बनाएको लोकान्तरलाई बताए ।

‘भारतका विभिन्न शहरबाट हाम्रै गाउँमा सयौं नागरिक आइसकेका छन् । गाउँमा भरपर्दो स्वास्थ्य संस्था पनि छैनन् । कोरोनाबाट बच्नका लागि आवश्यक शिक्षा पनि कसैले प्रदान गरेका छैनन्,’ दैलेख सदरमुकामभन्दा ६० किलोमिटर पश्चिममा रहेको आठबीस क्षेत्रका नागरिकमा कोरोनाले भयंकर डर देखाएको बताउँदै स्थानीय अगुवासमेत रहेका दयारामले भने, ‘टाउको दुखेको खण्डमा सिटामोलसम्म सहजै नपाउने दूर दराजका हामी नागरिकका लागि राज्यले के गर्ला ?’

उनले गाउँमा न त मास्क पाइएको, न त जनचेतनाका लागि कोही स्वास्थ्यकर्मी नै आएको बताए । ‘राज्यले सबै नागरिकलाई गाउँ जान भन्यो, अहिले गाउँमा कोही पनि आएका छैनन् स्वास्थ्यकर्मी, कसरी यो महा विपत्तीबाट जोगिने हो थाहा नै छैन अधिकांश नागरिकहरुलाई,’ उनले भने, ‘साबुन नै नपाउने जनताले कसरी साबुनको प्रयोग गर्लान र खोइ ?’

दैलेखकै चामुण्डा विन्द्रासैनी नगरपालिका वडा नं. ९ का ऐनबहादुर खड्काले कोरोनाबाट बच्नका लागि रेडियोकै भर परिरहेको बताए । ‘अहिलेसम्म हाम्रो गाउँमा कोही पनि स्वास्थ्यकर्मी आएका छैनन् । रेडियो सुनेकै भरमा होसियारी अपनाइरहेको छु,’ उनले भने, ‘म रेडियो सुन्ने भएका कारण थाहा पाएको हुँ । अन्य नागरिकलाई कोरोना के हो भन्ने जानकारी नै छैन ।’ गाउँघरमा भेला हुने, सँगै बस्ने काम भइरहेको उनको भनाइ छ ।

दैलेखकै ठाँटीकाँध गाउँपालिका वडा नं. ६  तोलीजैसीका धिरेन्द्र शाहीले कोरोना किटाणु एक जनामा मात्रै संक्रमित भएको खण्डमा गाउँभरि नै सर्ने सम्भावना धेरै रहेको बताए । उनले गाउँमा पर्याप्त मात्रामा कोरोनबारे जानकारी नहुनु, लापरवाही गर्नु, एकै स्थानमा भेला हुनु, स्वास्थ्य हेरचाहमा ख्याल नगर्नु, असुरक्षित खानपान जस्ता धेरै कारणले कोरोना सर्ने उच्च जोखिम रहेको बताए ।

गाउँमा सबै नागरिक गएपछि शहरभन्दा गाउँमा कोरोना संक्रमणको बढी जोखिम भएको भेरीगंगा नगरपालिका ६ की सिता नेपालीले बताइन् । ‘शहरबाट सबै नागरिक गाउँकेन्द्रित भएका छन्,’ उनले भनिन्, ‘गाउँमा प्रशासनको पहुँच त्यति सहज छैन । यहाँ नागरिक एकातिर सचेत छैनन् भने अर्कोतिर नागरिकले लापरवाही गरिरहेका छन् । जसको कारण कोरोना संक्रमण फैलिएको खण्डमा भयावह स्थिति आउन सक्छ । यसमा स्थानीय तथा प्रदेश सरकारले समयमै ध्यान दिन जरुरी छ ।’

आठबीस नगरपालिकाका नगरप्रमुख खड्गराज उपाध्यायले नागरिकलाई सचेत गराउन विभिन्न पहलहरु गरिरहेको बताए । ‘हामीले माइकिङसमेत गरेर घरबाट बाहिर ननिस्कन, भीडभाड नगर्न नागकिरलाई अनुरोध गरेका छौं,’ उनले भने, ‘भारतबाट आएका नागरिकलाई अलग्गै बस्न वा शंका लागेको खण्डमा स्वास्थ्यकर्मीलाई देखाउन आग्रह गरेका छौं । हरेक वडामा रहेको सार्वजनिक विद्यालयमा क्वारेन्टाईन बनाउने काम गर्न लागेका छौं ।’

सीमित श्रोत र साधन भएपनि जनचेतना, प्रचार प्रसारमा आफूहरु लागिरहेको भएपनि नागरिकले भने हेलचेक्र्याई गरिरहेको उनको भनाई छ । ‘सबै स्थानमा पुग्न सहज छैन, विकट बस्ती छ । भेला नहुन हामीले बारम्बार आग्रह गरेका छौं । तर पनि नागरिकले कोरोना केहि होइन भन्ने ढंगले वेवास्ता गरिरहेको मैले पाएको छु,’ उनले भने, ‘मान्चेको चेतना नउठेका कारण यस्तो भएको हो जस्तो लागिरहेको छ । यद्यपी कोरोनाको संक्रमण गाउँमा नफैलियोस्  भन्नेमा हामी चिन्तित छौं । स्वास्थ्यकर्मी, स्वयंसेवीहरू परिचालन गरिसकेका छौं ।’

कर्णाली प्रदेश सरकारका सामाजिक विकास मन्त्री दल रावलले गाउँ गाउँमा प्रचार प्रसार र जनचेतना कार्यक्रम लागू भइरहेको बताए । ‘हामीले हरेक जिल्लामा पचास लाख पठाएका छौं । त्यसका अलावा अहिले प्रचार प्रसारलाई तीव्रता दिइरहेका छौं । जनचेतना बढाउनका लागि मिडियाबाट पनि महत्वपूर्ण भूमिकाको अपेक्षा हामीले गरेका छौं,’ उनले भने, ‘कर्णालीका जनताको उपचार गर्न सरकार तयार छ तर कोरोनबाट बच्नको लागि नागरिकले  ख्याल गर्नेपर्ने आवश्यकता छ ।’

उनले कुनै पनि नागरिकमा त्यस्तो लक्षण देखिएको खण्डमा पालिकाले जिल्लामा रेफर गर्ने र त्यहाँ उपचार सम्भव नभए हेलिकप्टरबाट उद्दार गरेर भएपनि प्रदेश अस्पतालमा ल्याउने तयारी आफ्नो रहेको बताए ।

मन्त्री रावलले कर्णालीका जनताले आत्तिनु पर्ने अवस्था नरहेको तर सजगता भने अपनाउन जरुरी रहेको बताए । उनले हेलिकप्टर र एम्बुलेन्सहरु स्ट्याण्डबाइ राखिरहेको बताए । मन्त्री रावलले निजी अस्पताल, क्लिनिकहरुलाई र आइएनजिओ तथा एनजीओहरुलाईसमेत कोरोना विरुद्धको लडाईमा सरकारसँगै सहकार्य गरेर अघि बढ्न निर्देशन दिएको बताए ।