कोरोना भाइरस संक्रमण रोकथामका लागि सरकारले लकडाउन गरेका बेला अप्ठ्यारोमा परेका नागरिकलाई राहत वितरण गर्ने र खाना खुवाउने विषय समेत जटिल बनेको छ ।

कतिपय ठाउँमा सर्वसाधारण भोकभोकै बसेका समाचार समेत आइरहेका छन् ।

जनकपुरधाम उपमहानगरपालिकामा समेत सरकारी स्तरबाट राहत वितरण भएको छैन । संघ र प्रदेश सरकारले स्थानीय तहमा राहत वितरणका लागि पठाएको भनिएपनि त्यसबारे दैनिक ज्याला गरेर खाने श्रमिक वर्गदेखि विपन्न, असहाय, भाडामा बसेका विद्यार्थी बेखबर छन् ।

सरकारी राहतको अत्तोपत्तो नभएका बेला जनकपुरमा नागरिक स्तरबाट राहत र खानाको बन्दोबस्त भइरहेको छ । केही ‘मनकारी मानवहरू’ व्यक्तिगत रुपमा सहयोग गर्दै राहत वितरण गर्दै खाना खुवाइरहेका छन् । जसले गर्दा जनकपुरमा कोही भोकै बस्नुपरेको छैन ।

‘गुमनाम दाता’ दीपेन्द्र ठाकुर 

जनकपुरका निर्माण व्यवसायी दीपेन्द्र ठाकुर लकडाउनमा विपन्न परिवारका लागि भगवान् बनेका छन् । रामानन्द युवा क्लबका पूर्व अध्यक्ष समेत रहेका ठाकुरले हालसम्म करीब २ हजार जति मानिसलाई राहत स्वरुप खाद्यान्न वितरण गरिसकेका छन् । 

केही दिनअघि उनले जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका–८ का वडाध्यक्ष रमेश ठाकुरलाई वडामा रहेका विपन्न परिवारको तथ्यांक दिन अनुरोध गरे । सरकारी राहत दिने घोषणा गरिएपनि हालसम्म वितरण नगरिएकोमा राहत आफैंले नै दिने निधो गरेर तथ्यांक मागेको उनी बताउँछन् ।  

त्यसपछि उनले २०० जनाको सूची पाए । प्रतिव्यक्ति ५ किलो चामल, १ किलो दाल, २ किलो आलू, १ किलो प्याज, १ किलो सोयाबिन, १ किलो तेल, १ किलो नून सहितको प्याकेट बनाएर उनले वडाध्यक्ष ठाकुरलाई हस्तान्तरण गरे । ‘लाइन लगाएर आफूले नै राहत वितरण गराउन सकिन्थ्यो, त्यसका लागि आफ्ना कर्मचारीलाई पनि काममा लगाउन सकिन्थ्यो,’ ठाकुरले लोकान्तरसँग भने, ‘तर त्यसो गरेको भए कामभन्दा पनि प्रचारबाजी बढी हुन्थ्यो ।’

त्यसपछि उनले जनकपुरको वडा नम्बर १३ मा २०० परिवार, जनकपुरको बस्पीट्टीमा २०० परिवार, वडा नम्बर ३ मा १०० परिवारमा वडाध्यक्षमार्फत राहत वितरण गरेका छन् । महोत्तरीको एकरहियामा १०० परिवार, पिपरामा ५० परिवार , सिमरदहीमा ५० परिवार, बौहरवामा १०५ परिवार, रौतहटमा २०० परिवारलाई राहत वितरण गरिसकेको उनले बताए ।

करीब १ हजार रुपैयाँ जतिको सामग्री प्रतिप्याकेट राहतमा खर्च भएको उनले बताए । त्यसबाहेक पनि १ हजार २०० जति परिवारको लागि राहत भण्डारण गरेर राखेको उनले बताए । ‘तत्काल त्यो राहत वितरण गर्दिनँ,’ ठाकुरले भने, ‘सरकारी राहत वितरण हुँदा भोट बैंकको पूर्वाग्रह राख्दै वडाध्यक्षले राहत बाड्लान्, नपाउने विपन्न परिवारलाई त्यसपछि दिनेछु ।’

अन्यत्रबाट आएर अलपत्र परेका व्यक्तिलाई समेत १ हजार रुपैयाँसम्म नगद दिने गरेको उनले बताए । विशुद्ध रुपमा मानव कल्याणका निम्ति आफूले सहयोग गरेको उनले बताए । राहत दिने गरेको कुरा न त उनले सामाजिक सञ्जालमा पोस्ट गरेका छन्, न त प्रचारबाजी गराउन मिडियाबाजी नै गरेका छन् । उनी गुमनाम दान गरिरहेका छन् ।

धेरै अनुरोधपछि उनले आफूले गरिरहेको सहयोगबारे लोकान्तरसँग खुलेर कुरा गरे । हालसम्म करीब २५ लाख रुपैयाँ जति खर्च भइसकेको उनले बताए ।

‘अहिले मैले आफ्नो कम्पनीका कामदारलाई हटाएको पनि छैन र बसाएर नै तलब दिने गरेको छु,’ चौधरी कन्सट्रक्सन कम्पनी सञ्चालन गर्दै आएका उनले भने, ‘ती कर्मचारीले लकडाउनका कारण बेरोजगार हुन नपरोस् र बसेर नै तलब पाउन सकुन् ।’ इन्जिनीयर, ओभरसियर, कामदार, चालक लगाएर विभिन्न पदमा करीब २०० जति कामदार कर्मचारी कार्यरत रहेको उनले बताए । 

प्रकाश मिश्र बने असहायका सहारा 

जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका–८ का प्रकाश मिश्र निर्माण व्यवसायी र होटल सञ्चालक हुन् । जनकपुरको प्रसिद्ध रामानन्द युवा क्लबका पूर्व अध्यक्ष समेत रहेका उनी बाबाका ढाबा होटेलका सञ्चालक हुन् । वडा नम्बर ८ मा धेरै श्रमिक समस्यामा परेको कुरा स्थानीय युवाले उनलाई सुनाए । ठेलामा तरकारी, फलफूल बेच्नेदेखि दैनिक निर्माण क्षेत्रसहित अन्य क्षेत्रमा मजदुरी गर्ने श्रमिक, भाडामा रहेका विद्यार्थी लकडाउनका कारण भोकभोकै बसेको गुनासो सुनेपछि मिश्रको मन भावुक बन्यो ।

चैत्र २४ गते उनी केही स्थानीय युवालाई साथमा लिएर राहतका लागि खाद्यान्न वितरण गर्ने मनस्थिति बनाएर उनी रामानन्द चोकमा पुगेका थिए । जनकपुरको पेठिया बजारस्थित गद्दीबाट उनले ट्याक्टरमा चामल, दाल, नून, सब्जी, तेल सहितका सामान झिकाएर स्थानीयलाई वितरण गर्न थाले ।

‘सामाजिक दूरीलाई कायम गर्दै आएका सबै व्यक्तिलाई २ बजेदेखि ६ बजेसम्म राहत वितरण गरेका थियौं,’ मिश्रले भने, ‘त्यो दिन करीब ८०० जति व्यक्तिलाई राहत वितरण गरेका थियांै ।’ त्यो दिन करीब १० लाख रुपैयाँ जति खर्च भएको उनले बताए ।

राहत लिन आएका प्रत्येक महिला तथा अपाङ्गता भएका व्यक्तिलाई राहत सँगसँगै प्रतिव्यक्ति ५०० रुपैयाँ समेत नगद दिएका थिए उनले । ‘राहतको सामान मात्र दिनुभन्दा पनि घर परिवार चलाउन वा औषधि सहितका केही सामग्री किन्नका लागि केही भएपनि मद्दत पुग्न सक्ने भन्दै प्रत्येक महिला तथा अपाङ्गता भएका व्यक्तिलाई ५०० रुपैयाँ नगद समेत दिएको थिएँ,’ मिश्रले भने, ‘४०० जति व्यक्तिलाई त्यो दिन ५०० रुपैयाँको दरले नगद समेत दिएँ ।’ पुरुषलाई नगद दिएको भए त्यसको दुरुपयोग समेत हुनसक्ने तर महिलालाई दिए त्यो रकम परिवारमैं खर्च गर्ने हुनाले दिएको उनले बताए । 

पहिलो दिन राहत वितरण गर्दा सबै दिन राहत मात्र वितरण गरेर नहुने भएकाले भोलिपल्टदेखि प्रत्येक दिन खाना नै पकाएर खुवाइरहेको उनले बताए । प्रत्येक दिन करीब ५०० जना व्यक्तिले खाना खाने गरेको उनले बताए । ‘सानो पाइला संस्थाले खाद्यान्न सामग्री उपलब्ध गराएको छ,’ उनले भने, ‘बाँकी व्यवस्थापन आफैंले गर्दै आएको छु ।’

बाहिरबाट आएका विद्यार्थीलाई समस्या नहोस् भनेर राहत स्वरूप खाद्यान्न सामग्री दिने गरेको उनले बताए । ‘भित्र मनबाट नै विपन्न व्यक्तिका लागि केही गर्नुपर्छ बनेर मानव सेवाका लागि सहयोगको काम गरिरहेको छु,’ उनले भने, ‘राज्यले गर्नुपर्ने काम तथा दायित्व पूरा नभइरहेको अवस्थामा सानो योगदान गर्न प्रयास भइरहेको छ ।’

वडाध्यक्ष शत्रुघन साहको अगुवाइमा दैनिक १ हजार २०० जनालाई खाना 

जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका–१ का वडाध्यक्ष शत्रुघन साहको अगुवाइमा दैनिक १ हजारदेखि १ हजार २०० जना व्यक्तिको लागि खाना खुवाउने काम भइरहेको छ । चैत्र १७ गतेदेखि नै दैनिक १ हजार २०० जना व्यक्तिको लागि प्रत्येक दिन बिहान र बेलुका खाना पकाएर खाना नै वितरण हुने गरेको वडाध्यक्ष साहले बताए । खाना पकाउने तथा खुवाउने काममा उपमहानगरपालिकाको कुनै पनि योगदान नरहेको उनले बताए । 

निजी खर्चका साथसाथै स्थानीय व्यक्तिले दिने सहयोगबाट भण्डारा सञ्चालन हुँदै आएको उनले बताए । विपन्न, श्रमिक, मजदुर वर्गका व्यक्तिलाई खाना दिने गरिएको छ । वडा नम्बर १ का व्यक्तिलाई मात्र नभएर उपमहानगरका अन्य वडाबाट समेत आउने व्यक्तिलाई खाना दिने गरिएको उनी बताउँछन् । १ दिनमा करीब २७५ किलोदेखि ३०० किलोसम्म चामल, ३० देखि ४० किलोसम्म दाल, ७५ किलो आलू र ५० किलो हरियो तरकारी सहितको खाना बनाउने गरिएको उनले बताए । १ दिनमा करीब–करीब ३५ हजार रुपैयाँ खर्च हुने गरेको उनले बताए ।

‘सरकारी राहत नआएको अवस्थामा नागरिक भोकभोकै बस्नु नपरोस् भनेर हामीले निजीस्तरमा सहयोग गर्नुपरेको छ,’ उनले भने, ‘प्रदेश सरकारले राहतका लागि उपमहानगरमा पैसा पठाएपनि हालसम्म रकम वडास्तरमा आउन सकेको छैन ।’

उपमहानगरको वडा नम्बर ७ का वडाध्यक्ष जानकी राम साह निजी स्तरबाट आफ्नो वडाका करीब १ हजार जति विपन्न व्यक्तिलाई राहत वितरण गरेको बताउँछन् । आफ्नै निजी खर्चमा उनले १० शय्याको क्वारेन्टाइन सञ्चालन गर्नुका साथै उपभोक्तालाई सहज र सुलभ रुपमा तरकारी वितरण गर्ने प्रयास उनले गरेका छन् । वडा नम्बर ३ का वडाध्यक्ष दीपेन्द्र साहले समेत आफ्ना वडाका व्यक्तिलाई राहत वितरण गर्नुका साथै मास्क वितरण लगायतका काम गरेका छन् ।

यी केही व्यक्ति उदाहरणमूलक प्रतिनिधि मात्र हुन् । असहाय संरक्षण मञ्चका बैद्यनाथ साह, युवा अभियन्ता रकीप्रसाद साहसहित धेरै व्यक्ति मानव सेवाका लागि सक्रिय भएका छन् ।