कुनै पनि अस्पताल, स्वास्थ्य चौकीमा गयो भने पहिलो पंक्तिमा बिरामीको उपचारमा खटिएका हुन्छन् नर्स र स्वास्थ्यकर्मी । उपचारको सम्पूर्ण तयारीदेखि २४ सैं घण्टा बिरामीको सेवा–उपचारमा नर्सहरू नै खटिन्छन् ।

कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) संक्रमणको महामारीको समयमा त झनै नर्सहरू ‘फ्रन्टलाइन’मा अर्थात् जोखिम मोलेरै काम गरिरहेका छन् ।

घर परिवारलाई एकातिर छाडेर मानवीय भावनाका साथ सीमित स्रोत र साधनको उच्चतम सदुपयोग गर्दै स्वाथ्योपचारको क्षेत्रमा नर्सहरू क्रियाशील छन् । जोखिम मोलेरै काम गर्ने मध्येकी एक नर्स हुन् बुटवलस्थित लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालकी नर्सिङ इन्चार्ज ज्योति पौडेल ।

नेपालमा कोरोना संक्रमण तीब्र रुपमा फैलिँदैछ । त्यसमा पनि ५ नम्बर प्रदेशमा संक्रमित अझै धेरै छन् । कोरोना संक्रमितलाई उपचारका लागि भनेर बनाइएका कोरोना विशेष अस्पताल भरिसकेका छन् ।

जति संक्रमित बढ्दै गएका छन्, ज्योतिको व्यस्तता पनि बढेको छ । उनी अहिले बुटवलको कोरोना विशेष अस्पतालमा कार्यरत छिन् । उनको ६ महिनाको बच्चा छ तर उनलाई बच्चाको भन्दा अस्पतालको उपचारत बिरामीको चिन्ता बढी हुन्छ ।

उनी भन्छिन्, ‘घरमा सानो बच्चालाई पनि ध्यानमा राख्दै महामारीमा बिरामीको उपचार र तिनीहरूको व्यवस्थापनबाट हट्न मन छैन । घरबाट बिदा लिएर बस्न मिल्दैन भनेर सोध्नुहुन्छ तर अहिले बिरामीलाई मजस्ता नर्सहरूको खाँचो छ ।’ 

काठमाडौंबाट बीएस्ससी नसिङ उत्तीर्ण गरी २०७१ सालदेखि सातौं तह (अधिकृत) को रुपमा प्रादेशिक अस्पतालमा कार्यरत छिन् । उनले गत वर्षदेखि प्रादेशिक अस्पतालमा नर्सिङ इन्चार्जको रुपमा जिम्मेवारी सम्हालेकी हुन् । कोरोना अस्पतालमा आफूसँग काम गर्ने अन्य नर्सको समेत आत्मबल बढाउँदै बिरामीको सेवामा तल्लिन रहेको बताउँछिन् उनी ।

कोरोनाको उपचार नर्सहरूलाई नयाँ थियो, शुरूमा त्रासमा थिए । उनी कार्यरत कोरोना अस्पतालमा वैशाख १९ गते भारतबाट लुकीछिपी आएका कोटहीमाई गाउँपालिकाका २५ वर्षीय युवालाई संक्रमण देखियो । उनलाई साँझतिर बुटवलको अस्पतालमा ल्याइयो । सबैमा त्रास देखियो ।

उनी भन्छिन्, ‘शुरूमा पीपीई लगाउने तरिका समेत थाहा थिएन । अहिले हामी निधक्क काम गर्न सक्छौं । हामीले आईसीयू र भेन्टिलेटरका बिरामीको उपचार पनि गरिसकेका छौं । अब हामी कोरोना पोजेटिभ बिरामीको शल्यक्रिया गर्न पनि तयार भइसकेका छौं निसंकोच रुपमा ।’

‘कुनै पनि अपरेसनको गर्नुपर्ने बिरामी आए त्यसको अस्पतालमा व्यवस्थापन व्यवस्थापन पनि भइसकेको छ । जुनसुकै बेला पनि बिरामीको अपरेसन म लगायत मेरो टीम तयारी अवस्थामा छ,’ उनले निर्धक्क भनिन् । संक्रमण त्रासले कोरोना भाइरस नेपालमा देखिँदा धेरै नर्सहरूको उपचारमा खटिन मानेको अवस्था थिएन । अहिले त्यो अवस्था सबै पूर्णरूपमा परिर्वतन भएको छ ।

‘सबै वार्ड इन्चार्जहरूको साथ र सहयोगले सबै व्यवस्थापमा मलाई सहयोग मिलेको छ,’ उनले भनिन् । पौडेलको घर बुटवल उपमहानगरपालिकामा पर्छ ।

बुटवलको कोरोना अस्पतालबाट हालसम्म ४५ जनाभन्दा बढी संक्रमित निको भएर घर गइसकेका छन् । यसबाट नर्सहरू निकै खुशी छन् । आईसीयूमा जटिल अवस्थामा आएका बिरामीको स्वास्थ्य पनि क्रमिक सुधारले काममा खटिएका नर्सलाई अझै हौसला बढाएको छ । कपिलवस्तुका २ जना र दाङका १ जना संक्रमितको उपचार भइरहेको छ । अस्पतालबाट निको भएर घर जाने संक्रमितले नर्सहरूको सेवाको प्रशंसा गर्ने गरेका छन् । 

लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालमा ज्योतिसहित ११० जना नर्स कार्यरत छन् । तीमध्ये केही कोरोना विशेष अस्पतालमा खटिन्छन् । सरकारले अहिले कोरोना संक्रमितको उपचारमा खटिएका नर्सका लागि नयाँ निर्देशिका ल्याएको छ । यहीँ जेठ १४ गतेदेखि अस्पतालको आईसीयूमा बिरामी आएका छन् । आईसीयूमा पनि बिरामी आएपछि नर्सहरूको संख्या अपुग भएपछि नर्सहरू करारमा थप गरेको छ ।

जनरल वार्डमा काम गर्ने नर्सहरू १४ दिन काम गर्छन् । त्यसपछि १४ दिन क्वारेन्टीनमा बस्छन् । त्यसपछि १ हप्ता होम क्वारेन्टीनमा बस्छन् । यसबीचमा उनीहरूको कोरोना जाँच गरिन्छ । कोरोनाको रिपोर्ट नेगेटिभ आए उनीहरू पुनः काममा फर्किन्छन् । 

आईसीयूमा काम गर्ने नर्सहरू भने ७ दिन काम गर्छन् । त्यसपछि १४ दिन क्वारेन्टीन र १ हप्ता होम क्वारेन्टीनमा बस्नुपर्ने हुन्छ । कोभिड–१९ संक्रमितको जनरल (आइसोलन) वार्डमा काम गर्ने नर्सको ड्युटी १२ घण्टा हुन्छ भने आईसीयूमा काम गर्नेका ६ घण्टा । नर्सहरूलाई क्वारेन्टीनका लागि होटलमा बस्ने व्यवस्था मिलाइएको छ । कोरोना अस्पतालमा काम गर्ने नर्सहरू घरमा जान पाउँदैनन् ।

अस्पतालले काम गर्ने सबै नर्सलाई पीपीई कसरी लगाउने, ड्युटी सकिएपछि कसरी खोल्नेदेखि आईसीयूमा बिरामीको उपचार कसरी गर्ने भनेर ‘गूड लीडरशिप’ तालिम पनि दिएर सबै काममा दक्ष बनाएर नर्सलाई उच्च मनोबलका साथ काममा लगाएको छ । सबै नर्सहरू ढुक्कका साथ काम गर्छन् । कसैमा पनि केही डरत्रास छैन । ६ घण्टासम्म पीपीई लगाएर आईसीयूमा काम गर्दा नर्सहरू ड्युटी सकेपछि वान्ता आउने जस्तो समस्या शुरूमा देखिएको थियो ।

शंकास्पद बिरामीभन्दा संक्रमण पुष्टि भएको बिरामीको उपचार गर्न सजिलो हुने पौडेलको भनाइ छ । राज्यले कोरोना पोजेटिभ बिरामीको उपचारमा खटिने नर्सहरूलाई शतप्रतिशत भत्ता दिने बताए पनि बुटवलस्थित कोरोना विशेष अस्पतालमा कार्यरत नर्सहरूले पाउन सकेका छैनन् । 

सरकारले दिने बताए पनि रकम आई नपुगेको अस्पताल प्रशासनले बताएको छ । राज्यले नदिए पनि अस्पताल विकास समितिको बजेटबाट भए पनि जोखिम मोलेर काम गर्ने नर्सलाई भत्ताबापत पाउने रकम उपलब्ध गराउने अस्पताललले जनाएको छ ।

जोखिममा काम गर्ने नर्सको मूल्यांकन गरी स्तरवृद्धि गरिदिनुपर्ने, करारमा काममा राखिएका नर्सलाई जागिरको सुनिश्चितता गरिदिनुपर्ने पौडेलले भनाइ छ । शुरूमा पर्याप्त व्यक्तिगत सुरक्षाका उपकरण विना पनि काम गरेका नर्सलाई अहिले भने त्यति अभाव छैन ।