मंसिर ३, २०८०
मखमली फुल्दा, मार्सी धान झुल्दा बहिनी आउने छिन्, दैलाको तस्वीर छातीमा टाँसी आँसु बगाउने छिन् .....। हाम्रो समयका चर्चित गायक नारायण रायमाझीको ‘नमुछे आमा दहीमा टीका’ बोलको गीत नि...
नागरिकता ऐनलाई संशोधन गर्न २ वर्षअगाडि अर्थात् २०७५ साउनमा संसद्मा दर्ता भएको नागरिकता विधेयक पारित गर्न सरकारले हतार गरिरहेको छ ।
आइतवार नै प्रतिनिधि सभाको राज्यव्यवस्था तथा सुशासन समितिमा यसबारे मतदान गरिँदैछ ।
संसदीय समितिले निर्णय गर्ने अघिल्लो दिन सरकारको नेतृत्व गरेको दल नेकपाले वैवाहिक अंगीकृत नागरिकता सम्बन्धमा जे निर्णय गरेको छ, त्यसले देशमा नयाँ समस्याको बीजारोपण गरेको छ ।
संसदीय समितिले गर्नुपर्ने निर्णयमा सरकार र सरकारको नेतृत्व गरेको राजनीतिक दलले गरेको अतिरिक्त हतारोले पक्कै केही आशंका जन्माएको छ ।
नेपालमा अन्तरिम संविधानदेखि गणतन्त्रको संविधान र अहिलेसम्म बनेका कानूनमा वैवाहिक अंगीकृत नागरिकताका लागि कुनै समयसीमा तोकिएको थिएन ।
संविधानको धारा ११ को उपधारा उपधारा ६ मा लेखिएको छ,
'नेपाली नागरिकसँग वैवाहिक सम्बन्ध कायम गरेकी विदेशी महिलाले चाहेमा संघीय कानूनबमोजिम नेपालको अंगीकृत नागरिकता लिन सक्नेछ ।'
राणाशासनदेखि राजाको शासन हुँदै गणतन्त्रको शासनसम्म नभएको समयसीमा अहिले आएर राखिनु संविधानको मर्मविपरीत भएको मेरो निष्कर्ष छ ।
वैवाहिक अंगीकृत नागरिकताका लागि ७ वर्षको समयसीमा राख्ने नेकपाको प्रस्तावले महिलामाथि ठूलो विभेद गरेको छ ।
नेपाल–भारत सम्बन्धलाई हामी बेटी–रोटी या रगतको सम्बन्ध भन्छौँ । प्रदेश १, २ र ५ मा सीमावारिपारि व्यापक मात्रामा बिहेबारी हुन्छ ।
पहाडमा पनि राणादेखि राजासम्म काठमाडौंका ठूला–ठूला घरानियाँको बिहेबारी नेपाल–भारतमा छ । नेपालको पश्चिमी जिल्ला दार्चुलाको उत्तराखण्ड तथा झापाको सिलगढीमा बिहेबारी भइरहेको छ ।
अहिले आएर नागरिकतामा यस्तो निर्णय गरिनु हाम्रो धर्म, संस्कृति, संस्कार, छिमेकसँगको धार्मिक–सांस्कृतिक सम्बन्धमाथिको आक्रमण हो, सोही कारण हाम्रो पार्टी राजपाले नागरिकता विधेयकमा विमति जनाएको हो ।
नेपाल–भारत सम्बन्ध युरोप–अमेरिकासँग दाँजेर हुँदैन, यो हाम्रो प्राचीन सम्बन्ध हो । नेपाल–भारतको मौलिक रिलेसन छ, आर्थिक सामाजिक सबै क्षेत्रमा छ ।
नेपाल–भारत सम्बन्ध भनेको दिल्ली र काठमाडौंको रिलेसन मात्र होइन जनता–जनताबीचको रिलेसन हो । युगौंयुगदेखि चलेको रिलेसन हो, यो धार्मिक, सांस्कृतिक सम्बन्धलाई कसैले तोड्न सक्दैन ।
सरकारले संसद्मा ल्याएको विधेयकको मूल प्रस्तावमा अंगीकृत नागरिकताका लागि कतै समयसीमा तोकिएको थिएन । तर, पार्टीको स्वार्थमा जे निर्णय भयो यसले सिधै महिला र मधेशमाथि विभेद गरेको छ । यस्तो कानून बनाउनेले सोच्नुपर्दैन नेपालको खुला सीमा कसले रक्षा गरेको छ ?
नागरिकताका लागि ७ वर्षको सीमा तोकिएको छ । नागरिकता नभई महिलालाई अंश–वंशको अधिकार स्थापित हुँदैन । जागिर गर्न मन लाग्यो भने लोकसेवा लड्न पाइँदैन । नेपालमा जहाँ पनि नागरिकता जरुरी पर्छ ।
नेपालका युवा युरोप अमेरिकामा पनि गइरहेका छन्, उनीहरूले बिहेबारी गरेर आउन सक्छन्, नागरिकता पाएनन् भने उनीहरूको कति बिचल्ली हुन्छ ?
हाम्रो संस्कृतिमा बिहेपछि अंश र वंश छाडेर आउँदा, कुल देवता सबैलाई फलो गर्ने गर्छन् । माइती छाडेर घरको फलो गर्छन् । सात वर्ष कुर्दा महिलालाई धेरै गाह्रो हुन्छ ।
एउटी महिला अनागरिक बन्न पुग्छे । अन्तरिम संविधान, अहिलेको संविधान र सरकारले ल्याएको विधेयकको मूल मर्म नै कायम गर्नुपर्छ भनेर हामीले भनिरहेका छौ ।
नेपाली कांग्रेसको पनि माग त्यही छ, समय सीमा नतोकौँ ।
रहस्यमयी हतार किन ?
देश कोरोनाका कारण आक्रान्त छ । नागरिकले हातमुख जोर्न धौ–धौ छ, यो बेला नागरिकता विधेयक पारित गर्नुपर्ने हतारो किन भयो ?
२०७५ सालमा विधेयक दर्ता भएको रहेछ, २ वर्षदेखि समितिमा विचाराधीन छ । कुनै पार्टीसँग छलफल भएको छैन ।
नागरिकताको विषय राष्ट्रिय इश्यु हो, यो विषयलाई मधेशकेन्द्रित दलले मात्र ठेक्का लिएको त छैन । सरकारले सबैलाई समेटेर लैजानुपर्‍यो । कसैसँग नसोधी कसैलाई छलफल नगरी गरिएको छ ।
नागरिकता विधेयकमा अंगीकृत नागरिकताको विषयमा जसरी नेकपाले निर्णय गरेको छ, यो पूरै पूर्वाग्रही हो ।
सरकारले संसद्मा ल्याएको विधेयक पार्टीले निर्णय गर्ने होइन, समितिमा गइसकेको विषय संसद्को सम्पत्ति हो । कुनैपनि देशले आफ्नो नागरिकलाई न्युनतम नागरिक अधिकारबाट वञ्चित गर्न मिल्दैन ।
यो विधेयक नेकपाको बहुमतको बलमा पारित भयो भने यसले अर्को समस्या निम्त्याउँछ । पार्टीभन्दा पनि जनता आक्रोशित छन्, हरेक घरमा यसले असर पार्नेछ ।
सीमामा तारबार लगाउने कुरा गरेका छन्, त्यहाँको जनताको अवस्था कस्तो छ ? नेपाल–भारत खुला सीमाको सम्बन्ध कस्तो छ ? प्राचीनकालदेखि अप्ठ्यारो भएको छैन भने अहिले अंगीकृत नागरिकतासँग किन डराउनुभएको छ ? देशलाई कसरी खतरा भयो ? राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपति, मुख्यमन्त्रीलगायत ११ वटा पोष्टमा नियुक्त नगर्ने भनेर संविधानमै राख्नुभएको छ ।
अंगीकृत नागरिकता लिएका भारतीय छोरीले अहिलेसम्म केही राष्ट्रघात गरेको, देश बेचेको, देशको विरोधमा कतै सन्धि गरेको छ ? यो नेपाल–भारतको वैवाहिक सम्बन्ध र सांस्कृतिक सम्बन्ध हो ।
लोकतन्त्रमा बहुमतको कदर हुन्छ, तर बहुमत हुँदैमा आधा जनसंख्यालाई पेलेर जान मिल्दैन । सबैको भावना, सबैको मुद्दालाई समेट्नुपर्छ, नभए देश आन्दोलित भइरहने छ । सबैलाई समेटेर गयो भने राम्रो हुन्छ ।
कतिपय माननीय सदस्य र बुद्धिजीवीले भारतको छोरी नेपाली पुरुषसँग बिहे गरेर नागरिकता लिने अनि डिभोर्स गरेर जान्छ भन्ने अफवाह फैलाएका छन् ।
कति जना भारतीय छोरी यहाँ आएर डिभोर्स गरेर गएको छ ? कति प्रतिशतले त्यसो गरे ? मैले दावाका साथ भन्छु, नेपाली–नेपालीमा बढी डिभोर्स होला, डिभोर्स पहाडमा होला मधेशमा छैन ।
बरु यसमा रिसर्च गरौं न, सत्य कुरालाई जनताको अगाडि दिऊँ न । बरु नागरिकता दुरुपयोग नहुने कुरामा ध्यान दिऔं, तर वैवाहिक अंगीकृत नागरिकताका लागि सीमा नतोकौँ । ७ वर्षको बार राखेर मधेशको संस्कृति माथि प्रहार हुने काम नगरौं ।
मखमली फुल्दा, मार्सी धान झुल्दा बहिनी आउने छिन्, दैलाको तस्वीर छातीमा टाँसी आँसु बगाउने छिन् .....। हाम्रो समयका चर्चित गायक नारायण रायमाझीको ‘नमुछे आमा दहीमा टीका’ बोलको गीत नि...
गरिबको घरआँगन कसैलाई मन पर्दैन । गरिबको लुगाफाटो कसैलाई मन पर्दैन । गरिबले ठूला कुरा गरेको कसैलाई मन पर्दैन । गरिब नाचेको, गरिब हाँसेको कसैलाई मन पर्दैन । यतिखेर गरिबले लडेको जनयुद्ध दिवस पनि कसैलाई मन ...
नेपालको सार्वजनिक प्रशासन, विशेषतः निजामती सेवामा व्यावसायिक सदाचारिता विकास भएन भन्ने प्रश्न समय समयमा उठ्दै आएको छ । कर्मचारीमा स्वाभाविक रूपमा हुनुपर्ने कार्यसम्पादनलाई व्यवस्थित बनाउने सीप, संस्कार र अनुभवजन्य...
राजधानी काठमाडौंबाट कयौं सय माइल टाढा रहेका जाजरकोट र रुकुम पश्चिम यतिबेला भूकम्पले इतिहासकै सर्वाधिक पीडामा छन् । गोधूलि साँझसँगै ओठ काँप्ने जाडो शुरू हुन थाल्छ । आमाको मजेत्रोमा लपेटिएका बच्चाहरू चि...
आज ‘सबैका लागि मर्यादित जीवन’ को आदर्श वाक्यसाथ अन्तर्राष्ट्रिय गरिबी निवारण दिवस मनाइँदै छ । भोक, रोग, अभाव र आवश्यकता पूरा भएपछि मात्र मानवीय मर्यादा पाउन सकिन्छ । नेपालमा गरिबी र असमानताका विभि...
कमेडी क्लब चलाउने मुन्द्रे उपनाम गरेका एकजना मान्छे छन्। एकै श्वासमा चारवटा प्रश्न सोध्न सक्ने क्षमता भएका जानेमाने पत्रकार ऋषि धमलाको कार्यक्रममा पुगेर तिनले भन्न भ्याए, 'यो टिकटकका कारण मान्छेहरू अल्छी भए, कुन...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...