कात्तिक २३, २०८०
सिरियाको पूर्वी प्रान्त देइर अल–जोरमा मध्यरातपछि अमेरिकी हवाई आक्रमणमा परी कम्तीमा नौ जना लडाकू मारिएका छन् । सिरियन अब्जरभेटरी फर ह्युमन राइट्सका अनुसार अमेरिकी लडाकु विमानले देइर अल–जो...
चीन र इरानको सम्बन्धमा नयाँ बिहानी आएको छ । जुलाई महिनामा इरानी अधिकारीहरूले चीनसँग २५ वर्ष लामो रणनीतिक सम्झौताको अन्तिम चरणमा रहेको सार्वजनिक गरे ।
यो सम्झौता पूर्ण रूपमा कार्यान्वयन गरिएमा दुई देशबीच सैन्य, आर्थिक र राजनीतिक सम्बन्ध नाटकीय रूपमा विस्तार हुनेछ । नयाँ सम्झौता कुनै आश्चर्यको कुरा हैन किनकि तेहरान र बेइजिङले हतियार बेचबिखनदेखि लिएर ऊर्जासम्ममा ऐतिहासिक रूपमा सहकार्य गरेका छन् ।
तैपनि अबका केही हप्तामा अन्तिम रूप दिन लागिएको सम्झौताले यी दुई रणनीतिक साझेदारको द्विपक्षीय सम्बन्धको ऐतिहासिक विस्तारलाई संकेत गर्छ ।
यसले क्षेत्रीय भूराजनीतिमा ठूलो असर पार्नेछ र इरानलाई एक्ल्याउने अमेरिकाको प्रयासलाई धक्का दिनेछ ।
इरानका लागि चीनसँग गहिरो रणनीतिक सम्बन्ध बनाउने निर्णयले के स्पष्ट पार्छ भने ट्रम्प प्रशासनको अधिकतम दबाब नीतिले देशको धार्मिक शासन निकै कमजोर भएको देखाएको छ । इरानी अधिकारीहरूले आफ्नो भूराजनीतिक तथा आर्थिक परिस्थितिसामु अडिग रहेको देखाउनुपरेको छ । जुलाई महिनामा इरानका उपराष्ट्रपति एशाक जहाँगिरीले सार्वजनिक रूपमै अमेरिकी प्रतिबन्धका बावजूद इरानी अर्थतन्त्र आफ्नो गोडामा उभिएको र थप बढिरहेको बताए ।
तर संख्याले नितान्त भिन्न कथा भन्छ । विगत एक वर्षमा इरानको तेल राजस्व लगभग ९२ प्रतिशतले घटेको छ । त्यो भनेको लगभग १०० अर्ब डलरबाट ८ अर्ब डलरमा झर्नु हो ।
इरानको तेल उद्योगमा निकै असर परेको यो घट्दो राजस्वबाट स्पष्ट हुन्छ किनकि डराएका ग्राहकहरूले अमेरिकी प्रतिबन्धको भयले इरानसँग सम्बन्ध तोडिरहेका छन् । इरानी अधिकारीहरू आफैंले विदेशी साझेदारहरू तेहरानसँग नयाँ ऊर्जा सम्झौता गर्न नमानिरहेको बताउँछन् ।
अमेरिकाकै डरले गर्दा इरानमा विदेशी लगानी पनि सुक्दै गइरहेको छ । संयुक्त राष्ट्रसंघको कन्फरेन्स अन ट्रेड यान्ड डेभलपमेन्टका अनुसार, सन् २०१९ मा इरानमा प्रत्यक्ष विदेशी लगानी २६.५ प्रतिशतले घट्यो र विगत दुई दशकमा अहिले त्यो सबभन्दा तल्लो स्तरमा छ ।
यी कठोर वास्तविकताका कारण तेहरानले रणनीतिक पुनर्विचार गरिरहेको छ । इरानका नेताहरूले अमेरिकी दबाबको सामना गर्न शुरूमा रणनीतिक धैर्यको नीति अपनाएर वाशिङटनमा आफूप्रति अलिक नरम हुने प्रशासनको प्रतीक्षा गरिरहेका थिए ।
तर परिस्थिति आफूहरूको अनुकूल नरहेकाले तत्कालै केही गर्नुपर्ने उनीहरूको सोच बनेको छ । चीनतर्फ ढल्केर उनीहरूले आफ्नो अन्तर्राष्ट्रिय स्थिति सुधार्नका लागि बाह्य सहयोग आवश्यक रहेको स्वीकार गरेका छन् । तर बेइजिङले गर्ने सहायताले राष्ट्रिय सार्वभौमसत्तामा असर पार्न सक्ने सम्भावना छ ।
चिनियाँ सहयोगले इरानको सत्तालाई कसरी सहायता गर्छ ? चीन–इरान सम्झौताबाट दुईवटा बृहत् रणनीतिक परिणाम आउने देखिन्छ ।
पहिलो, इरानको क्षेत्रीय अडान । विगत दुई वर्षमा अमेरिकी प्रतिबन्धका कारण इस्लामिक रिपब्लिकको रणनीतिक अडानमा गहिरो असर पारेको छ र क्षेत्रीय घटनाहरू आफूअनुकूल बनाउन उसले सकिरहेको छैन । लेबनानमा हेज्बोल्लाहलाई आर्थिक सहायतामा कमीदेखि लिएर इराकका शक्तिशाली शिया मिलिसियाहरूमा नियन्त्रण गुमाएकोसम्मलाई ट्रम्प प्रशासनको अधिकतम आर्थिक तथा राजनीतिक दबाबको परिणाम मान्नुपर्छ ।
चिनियाँ आर्थिक गतिविधिले इरानको राष्ट्रिय अर्थतन्त्रलाई स्थिर बनाउँछ र इरानलाई पश्चिम एसियाभरि विविध क्रियाकलाप दीर्घकालीन रूपमा गर्न सहज बनाउँछ । सिरियामा असदको सत्तालाई समर्थनदेखि यमनको गृहयुद्धमा संलग्नतासम्मका काम इरानले गरिरहन पाउँछ ।
चिनियाँ सहायताले इरानको सत्तालाई देशमा शक्तिशाली बनिरहन समेत सहयोग गर्छ । एक दशकअघि चीनका ठूला प्रविधि कम्पनीहरूले ग्रीन मुभमेन्ट नामक आन्दोलनलाई नियन्त्रण गर्न इरान सरकारलाई सहायता गरेका थिए । यस्तो क्रियाकलाप र सहयोग अमरिकी प्रतिबन्धका बावजूद कायम छन् । चीनले प्रविधिको उपयोग गरेर आफ्ना जनतामाथि निगरानी गरे जस्तो चीनसँगको इरानी सम्झौतामा परेको प्राविधिक सहयोगमार्फत इरानका शासकहरूले प्रविधि र निगरानीमा थप पहुँच पाउनेछन् ।
चीन र इरानको नयाँ सम्झौता वाशिङटन र बेइजिङबीच संसारभरि चलिरहेको तनावका बीच आएको छ । ट्रम्प प्रशासनले चीनसँग ग्रेट पावर कम्पिटिसनको आवश्यकताको कुरा उठाइरहेकोमा यस वर्षको आरम्भमा कोरोनाभाइरस महामारीको सन्दर्भका कारण चीनसँग आर्थिक, रणनीतिक तथा भूराजनीतिक स्तरमा यो भिडन्त नाटकीय रूपमा बढेको छ ।
बेइजिङ पनि सीधै भिडन्त गर्ने दिशामा अघि बढिरहेको छ ।
त्यसो त विगत दुई वर्षमा अमेरिकी दबाबका कारण इरानबाट चीनतर्फ हुने तेल निर्यात स्वाट्टै घटेको छ । उदाहरणका लागि, चीनले इरानबाट किन्ने कच्चा तेल लगभग ५३ प्रतिशतले घटेको छ । इरानका विषयमा ट्रम्प प्रशासनसँग निहुँ नखोज्ने चीनको नीति थियो भन्ने यसबाट देखिन्छ ।
तर अहिले बेइजिङले आफूलाई अमेरिकाको पश्चिम एसिया नीतिको सबभन्दा महत्त्वपूर्ण पाटोमा आफूलाई तेर्स्याएको छ । अर्थात् ट्रम्प प्रशासनले इरानमाथि चलाएको अत्यधिक दबाबको अभियानलाई चीनले छिन्नभिन्न बनाउन खोजेको छ ।
यसो गरेर चीनले अमेरिकी नीतिलाई सीधै ध्वस्त पार्ने र पश्चिम एसिया तथा अन्य क्षेत्रमा अमेरिकाको रणनीतिक अभीष्टलाई अवमूल्यन गर्ने इच्छा देखाएको छ ।
सेन्टर फर ग्लोबल पोलिसीमा प्रकाशित इलान बर्मनको विश्लेषण
सिरियाको पूर्वी प्रान्त देइर अल–जोरमा मध्यरातपछि अमेरिकी हवाई आक्रमणमा परी कम्तीमा नौ जना लडाकू मारिएका छन् । सिरियन अब्जरभेटरी फर ह्युमन राइट्सका अनुसार अमेरिकी लडाकु विमानले देइर अल–जो...
किभ– युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीले निर्वाचनका लागि यो सही समय भएको हो भन्ने आफूलाई विश्वास नभएको बताएका छन् । सन् २०२४ मा राष्ट्रपति निर्वाचनका बारेमा तीव्र बहस हुँदै गएपछि रुसी आक्रमणविरुद्ध ह...
हमासको कमान्ड सेन्टरलाई निशाना बनाउँदै इजराइली सेना बुधबार गाजाको सबैभन्दा ठूलो अस्पतालमा प्रवेश गरेको छ । हजारौँ बिरामी र आश्रय लिएका नागरिकहरू रहेको अस्पतालमुनि हमासको कमान्ड सेन्टर रहेको सेनाले बताएको छ ...
अमेरिका र बेलायतका सेनाले बिहीवार यमनको हुथी नियन्त्रित कैयौं क्षेत्रहरूमा हवाई हमला शुरू गरेका छन् । लाल सागर (रेड सी) हुँदै सामान ओसारपोसार गर्ने कमर्सियल जहाजमाथि पटक-पटकको ड्रोन हमला तत्काल रोक्न...
पेट्रो चीनको शाखा चाङ्छिङ तेल क्षेत्रले उत्तरपश्चिम गान्सु प्रान्तको ह्वान्सियान काउन्टीमा १० करोड टनभन्दा बढी भूगर्भीय भण्डार भएको तेल क्षेत्र फेला पारेको छ। हालसम्म चाङ्छिङ आयलफिल्डले यस क्षेत्रमा ५०.२४ मिलियन टनको...
पाकिस्तानको क्वेटामा सुरक्षाकर्मीको एउटा समूहमाथि शुक्रबार आक्रमण हुँदा कम्तीमा १४ सैनिकको मृत्यु भएको छ । घटनाबारे बलुचिस्तान प्रान्तका एक वरिष्ठ सरकारी अधिकारी सइद अहमद उमरानीले एएफपीसँग भने, “तटीय ...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...