कात्तिक २१, २०८०
गत शुक्रबार राति गएको भूकम्पले जाजरकोट र रुकुम पश्चिम तहसनहस बनेका छन् । बाक्लो बस्ती रहेका बस्ती भूकम्पले उजाड बनेका छन् । प्रभावित क्षेत्रमा सन्नाटा छाएको छ । बाँचेकाहरू शोक र पीडामा छन् । ...
कर्णालीको विकट जिल्लाको पहिचान बनाइएको हुम्ला जिल्लामा पहिलो पटक जाने अवसर मिल्यो । प्राकृतिक श्रोत र साधनमा धनी कर्णालीको उच्च हिमाली जिल्ला हुम्लामा जान पाउनु मेरो लागि अत्यन्तै अवसर थियो ।
साउन महिनाको १५ गते खीर खाने दिन थियो । कर्णाली प्रदेश सभामा सभामुख राजबहादुर शाही, प्रदेश सभा सचिव जीवराज बुढाथोकी, संसद सहयोग परियोजना कर्णाली प्रदेशका संयोजक क्यारिना श्रेष्ठलगायतसँग खीर खाएर साउन १५ मनाउने योजना थियो ।
खीर खाने योजना बनिरहेको समयमा राष्ट्रिय वाणिज्य बैंक प्रदेश कार्यालयका प्रमुखको सभामुख शाहीको कार्यकक्षमा आगमन भयो ।
त्यहाँ उनले सभामुख शाही र सचिव बुढाथोकीसँग कुराकानी गरिरहेका थिए ।
सोही समयमा पत्रकार तिलक पौडेलको फोन आयो । उक्त फोन उठाउने बित्तिकै मलाई हुम्ला जानुस भन्ने अफर आयो ।
मलाई लाग्यो यहाँ बसेर खीर खानुभन्दा उच्च हिमाली जिल्लामा जान पाउनु मेरो लागि अहोभाग्य हो । यही ठानेर मैले तत्काल जाने निर्णय गरें ।
उनले आफ्नो मोटरसाईकल लिएर आए । उनको मोटरसाईकलमा बसेर सुर्खेत एअरर्पोटमा पुगियो ।
एअरपोर्टमा प्रदेश सरकारका उद्योग, पर्यटन वन तथा वातावरण मन्त्री नन्दसिंह बुढा, डिभिजन वन कार्यालय हुम्लाका प्रमुख निरज झा, मन्त्रीका स्वकिय सचिव सुरेश बुढा, मन्त्री बुढाका अंगरक्षकलगायत पर्खिरहेका थिए ।
उहाँहरुसँग कुराकानी भइरहेको बीचमा सिता एअरको विमान एअरपोर्टमा आयो । कर्णालीको विमानस्थलबाट कर्णालीमा जाने पहिलो अवसरलाई म राम्रोसँग नियाल्न, महसुस गर्न चाहन्थें । झ्याल तिर त्यो पनि विमानको इन्जिनलाई छेकेर बस्ने सिटको खोजी गर्दै बसें । विमान उड्यो ।
काँक्रेविहार हुँदै विमान उड्यो । दैलेखको तल्लो डुंगेश्वर हुँदै उक्त जहाज मेरो जन्मभूमि आठबीसको सिमाना हुँदै उड्ने रहेछ । त्यसरी जाँदा जहाजलाई सिमिकोट पुग्न ३३ मिनेट लाग्यो ।
जहाज सिमिकोटमा पुगेपछि त्यहाँ प्रमुख जिल्ला अधिकारी, प्रहरी डिएसपी, नेकपाका नेता तथा कार्यकर्ताहरु, वन डिभिजन, घरेलु कार्यालयलगायतका कर्मचारीहरुले भव्य स्वागत गरे ।
सिमिकोटमा रहेको तिब्बतियन होटेलमा नास्ता खाने काम भयो । नास्तामा दुईतिर रोटी र बीचमा अम्लेट राखेर दिने चलन रहेछ । पिरो खानेहरुका लागि पाकेको रातो खुर्सानीको गिलो अचार दिइने रहेछ ।
एक त सुर्खेतबाट २९ सय मिटरको उचाईमा पहिलोपटक पुगेको, त्यसैमा पातलो कमिज लगाएर हिडेको पहाडिया म । जाडोले कठ्यांग्रिने अवस्था आयो । त्यसपछि त्यहाँ एक ज्याकेट खरिद गरियो ।
साँझ ६ बजिसकेको थियो । ६ बजेपछि हामी गेट वे अफ कैलाश होम स्टेमा बस्ने कार्यक्रम थियो । म हुम्ला पुग्ने बित्तिकै नेपाल टेलिभिजनका हुम्ला सम्वाददाता नरजङ्ग तामाङलाई फोन गरें । उनी आफ्नो छोरासँगै त्यहि होटलमा भेटन आउनु भयो । अर्का पत्रकार नवराज महतारा पहिले नै त्यहाँ आइसकेका थिए ।
सिमिकोटमा निजी क्षेत्रबाट सञ्चालित सात वटा जीप रहेछन् । ती जीपहरु जहाजमार्फत नै ल्याइएका रहेछन् । सरकारी एक वटामात्रै जीप रहेछ हुम्लामा । तर डोजर भने दर्जन भन्दा पनि धेरै रहेछन् ।
हामी करिब ७ बजे गेट वे कैलाश होम स्टे तर्फ लाग्यौं । हामीले सिमिकोटबाट उकालो यात्रा तय गर्नुथियो । म मेरा नजरले हुम्लाका हरेक दृश्य नियाल्न चाहन्थें, नियालिरहें । गाडी सिमिकोटको सिरान हुँदै तेश्रो लाग्यो ।
बाक्लो हुस्सु लागेका कारण सिमिकोट बजार देख्न उतिबेला पाइएन । हिल्सा जाने सडकमा जीपको यात्रा गर्दा मलाई दैलेखमै यात्रा गरिरहे जस्तो भान भयो ।
वस, फरक यति थियो त्यहाँ असाध्यै जाडो त थियो नै बाक्ला घरहरुको दृश्य, स्याउका बगैंचाहरु थिए ।
बाहिर सिमसिम पानी परिरहेको थियो । सिमिकोट ७ को ओख्रेनी डाँडाफया हामी राती साढे आठ बजे पुग्यौं ।
स्थानीयले बाजागाजा बजाउँदै, फुलमाला र टीकाले हामीलाई स्वागत गरे । पहिलो राती हामी त्यहि सुत्यौं ।
विहानपल्ट त्यहाँ विभिन्न थरिका परिकारहरु खाइयो ।
मन्त्री बुढाले होम स्टे र संग्राहलयको उद्घााटन गरे । संग्राहलयमा त्यहाँका मौलिक कला संस्कृति झल्कने सामग्रीहरु राखिएको थियो ।
दिउँसो तीन बजे हामी त्यहाँबाट फर्कियौं । त्यहाँबाट वडा नं. चारमा रहेको लामा जातीको बाहुल्यता रहेको पारींखर होम स्टेको अवलोकन गर्न पुग्यौं ।
‘काँसाको कचौरामा तीन स्थानमा घ्यू लगाएर त्यमाथि उवाको छ्यांग राखेर आएका पाहुनालाई स्वागत गर्ने हाम्रो चलन हो । यहाँ आएका पाहुनाले यो अनिवार्य रुपमा सेवन गर्नैपर्छ । नगरे अपमान गरेको महसुस हुन्छ,’ स्थानीय छिरिङ लामाले पंक्तिकारसँग भने ।
त्यहाँ लामा जातीको प्रचलन पहिले गाइबस्तु बाँधिएको स्थानबाट मात्रै माथिल्लो तलामा जाने प्रचलन रहेछ । ‘प्रदेश सरकारका कारण हामीले त्यो पुरानो प्रचलनलाई अलिकति सुधार गर्यौं । अहिले माथिल्लो तलामा जानको लागि बैकल्पिक व्यवस्था गरेका छौं,’ उनी भन्छन् ।
हामी त्यहाँ लामा जातीको झाँकी हेर्न व्यस्त भयौं । त्यसपछि दोस्रो दिनको कार्यक्रम सकेर हामी फेरि सिमकोट आयौं ।
तेश्रो दिनको कार्यक्रम अनुसार हामी ठेहे भन्ने स्थानमा रामपाल देवताको मन्दिरमा बनाइएको सिंढी अवलोकन गर्ने र त्यहाँबाट रलिङ गुम्वाको अवलोकन गर्न जाने कार्यक्रम थियो ।
ठेहेवासीको आत्मीय स्वागत पश्चात त्यहाँ खाना खाने काम भयो अनि टोली लाग्यो चार हजार मिटरको उचाईमा रहेको रलिङ गुम्वातर्फ । तर म भने स्थानीय बखतबहादुर विष्टको साथमा गएँ ।
टोली रलिङमा बास बस्यो भने म लोमान्टाङमा सिमिकोट गाउँपालिकाका कार्यपालिका सदस्य नाम्साल लामाको घरमा बास बसें ।
चौथो दिनको बिहानै हामी तीन जना रलिङ तर्फ लाग्यौं ।
बखत र नाम्सालले बाटोमा धेरै जडिबुटी चिनाए । म चाख लिएर हेर्न र उनका कुरा सुन्नमै व्यस्त थिएँ ।
बिहान पाँच बजे हामी घरबाट हिडेका थियौं । पुरी र आलुको तरकारी खाँदै बाटोमा गफिंदै उकालो बाटो लाग्यौं । ३२ सय मिटरको उचाईमा पुगेपछि मेरो दम फूल्यो मुटु नै बाहिर आउला जस्तो भयो । उकालो त्यति खतरनाक नभएपनि मेरो स्वास फुलेको थियो । ‘तपाई धेरै उचाईमा यात्रा गरिरहेका कारण लेक लागेको हुनसक्छ । त्यसैले तपाईलाई छिट्टै थकान महसुस भएको हो,’ बखतले भन्नु भयो ।
हामी करिब साढे २ घण्टाको उकालो यात्रा पश्चात हामी रलिङ पुग्यौं । रलिङ गुम्वा पुग्नुभन्दा अगाडि पर्यटन मन्त्रालयको ६१ लाखको लागतमा बनेको हेर्दा चीनको ग्रेटवाल जस्तै देखिन्थ्यो । दुवैतीर ढुंगामा बडो मेहनतका साथ कुँदिएका मुर्ति देख्दा मलाई सुर्खेतको काँक्रेविहारको याद आयो । सातौं शताव्दीमा स्थापना भएको उक्त गुम्वा हिन्दु र वौद्ध धर्म मान्नेहरुको लागि तीर्थ नै रहेछ ।
‘सातौं शताव्दीमा लामा गुरु जिजुम मिला राईवा अर्थात मिला राइवा बाहिरबाट आई यो गुम्वा स्थापना भएको किवंदन्ती छ । यसलाई दोश्रो कैलाशको अर्थमा लिइन्छ,’ २ हजार ढुंगामा मुर्ति कुँदिरहेका लामा गुरु छम्बेल दर्जे लामा भन्छन्, ‘यहाँ ताम्रा पत्र पनि थियो त्यो ताम्रा पत्र चोरी भइसकेको छ । त्यो ताम पत्र पुरातत्व विभाग काठमाडौंमा रहेको सुन्नमा आएको छ ।’ उनका अनुसार यहाँ एक पटक जो व्यक्ति आउँछ उसको सबै पाप पखालिन्छ ।
खैर, त्यो दिन मलाई स्वर्गमा पुगेको महसुस भयो । त्यसपछि हामी लोमाान्टाङ हुँदै सिमिकोट आयौं । भोलिपल्ट अर्थात पाँचौं दिनमा जहाज चढेर सुर्खेत आयौं । मलाई त्यहाँ रहुञ्जेल दर्जनभन्दा बढीले आत्मियता देखाए । पूर्ण रावल, नेकपाका जिल्ला इन्चार्ज, डिभिजन वन कार्यालय हुम्लाका प्रमुख नीरज झा र उनको टिमले भरपुर सहयोग गर्यो । उहाँहरु सबैको सहयोगले हुम्लालाई स्वर्गको रुपमा देख्न पाइयो ।
हुम्ला आफैंमा स्वर्ग रहेछ । हुम्लावासीको माया र सम्मानको त कुरा गरेर साध्य नै छैन । त्यहाँको कला, साहित्य र संस्कारले मन यति लोभ्यायो कि यो लेख लेख्न बाध्य बनायो ।
अन्त्यमा हुम्लाका सामाजिक विकास मन्त्री दल रावल र उनका स्वकीय सचिव नन्द रोकायाले बारम्बार फोन गरेर हुम्लाका बारेमा जानकारी दिनु भएकोमा हार्दिक आभार ।
गत शुक्रबार राति गएको भूकम्पले जाजरकोट र रुकुम पश्चिम तहसनहस बनेका छन् । बाक्लो बस्ती रहेका बस्ती भूकम्पले उजाड बनेका छन् । प्रभावित क्षेत्रमा सन्नाटा छाएको छ । बाँचेकाहरू शोक र पीडामा छन् । ...
दाङको तुलसीपुर उपमहानगरपालिका वडा नम्बर– १९ बिजौरीका २२ वर्षीय युवक प्रतीक पुनमाथि परिवारको ठूलो जिम्मेवारी थियो । दुवै मिर्गौला फेल भएर बाबा ताराप्रसाद पुनको एक वर्षअघि मृत्यु भएपछि लागेको ...
सरकारी जग्गा हिनामिना प्रकरणमा डलर अर्बपति एवं कांग्रेस सांसद विनोद चौधरी पनि तानिएका छन् । बाँसबारी छाला जुत्ता कारखानाको जग्गा हडपेको आरोपमा भाइ अरुण चौधरी पक्राउ परेलगत्तै विनोद चौधरीले समेत संल...
शुक्रवार मध्यरातिको भूकम्पमा परेर मृत्यु भएकी जाजरकोट भेरी नगरपालिकाकी ८ वर्षीया विष्णु तिरुवाको दाहसंस्कारका लागि आफन्त र गाउँलेहरू सोमवार भेरी नदी घाटमा पुगेका थिए । सोमवार अपरान्ह उनको शव लिएर मलामी...
जाजरकोटको रामीडाँडालाई केन्द्रबिन्दु बनाएर गएराति गएको ६.४ म्याग्निच्यूडको भूकम्पका कारण धनजनको ठूलो क्षति भएको छ । नेपाल प्रहरीले दिएको तथ्यांकअनुसार १२९ जनाको मृत्यु भइसकेको छ भने १४० जना घाइते छन् ।...
भूकम्पमा परेर रुकुम पश्चिमबाट उद्धार गरी काठमाडौं ल्याइएकी ६३ वर्षीया वृद्धा बली बुढाथोकीले आफूले नसोचेको घटना भोग्नु परेको बताएकी छिन् । उपचारका लागि त्रिवि शिक्षण अस्पताल महाराजगञ्जमा ल्याइएकी बुढाथोकीले आफू ...
ललितपुरको गोदावरीस्थित सनराइज हलमा नेकपा (एमाले)का दुई महत्वपूर्ण कार्यक्रम भए । एमालेको प्रथम विधान महाधिवेशन (२०७८ असोज १५ र १६ गते) सनराइज हलमै भएको थियो । विधान महाधिवेशनले विभाजनदेखि चौतर्फी घेराबन्दी...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...