खोटाङकी संगीता राई ललितपुरको महालक्ष्मीस्थान चोकमा बिहान ८ बजे आइपुग्छिन् ।

सबेरै उठेर खाना पकाएर छोराछोरीलाई खुवाएपछि महालक्ष्मीस्थान चोकमा आएर कुर्ने उनको दैनिकी हो । 

उनी चोकमा काम पाइने आशमा आउँछिन् । दैनिक चोकमा २ देखि ३ सय जना जम्मा हुन्छन्, उनी पनि त्यही भीडमा मिसिन्छिन् । बिहान ८ बजेदेखि १० बजेसम्म बस्छिन् । 

कोही ठेकदार वा साहु आएको खण्डमा काम पाउँछिन्, होइन भने निराश भएर फर्किनुको विकल्प छैन । 

उनी दैनिक ज्यालादारीमा घरमा रङ लगाउने बालुवा/इँट्टा बोक्ने काम गरेर जीवन चलाउँदै आएकी छन् ।

खोटाङबाट ४ वर्ष अगाडि काठमाडौं आएकी संगीताको चोकमा आएर काम खोज्नु र ज्याला गरेर पेट पाल्नु दैनिकी नै हो ।

काम पाएको खण्डमा एक दिनमा ७ सय रुपैयाँ कमाउँछिन् । हप्ता दिनसम्म काम नपाएको खण्डमा ७ सय रुपैयाँले हप्ताभर टार्नुपर्छ ।

कहिलेकाहीँ महिना दिनसम्म पनि काम पाइन्छ त्यो बेलामा उनी ढुक्क हुन्छिन् । खाना खाएर महिनामा २१ हजार रुपैयाँ कमाउँछिन्, त्यसैले घरभाडा तिर्छिन् ।

छोराछोरीको स्कूलको शुल्क तिर्छिन् । कमाइ नहुने महिनामा भने सापटी लिएर चलाउनुपर्छ ।

कोरोना भाइरसको संक्रमण फैलिएको भन्दै सरकारले गरेको बन्दाबन्दी यता उनी ऋणमा छिन् ।

पहिलो ३ महिना त कामै चलेन ऋण लिएर छोराछोरीको भोको पेट भरिन् । 

‘लकडाउनको ३ महिना ऋण लिएर चलाएँ, पेट पाल्नै पर्‍यो,’ संगीताले लोकान्तरसँग भनिन्, ‘त्यसपछि अलिअलि काम पाएँ, तर खान मात्रै ठिक्क भो ऋण तिर्न सकेको छैन ।’

अहिले महिनामा सरदर १२/१४ दिन काम पाउँछिन्, तर त्यसले खान त पुग्छ, कोठाभाडा तिर्न र लत्ताकपडा किन्न भने पुग्दैन । 

दशैं आउन लागेको छ तर उनीसँग गोजीमा सय रुपैयाँ पनि छैन । दशैंका लागि केही कमाउन सकिन्छ कि भनेर चोकमा भौँतारिँदै छिन्, उनी ।

‘दशैंमा सबै घर जाने कुरा गर्छन्, तर आफूसँग त खर्च छैन कसरी जाने ? हामीलाई दशैं आएको भन्दा नआएकै ठीक छ,’ संगीताले भनिन्, ‘बिहानबेलुका के खाने त्यो चिन्ता छ, दशैंमा घर जाने मीठो खाने त सपनामा मात्र हो ।’

‘बरु हामीलाई काम चाहिएको छ, काम दिए खान त सकिन्थ्यो,’ संगीताले थपिन् ।

***

संगीतासँगै भेटिएकी माया राईको पीडा पनि उस्तै छ ।

खोटाङकी माया संगीताकी साथी हुन्, तर उनको विवाह भएको भने छैन ।

घरभाडा तिर्न अनि आफ्नो र परिवारको पेट पाल्नका लागि ज्याला मजदुरी गर्न महालक्ष्मीस्थान चोकमा संगीतासँगै आउँछिन्, उनी । 

घर बुढा बा-आमा छन् । कमाएर उनीहरूको पेट पाल्ने दायित्व पनि मायाकै काँधमा छ ।  ‘गिट्टीबालुवा बोकेर बुवाआमालाई पालेकी छु, आजभोलि त पनि काम पाइँदैन,’ मायाले लोकान्तरसँग भनिन् ।

उनले प्रतिप्रश्न गरिन्, ‘तपाईंले फोटो खिच्नुभन्दा हामीलाई काम खोज्दिनुस् न ! कमसेकम हामीले खान पाउँथ्यौं । पत्रिकामा छापेर सरकारले जागिर दिने होइन, बरु तपाईंकै अफिसमा जागिर दिनुस् ।’

मायाले थपिन्, ‘पुलिसले त झन् भीडभाड भयो भन्दै हामीलाई लखेट्छ । काम गर्न दे, ज्याला मजदुरी गर्नेलाई नलखेट भनेर लेख्नुस् न बरू ।’

मायालाई कोरोना भाइरसको भन्दा पनि कामको चिन्ता छ । 

‘मान्छे यहाँ भोकले मरिएला जस्तो छ, भाइरस साइरसले केही गर्दैन,’ मायाले आफ्नो दुःख पोखिन् ।

कोरोनाको डरले साहुहरू काम लिएर नआउँदा उनीहरू मर्कामा छन् ।
***
गोरखाका प्रेमबहादुर राना मगर पनि महालक्ष्मीस्थानमा काम खोज्न आएका मध्ये एक हुन् ।  उनी मिस्त्री हुन् । काम पाएको खण्डमा दैनिक १३ सय रुपैयाँ कमाउँछन्, नभए दिनभरि यत्तिकै बित्छ । 

ललितपुरको महालक्ष्मीस्थान नजिकै डेरा गरी बस्छन्, उनी । दशैंमा बुवाले नयाँ कपडा लिएर आउनुहुन्छ भनेर घरमा छोराछोरी आश गरी बसेका छन्, तर उनको अहिले कमाइ छैन । 

छोराछोरीलाई लत्ताकपडा लाने त परको कुरा भाडा तिर्ने समेत चिन्ता छ उनलाई ।

‘अहिले भाडा मात्रै ८ सय लिन्छ रे, छोराछोरी आश गरेर बसेका छन्,’ प्रेमले लोकान्तरसँग भने, ‘सानी छोरीले लेहेंगा भनेकी छे, मेरो अवस्था यस्तो छ ।’

अहिलेको दशैंमा कोरोनाभाइरसका कारणले आउन नपाएको बताउने योजना रहेको प्रेमले बताए । 

‘खर्च भए पो जाने, कोरोनाभाइरस छ आउँदिनँ भन्छु भन्ने सोचेको छु । अब सापट गरेर दशैं खर्च भनेर १० हजार आईएमई गरिदिनुपर्ला,’ उनले लोकान्तरसँग आफ्नो योजना सुनाए ।

ललितपुरको महालक्ष्मीस्थानमा कामको खोजीमा दैनिक ३ सयसम्म श्रमिक भेला हुन्छन् ।

श्रमिक आवश्यकता पर्दा साहु वा ठेकेदारहरू आएर लैजान्छन्, नत्र कुरेरै समय बित्छ ।

आजभोलि त बिहानभरि कुरेर घाम छिप्पिएपछि घर फर्किनु उनीहरूको दैनिकी नै बनिसकेको छ ।