कैलालीको धनगढी उपमहानगरपालिका–१६ भादाका कृषक देशराज चौधरी राति २ बजे १ बोरा मलको लागि सहकारी संस्थामा अरु किसानसँगै उभिएका थिए ।

कैलारी गाउँपालिका–९ स्थित परिश्रम कृषि सहकारी संस्थामा रासायनिक मल लिन पुगेका उनी रातभर लामवद्ध थिए । रातभर लाइनमा बसेर १ बोरा मल पाएपछि उनको खुशीको सीमा थिएन । मानौं, उनले कुनै ठूलो युद्ध जितेका थिए ।

कैलारी गाउँपालिका–९ कोइलहीकी देसनी चौधरी पनि अनिदो आँखा मिच्दै लाइनमा उभिएकी थिइन् । तोरी, आलु लगायत हिउँदे बालीलाई चाहिने डीएपी मल आएको खबर सुन्ने बित्तिकै रातभर लाइनमा बसेको उनले बताइन् ।

आँखा मिन्दै, हाई गर्दै उनले पीडा पोखिन्, ‘थोरै मल आउँछ । लिने मान्छे धेरै हुन्छन् । मल विना फसलै हुन्न । के गर्नु ? रातभर लाइनमा बस्नुपर्छ ।’

देशराज र देसनी मात्रै होइन, मल लिन सयौं किसान लाइनमा बसेका थिए । सहकारीमा मल आएको सूचना पाउने बित्तिकै उनीहरू रातभर लाइनमा बस्न पुगेका हुन् । हरेक सिजनमा मलको लागि यसरी नै लाइनमा बस्दै आएका उनीहरू हाल हिउँदे सिजनमा थोरै मलको लागि लाइनमा बस्न बाध्य भएको बताएका छन् ।

किसानहरू कोराना कहरबीच पनि मलको लागि जोखिम मोलेर भए पनि लाइनमा बस्दै आएका छन् । कैलारी गाउँपालिका–६ बेनौलीका स्थानीय कृषक राजाराम महतोले मुलुक संघीय शासकीय संरचनामा गए पनि आफूहरूको समस्या ज्यूँका त्यूँ रहेको बताए । हरेक आर्थिक वर्षमा कृषि क्रान्ति समेटिएको नीति तथा कार्यक्रम र बजेट भाषण गर्ने सरकार यथार्थमा किसानको पीडाप्रति गम्भीर नभएको गुनासो उनले पोखे ।

सहकारीका व्यवस्थापक रामसमझ चौधरीले पर्याप्त मात्रामा मलको आपूर्ति नहुँदा हरेक सिजनमा मलको अभाव हुँदै आएको बताए । माग अनुसारको मल नआउँदा सबै कृषकलाई थोरै मात्रामा मल वितरण गर्दै आएको उनले बताए । 

धान सिजनमा पनि मलको अभाव झेलेका कृषकहरू हालको हिउँदे सिजनमा पनि अभाव झेलिरहेका छन् । हाल कैलालीमा मात्रै होइन, सुदूरपश्चिमभर मलको चरम अभाव छ । सुदूरपश्चिम प्रदेशमा कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेडले ७० प्रतिशत र साल्ट ट्रेडिङ कर्पोरेसनले ३० प्रतिशत मलको आपूर्ति गर्दै आएको छ । तर हालसम्म कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेडले मलको आपूर्ति गर्न सकेको छैन ।

मल आपूर्ति गर्न नसक्नुको मुख्य कारण कोरोना कहर भन्दै पन्छिने गरिएको छ । कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेड प्रदेश कार्यालय धनगढीका प्रमुख नवलसिंह बोगटीले कोरोनाका कारण मल ल्याउन नसकेको बताए । डीएपी र युरिया चाहिने सिजनमा कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेड धनगढीसँग हाल पोटास मात्रै रहेको छ । प्रमुख बोगटीले ३०० टन पोटास मौज्दात रहेको बताउँदै दशैंपछि मात्रै डीएपी र युरियाको आपूर्ति हुने बताए ।

सुदूरपश्चिम प्रदेशमा ३० प्रतिशत मलको आपूर्ति गर्दै आएको साल्ट ट्रेडिङले भने केही मात्रा आपूर्ति थालेको छ । तर ३० प्रतिशत आपूर्तिले माग धान्न सकिने अवस्था छैन ।

साल्ट ट्रेडिङ कर्पोरेसन सुदूरपश्चिममा हिउँदे सिजनको लागि जम्मा १५ हजार मेट्रिक टन मल ल्याउने क्रममा रहेको छ । गहुँको लागि युरिया मल ५ हजार ५२३ मेट्रिक टन, त्यसमा पनि कैलाली जिल्लाको लागि सबैभन्दा बढी १ हजार ४९१ मेट्रिक टन ल्याइने बताइएको छ । डीएपी मल ३ हजार ७१७ मेट्रिक टन ल्याइने छ । जसमा कैलाली जिल्लाको लागि ९८७ मेट्रिक टन मंसिर १५ गतेसम्म आउने भएको छ ।

साल्ट ट्रेडिङ कर्पोरेसन धनगढीका प्रमुख केशवप्रसाद पाण्डेले आफूहरूले पाएको कोटा बमोजिम आपूर्ति थालेको बताए । तर ३० प्रतिशतले माग धान्न नसकिने अवस्था रहेको उनले सुनाए । उनले अहिलेसम्म २ हजार ७८८ मेट्रिक टन मलको आपूर्ति गरिसकेको बताए ।