×

NMB BANK
NIC ASIA

आनन्द मानिसको एक मात्र चाहना हो । आनन्दका स्रोत र आनन्द दिने विधि भने फरक होलान् तर मानिस सधै आनन्द प्राप्तिको यात्रामा भौतारिइरहेको हुन्छ । 

Sagarmatha Cement
Muktinath Bank

जब म पूर्वतिरको यात्रा गर्छु, मेरो मनमा एक किसिमको आनन्द स्वतः भित्रिन्छ । धुलिखेलबाट जब पूर्व लाग्छु, चेहरामा आएको उन्मुक्त खुशी जो कुनैले नियाल्न सक्छ ।


Advertisment
RMC TANSEN
IME BANK INNEWS
shivam ISLAND

काशीखण्ड बेसीबाट खरदारपाटी हुँदै कान्पुर वा कटुन्जे हुँदै रोशी लाग्छु, चेहरामा खुशीको सञ्चार हुन्छ, आनन्दको जरुवा फुट्छ । कान्पुर मेरो जन्मस्थल, रोशी मेरो बाल्यकर्मस्थल । 


Advertisment
SBL

कसैमा स्वयमेव खुशीको अनुभूति किन हुन्छ ? जन्मभूमिमा के त्यस्तो ताकत छ र खुशीको जरुवा फुट्छ ? मलाई मात्र हो कि अरुलाई पनि ? मानिसमा एकै मनोविज्ञान र आनन्द प्राप्तिको चाहना हुन्छ । उसो भए जन्मभूमि र व्यक्ति एकत्वको धागोमा कसिलो बाँधिएका हुन्छन् ।

Vianet communication
Laxmi Bank

जन्मस्थानमा पुग्दा जो कुनै एकपटक पुनः बाल्यकालमा फर्किन्छ, बालसुलभ नटखटेमा उन्मुक्त हुन खोज्छ । प्रकृतिमा डुबुल्की मार्न, लडीबडी गर्न र आफैंलाई भुल्न खोज्छ । त्यो प्रकृति र परिवेश उसैको हो, त्यहाँ रम्दा रमाउँदा कुनै वार–बन्देज र सीमाहरू रहँदैनन् । दुःख, मृत्यु, पीडा, अभाव सबैबाट पर, आफैंबाट बेपर्वाह ।

जन्मस्थान अञ्जान बालकले चिनेको पहिलो भूमि हो । जन्मस्थानले मातृत्व दिएको हुन्छ । मातृत्व स्वतन्त्रता र खुशीको स्रोत हो । त्यसैले मातृभूमिप्रति जो कुनैको अगाध, स्नीग्ध र अव्यक्त मायाप्रेम हुन्छ । आकर्षण र सम्बन्ध हुन्छ । जन्मभूमिबाट नै उसको पहिचान र व्यक्तित्व विस्तार हुन्छ र परसम्म फैलिन्छ ।

आमाको काखमा हामी पूर्णतः स्वतन्त्र हुन्छौं । स्वतन्त्रता र खुशीमाथि मातृत्वले बन्देज गर्दैन । सम्पूर्ण आनन्द व्यक्तिको उन्मुक्ततामा हुन्छ । त्यसैले स्वतन्त्रता प्रकृति हो, स्वतन्त्रता मातृत्व हो, त्यो जन्मभूमि हो । जन्मभूमिबाट चाहेर पनि कोही अलग्गिन सक्दैन । जन्मस्थानका सजिव, निर्जिव, चराचर सबैसँग उसको नाता हुन्छ । त्यो नाता निश्छल र निःस्वार्थ हुन्छ । त्यो नातामा बन्धन र वार हुँदैन । त्यसैले जब रोशीखोला नजिक पुग्छु, म त्यसै–त्यसै रमाउँछु । त्यो रमाइको ऊर्जा मनभित्रको कुनै तत्वले, मस्तिष्कको अव्यक्त तहले र हृदयको ढुकढुकीले त्यत्तिकै उमारेको हुन्छ ।

जन्मभूमिको अपनत्वबोध खुशीको अजस्र स्रोत हो । हो जन्मस्थानमा सुख, समृद्धि, वैभव र सुविधामा सीमितता थियो । समथल भूभाग र आधुनिक सुविधा थिएनन् । तर त्यो खुशीको पौल हो ।

रोशीखोलको सग्लो पानी तिमी मजस्तै सग्लो बन भन्छ । पानीको धारले माझिएका बगर र गेग्रानले तिमी यसैगरी माझिएर स्नीग्ध बन भन्छ । खोला किनारका जलुको, बैंस र मोथेका झाङहरूले समृद्धि, पहिचान र सत्कर्ममा लहलह बन, झाँगियौं भन्छ । रोशीखोलामाथिको धारिलो धारेबाटोले तिमीप्रति धार देखाउनेप्रति अर्चाप्पीयौं भन्छ । बहादुरे चौतारो र फूलपाती भञ्ज्याङले मन बहलाउने चिसो हावामा उन्मुक्त हँुदै उद्देश्यको क्षितिजमा फराकियौं भन्छ । हो मेरो मनभरि रोशीखोलादेखि कान्पुर हुँदै तिमाल फूलपाती भञ्ज्याङसम्मको सरल रेखा कोरेको छ । रेखामा रहेका असंख्य विन्दुहरू मेरा जीवनका मोड–घुम्टी, उत्साह, ऊर्जा, आकांक्षा, आवेश र दुःखसुखका अनुभूति हुन् । गाउँको चोखो प्रकृतिले हुर्काएको गाउँले केटो शहर बजारबाट बिटुलिनु हुँदैन । तिमी हाइब्रिड होइन, आफ्नै मौलिकताको अग्र्यानिक चोखोपन देउ भन्ने प्रेरणा दिन्छ । त्यसैले त्यो गाउँ मेरो मुटु हो, त्यो माटो मेरो मुटु हो । माटो र मुटु छुट्टिन सक्छ र ? जीवन रहेसम्म असम्भव ! 

निर्माण, परिश्रम र संघर्षका कथाहरू त आप्रवासनमा पनि भोग्न सकिन्छ, बसाइ सराइँमा पनि भोग्न, गर्न सकिन्छ । भौतिक समृद्धिको अथाह पौल भेट्न सकिन्छ । रोजगारी, पैसा, पढाइ, परिश्रम त भोगाइका बाध्यता, जीवनका उपाय न भए । जहाँ पनि पाउन सकिन्छ । तर मेरो चारसय फाँटको खेतले परिश्रम यसरी गर कि मेहनतले सबै झारपात, उखडावखड सबै निमिट्यान्न मिहिन बनाउँछ भनेर सिकाएको छ । आहा चारसयको रोपाइँ ! रोपाइँको हिलो छ्यापाछ्याप, पञ्चेबाजाको धुन र ब्याडको भकारीमा पैसा हाल्ने रमाइलो ! धान काट्ने दिनको रमाइलोमा रोशीखोलाले दिएको अकण्टक सुसेली गुञ्जन ! यी घटना र खेती किसानीले काम नै प्रेरणा हो, कर्म नै मनोरञ्जन हो भन्ने सिकायो । के हातहरूले कर्म नगरे कुँजा हुन्छन् र काम विनाको मन आलस्य र विकृतिको कारखाना हो भन्ने सिकायो । सलल्ल बगेको रोशीले समय बचत गर्न सक्दैनौं, बगेर खेर जाला, मजस्तै गतिशील बन भन्ने सिकायो । रोशीखोलामा मिसिने माकलखोला, क्यौरानीखोला र धार्सिङखोलाले ससाना कामपछि ठूलो उपलब्धि बन्छ, कर्मशील बन सफलता तिमीसँगै छ भनिरहेको छ, दुःखमा पनि छङछङाउ भनिरहेको छ ।

जब सम्झन्छु मेरो जन्मस्थान, मेरो मन कति चङ्गा हुन्छ । कुन शक्ति छ त्यो रोशीदेखि फुलपाती भञ्ज्याङसम्मको सम्झनामा । किन मन त्यत्तिकै फुरुङ्ग हुन्छ ?

त्यो रोशीमा कति डुबुल्किए, कतिपटक लडायो, कति बगायो, घुमाउनेमा कति खाँद्यो पनि । कति डुबेर पानी खुवाएको छ । गाउँवेसी गर्दा धारे र ओम्बोटेमा कति ढुन्मुनिए, पाइतालामा छुरो रगत पनि बग्यो, राता माटो र सजिउनको चोपले रगत पुछें । पातलको रुखबाट कति पटक लडें । जुकाले कति डसे । सिस्नोले कति पोल्यो कति, सर्पले कति टोक्यो, बिच्छीले डस्यो, चितुवाले लघार्‍यो पनि । गोठालो जाँदा टिमुर र ऐसेलुको काँडाले कति कोपर्‍यो तर ज्यानै जाने गरी दुःख दिएनन् । बरु संघर्षका पृष्ठ ऊर्जामा ती घटनाले शिक्षा र सीप दिन पुगे । आमाले गालामा चड्कन लगाउँदा माया मिसिए जस्तै ! त्यो रोशीको बगाइ क्रूर थिएन, मायाको थियो । पातलमा लड्नु, सर्पले टोक्नु, बिच्छीले डस्नु सबै संघर्षका लागि बाह्रखरी थिए । तिनले ज्यान लिएनन्, जिउन सिकाए । जसरी आमा थप्पड दिँदै, गाला चड्काउँदै आफ्ना अबोध सन्तानलाई जीवनको शिक्षा दिइरहेकी हुन्छिन् । जन्मभूमि आमा हो । मैले शुभम र सुव्रतलाई काखमा खेलाएझै कान्पुर र रोशीले काँखमा राखेर सुम्सुम्यायो, पुलपुल्यायो । आमाको वक्षस्थल बिजाए पनि सिमलको भुवाझै नरम लाग्छ । आमाको चड्कन पनि माया मिसिएको हुन्छ । 

साथीसंगीको संगत त शहर बजार, देश परदेश जहाँ पनि छ । तर जन्मभूमिको संगत सम्झन्छु, कति चोखो र स्वच्छ थियो । साथीहरू निरक्षर थिए तर निश्छल र निःस्वार्थ । वाङ्गेल, विर्तान, चम्फा, कान्छा, पिङ्गाई, बाटुली, इनाम, काउचे, लाटो, ङेमा, उत्तम, बद्री, रामकृष्ण, बाले, अष्टमान, काजीमान सवै निस्वार्थ थिए, रोशीखोला जस्तै स्वच्छ पनि । ईष्र्या, ईख र तछाडमछाड होइन, हार्दिकता थियो । मन साटिन्थ्यो, मन पूरै उघारिन्थ्यो । झगडा गर्दा पनि मज्जाले कुस्ती खेलिन्थ्यो । थप्पड हान्दा पनि कान नै रनक्क तात्ने गरी । तर कपट, ईख, डाढ र ईष्र्या पटक्कै थिएन । शहरका साथीमा विद्वता, सम्भ्रान्तता र वैभवता होला तर मेरो जन्मभूमिका दर्जनांै साथीहरूमा रहेको शालिनता, स्वच्छता, विनय, संयम र चोखोपना काठमाडांै, न्यूयोर्क, क्यालगेरी, टोकियो, लण्डन, पेरिसका साथीहरूमा कहाँ पाउन सकिन्छ ? जागिरे र व्यापारी साथीहरूमा कहाँ पाउन सकिन्छ र ? औपचारिकताले हार्दिकतालाई कसरी विस्थापन गर्न सकोस् ! साथी त, साथित्व दुःखको साथ हो । शहरले सुख र जन्मस्थानले दुःखमा साथ दिन्छ । त्यसैले सिद्धार्थ गौतम पनि भीडभाडबाट अलग्गै सारनाथको जंगलतिर बुद्धत्व खोज्दै पुगेथे । हो सबैलाई जन्मभूमिले सत्कर्म सिकाउँछ । शालिनता र स्वच्छता सिकाउँछ । धनी शहरमा परेकी चेली विपन्न माइतीमा पुग्दा मनैदेखि कति खुशी हुन्छिन् । खुशीको संस्कृति यसरी नै धानिने त हो !

मेरो जन्मस्थान साहित्य, संस्कृति र संगीतको अजस्र खानी हो । पहरो, भीर, पातलका रुखहरू र ठाडो खोलका झरनाहरू मौलिक धुनका नादहरू गुञ्जाइरहेका हुन्छन् । सिरिर्र हावामा रुखका पातहरू झ्याली र झ्याम्टाझै सुरेल्छिन् । घाँस, गोठाला र मेलापातमा गुञ्जने च्याङ्वा र माइच्याङका तामाङसेलो र ‘घासको डोकोमाथि ...’ झ्याउरेले मौलिक संगीतलाई जीवन्त पार्छ । पसिना पुछ्दै गाएका गीतले गीत संगीत हृदयबाटै फुर्नुपर्छ भन्ने सन्देश दिएको छ ।

‘लहर पहर लहर पहर पहराको देश’मा सायद मेरै गाउँ उतारिएको छ । प्रकृतिको संगीतमा हृदय पोखिएका गीत बजेका छन् । अरुको गायनमा रेमिक्स र र्‍याप होइन, प्रकृति र पातलको गीतले मौलिकता बचाइरहेको छ । धन्य संस्कृति धान्ने मेरो जन्मस्थान ! निरक्षरहरू मेलापात र रोपाइमा आफ्नै मुनामदन र शाकुन्तलका महाकाव्य रचिएका छन् र श्रुतिमा नै जीवन पाएका छन् । थाङ्का र ओममणिपद्मे चौतारो र काकालिङभरि कोरिएका छन् । 

पुरस्कारको प्रतिस्पर्धा पनि छैन, स्रोता र दर्शकको वाहवाही पनि चाहिएन । विशुद्ध प्रकृतिको साहित्य मेरो रोशीखोला, मेरो कान्पुर ! लाग्छ यो प्रकृतिको विशाल साहित्य संगीत र कलाको संग्राहलय हो ।   

जन्मभूमिको दशैं, तिहार, लक्ष्मीपूजा, भाइटीका, माघे संक्रान्ति, साउने संक्रान्ति पनि कति रमाइला ! वास्ना आउने नयाँ लुगा लगाएर लिङ्गे पिङमा मच्चिनुको मज्जै अर्को ! हजुरबुवाले लस्करै राखेर ‘आयु द्रोणसुते ...’ को श्लोकमा टीका लगाउँदाको मज्जा । तिहारमा द्येउसी र भैलोमा रात बिताउँदा लाग्थ्यो तिहार सधै आइरहोस् । मनका सम्झना कोट्याउँदा पनि कति आनन्द ! चाडपर्व त अहिले पनि छन्, टेलिभिजन र इन्टरनेटले देउसी, भैलो, टीका सबै देखाइदिएकै छ । गुगलले जे भन्यो, त्यै खोजिदिएकै छ । तर जन्मभूमि, बाल्यकालका साथी संगति र आमा नभएको चाड के चाड ? हतारो र औपचारिकतामा मन खुम्च्याएर मनाएको चाड पनि के को चाड ! 

जन्मभूमिले दिँदैन, सिकाउने हो । मेरो जन्मभूमिले मलाई थुप्रै सिकायो । सरल बन्न सिकायो, संघर्ष गर्न सिकायो । संयमित र विनयी बन्न सिकायो, हार्दिकताको सम्बन्ध सिकायो, सत्कर्म र सदाचार सिकायो । माया र मर्यादा सिकायो । मनभरि बेदनामा पनि फिस्स हास्न सिकायो । हो विवशतामा जन्मभूमिबाट टाढिएको छु । जब हामी बसाइँ सर्दै थियौं, मेरो मन गगल्चिएर आँखा टल्पलाएका थिए । दुईथोपा आँसु मेरै जन्मभूमिमा टपक्क खसेको भए मन कति हलुका हुन्थ्यो होला । तर जन्मभूमिले त्यो भार पनि लिन चाहिनन् । त्यसैले म आजसम्म जन्मभूमि आमालाई नै सम्झिएर पटक–पटक अश्रुभावमा गगल्चिएको छु । मेरो रोशीमाथि आधुनिकताले अतिक्रमण नगरोस्, मेरो कान्पुर विकासका नाममा विकृत नबनोस् र मेरो तिमाल, थामपरी डाँडा सबै मौलिक धरोहरमा सभ्यता बचाइराखून् ।

दुःख, पीर, छटपटी र पीडाका अनुभूति मनभरि खातिँदा म मेरै जन्मभूमि कान्पुर र संघर्ष सिकाउने रोशीतिर फर्केर हेर्छु । आमा र जन्मभूमिका बिम्बहरू मनभरि उतार्छु र मन शान्त पार्छु । धन्य मेरो जन्मभूमि !

hAMROPATRO BELOW NEWS
TATA Below
कात्तिक ८, २०८०

असोज तेस्रो साता बिहीबार, बुकीबाट गोठ औल झर्ने दिन । लाहुरेहरू आउनु र बुकीबाट गोठालाहरूको हुल गाउँमा झर्नु दशैंको रौनक हो । ‘भोलि साँझ डाँफे चराउन जाने’, सुत्ने बेला गोठमा सल्लाह भयो । घर...

मंसिर २, २०८०

गोपाललाई सानैदेखि धूमपानको लत बसेको थियो, शायद संगतको प्रभाव भनेको यही हुनुपर्छ । घरमा बाबुदाजुहरू हुक्का तान्थे । त्यति बेलाको चलन के भने सबैभन्दा सानोले तमाखु भर्नुपर्ने । त्यतिसम्म त ठीकै थियो, सल्काएर समे...

कात्तिक १३, २०८०

वरिष्ठ पत्रकार तथा साहित्यकार आचार्य कमल रिजालद्वारा लिखित उपन्यास ‘सुकर्म’को अंग्रेजी संस्करण ‘डीप क्वेस्ट' प्रकाशित भएको छ । २०६९ सालमा नेपालीमा प्रकाशित उक्त उपन्यासको अंग्रेजी संस्करणलाई स...

असोज ५, २०८०

वरिष्ठ मुटु रोग विशेषज्ञ डा. ओम मूर्ति ‘अनिल’द्वारा लिखित पुस्तक ‘जीवन्त सम्बन्ध’  लोकार्पण गरिएको छ। शुक्रबार राजधानीको बसुन्धरामा एक कार्यक्रमकाबीच लेखक डा. ओम मूर्तिकी आमा राजकुमा...

मंसिर ४, २०८०

विसं २०७९ को मदन पुरस्कार प्राप्त गरेको ‘ऐँठन’ उपन्यासका लेखक विवेक ओझालाई गृहनगर टीकापुरमा विभिन्न संघसंस्थाले सम्मान गरेका छन् । ओझालाई नेपाल रेडक्रस सोसाइटी टीकापुर उपशाखा, उद्योग वाणिज्य सङ्घ, ...

असोज ६, २०८०

सानीमा भेट्न चितवन गएको थियो गोपाल चार दिन हिँडेर । राप्ती किनार नजिकको सानो गाउँमा बस्दै आएकी थिइन् उनी, जो पहाडमा खान लाउन नपुगेपछि केही वर्ष अघि पुगेकी हुन् त्यतातिर । त्यतिबेला अहिलेजस्तो यातायातको साधन...

स्वधर्मको अनुयायी कसरी बन्ने ?

स्वधर्मको अनुयायी कसरी बन्ने ?

चैत ३, २०८०

स्वधर्म भन्ने शब्द हामीमध्ये धेरैले सुन्ने गरेका छौँ । स्वधर्मको आदि शिक्षक, प्रचारक वा आचार्य भगवान् कृष्ण हुन् । उनले सर्वप्रथम अर्जुृनलाई यसको शिक्षा दिएका थिए कुरुक्षेत्रको युद्ध मैदानमा । यसका आधुनिक व्याख्याता भने ...

जनयुद्धको ‘माओवादी ह्याङओभर’ र नारायणकाजी

जनयुद्धको ‘माओवादी ह्याङओभर’ र नारायणकाजी

चैत १, २०८०

गठबन्धनको नयाँ समीकरणसँगै पुनर्गठित मन्त्रिपरिषद्मा नेकपा (माओवादी केन्द्र)का तीन मन्त्री दोहोरिए । पार्टी नेतृत्वको निर्णयप्रति केही युवा सांसदले आक्रोश व्यक्त गरे । माओवादी पार्टी एउटा भए पनि सहायक गुट धेरै छन्...

एक पूर्व कर्मचारीको 'डायरी'– इमान्दार बन्दा कार्यालय नै नभएको ठाउँमा सरुवा

एक पूर्व कर्मचारीको 'डायरी'– इमान्दार बन्दा कार्यालय नै नभएको ठाउँमा सरुवा

फागुन २८, २०८०

उमेरले ३५ वर्ष पुग्नै लाग्दा मैले लोकसेवा आयोगको फाराम भरें । ३५ वर्ष कटेको भए फाराम भर्न पाउँदैनथें, तर नियुक्ति लिँदा भने ३५ वर्ष कटिसकेको थिएँ । लोकसेवा आयोगको सिफारिशअनुसार क्षेत्रीय सिञ्चाइ निर्देशनालयले...

x