विगतका वर्षमा कर्णालीको राजधानी वीरेन्द्रनगरका विभिन्न चोकमा फूलका मालाहरु बिक्रीका लागि राखिन्थे । ती फूलहरु भारतबाट व्यापारीले आयात गर्ने गरेका थिए तर यो वर्ष अवस्था फेरिएको छ ।

चीन तथा भारतबाट आयात भएका कृतिम मालाहरु मात्रै बजारमा छ्याप्छ्याप्ती देख्न पाइन्छ । गतवर्ष बिक्री हुननसकेका मालाहरु यो पटकको तिहारमा बिक्रीका लागि राखिएको छ । कर्णालीमा फूल खेती पर्याप्त नहुँदा भारतबाटै सयपत्रीका फूलहरु आयात गरेर पर्व मनाउने प्रचलन थियो ।

'गतवर्ष तिहार समयमै परेको र घर आँगनमा फूलहरू ढकमक्क भएका कारण माला लगाउन हामीलाई समस्या भएको थिएन,' वीरेन्द्रनगर ८ की सरिता कार्की भन्छिन्, 'तर यो वर्ष तिहार ढिलो परेको छ । भाइलाई कसरी माला लगाउने भन्ने तनाव थपिएको छ ।' उनको घर कालिकोट  भएपनि सबै भाइहरु जम्मा हुन नसकेका कारण यो वर्षको तिहार खल्लो भएको महसुस उनले गरिन् ।

'गत वर्ष हामीले आफन्तको घरमा गएर देउसी भैलो खेलेका थियौं । साथीहरु सबै रमाएका थियौं,' वीरेन्द्रनगर ७ का लक्ष्मी रुपाखेती भन्छिन्, 'तर यो वर्ष कोरोना महामारीका कारण देउसी भैलो खेल्नु त परैको कुरा, सबै दाइभाइसँगै बसेर रमाईलो गर्ने अवस्था नै छैन । दशैं पनि खल्लो भयो । तिहार पनि खल्लो नै हुने देखेको छु ।'

उनका दुई दाजु र एक भाइ छन् । दुवै दाजुहरु गाउँमा भएका कारण योपाली एक भाइलाई माला लगाएर भएपनि तिहार मनाउने उनले बताइन् ।

'तिहारको सुरुको दिनदेखि नै देउसी खेल्न हामी लालायित हुन्थ्यौं । मादल बजाउँथ्यौं । जम्मा भएको रकम विद्यालयमा वा क्लबमा राख्ने गरेका थियौं,' आठबीस नगरपालिका वडा नं. ६ का युवक थापा भन्छन्, 'तर योपाली हामी देउसी भैली खेल्न नपाउने भएका छौं । वर्ष दिनपछि आएको तिहारमा रमाइलो गर्न नपाईने हुँदा खल्लो लागेको छ ।'

वीरेन्द्रनगर कै स्थानीय कमला विश्वकर्माले कोरोनाका कारण बजारमा कृत्रिम मालाको भाउ छोइ नसक्नु भएको बताउँछिन् । 'गतवर्ष पचासमा पाइने मालाको मूल्य अहिले १ सय १० पुगेको छ । करीब सबै मालाको मूल्य दोब्बर भन्दा बढी भएको छ,' उनी भन्छिन्, 'घर आँगनका फूलहरु सुकेका कारण कृत्रिम मालाको प्रयोग गर्नुको विकल्प छैन । बजार भाउ आकाशिएका कारण सबैले माला किन्न सक्ने अवस्था मैले देखेको छैन ।'

यी प्रतिनिधिमूलक पात्र मात्र हुन  । यो वर्ष वीरेन्द्रनगरमा त्यति धेरै चहलपहल नै नभएको मालाको कारोवार गर्दै आइरहेका नवराज केसीले भने, 'गतवर्षको तुलनामा आधा मात्रै व्यापार भएको छ । ग्राहक नहुँदा मैले थोरै मात्रै माला ल्याएको थिएँ । ति माला पनि बिक्री हुन मुस्किल भएको छ ।'

यता सुर्खेत उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष धनबहादुर रावतले एक करोड बढीको माला भित्रिएको बताए । 'कर्णालीमा फूल खेति नै छैन भन्दा हुन्छ । हामी पहिलेदेखि नै परनिर्भर छौं । प्रदेश सरकार आएपछि विकास हुने र कर्णालीको बजेट बाहिर जानबाट केहि रोकिने आशा थियो, त्यो निराशामा परिणत भएको छ,' उनले भने, 'माला मात्रै एक करोड र दिया, मूर्तिहरु, टीका, अबिर, सुख्खा खानेकुराहरु एक करोड गरी सुर्खेतबाट दुइ करोड रुपैंया बाहिरिएको छ ।'

उनले सरकारले उद्योगमैत्री नीति नलिएका कारण रकम बाहिरिने गरेको बताए । 'किसानलाई मल तथा बीऊ उपलब्ध हुँदैन । ऋणको व्यवस्था छैन । पावर र पहुँच हुनेहरुले अनुदान लिन्छन् काम गर्दैनन्,' उनले भने, 'यही समस्याका कारण यहाँ हरेक वस्तुमा परनिर्भर बन्नुपर्ने अवस्था सिर्जना भएको छ । सरकारले उद्योगधन्दाको संरक्षण गर्न सकेको खण्डमा र युवाहरुलाई फूल खेतितर्फ आकर्षित गर्न सकेको खण्डमा आगामी वर्ष यति बजेट नबाहिरिने थियो कि ?'