भारतले गणतन्त्र दिवस मनाइरहँदा राजधानी नयाँदिल्लीका केही स्थानहरू भने किसान आन्दोलनकारी र प्रहरीबीचको झडपका कारण दिनभर नै तनावग्रस्त रह्यो । त्यस क्रममा एक जना आन्दोलनकारीको मृत्युसमेत भएको छ भने थुप्रै आन्दोलनकारी र प्रहरी घाइते भएका छन् ।

तर, नयाँदिल्ली प्रहरी र आन्दोलनरत पक्षबीचको नियमित संवाद र संयमले थप क्षति भने भएन । गणतन्त्र दिवसका अवसरमा राजधानी नयाँदिल्लीको इन्डिया गेटमा विभिन्न झाँकी र सेनाको परेडसहितको भव्य कार्यक्रम चलिरहेका बेला त्यहाँबाट केही किलोमिटरको दूरीमा किसानहरूले सरकारको विरोधमा र्‍याली निकालेका हुन् ।

मोदी सरकारले पाँच महिनाअघि ल्याएको कृषि कानुनको विरोधमा आन्दोलनरत ४० वटा किसान संगठनहरूले गणतन्त्र दिवसकै दिन ट्र्याक्टर र्‍याली निकाल्ने पूर्वघोषित कार्यक्रमअनुसार नै मंगलबार उक्त र्‍याली निकालेका हुन् ।

सोही कार्यक्रमअनुसार नै दिल्लीका सिंघु, गाजीपुर, टिक्रीलगायत नाकामा दुई महिनादेखि धर्नामा रहेका किसानहरू ट्र्याक्टरसहित मंगलबार बिहान दिल्लीतर्फ लागेका थिए । दिल्लीको मुख्य भागतर्फ ट्र्याक्टरसहित अगाडि बढेका आन्दोलनरत किसानहरू उग्र बनेपछि आईटीओलगायत स्थान केही घण्टा रणभूमिमा परिणत भए । त्यसपछि अन्य नाकामा रहेका आन्दोलनकारी पनि उग्र बन्दै गएका थिए । प्रहरीको ब्यारिकेड तोड्दै दिल्लीतर्फ सोझिएका किसानहरू आईटीओमा आइपुग्दा भने स्थिति एकाएक उग्र बन्नेको हो ।

त्यसो त मंगलबार बिहानै सिंघु बोर्डरमै पनि किसान र प्रहरीबीच झडप भएको थियो । प्रहरीले किसानहरूलाई यसअघि भएको सहमति उल्लंघन गरेको भन्दै रोक्न खोजेको थियो । सोमबार आन्दोलनरत पक्ष र दिल्ली प्रहरीबीच मध्याह्न १२ बजेपछि मात्र ट्र्याक्टर र्‍याली निकाल्ने सहमति भएको थियो । त्यसका लागि रुटसमेत तय गरिएको थियो । तर मंगलबार सबेरै र्‍याली निकालेका किसानहरूले आफूअनुकूल रुट पनि तय गरेका थिए । त्यसैले प्रहरीले उनीहरूलाई विभिन्न स्थानमा रोक्ने प्रयास गरेको थियो ।

आईटीओमा भने किसानहरूलाई रोक्न प्रहरीले अश्रुग्यास तथा लाठी प्रहार गर्‍यो । त्यहाँ तैनाथ प्रहरीले किसानको र्‍यालीलाई रोकेपछि किसानले सार्वजनिक सम्पत्ति तोड्ने र प्रहरीमाथि नै आक्रमण गरेका थिए । त्यस क्रममा उत्तराखण्डका किसान नवनित सिंहको मृत्युसमेत भएको छ । आन्दोलरत पक्षले सिंहको मृत्यु प्रहरीको गोली लागेर भएको जनाएको छ । तर उनको आफैंले चलाएको ट्र्याक्टर पल्टेर सिंहको मृत्यु भएको प्रहरीको दाबी छ ।

आईटीओमा थप प्रहरी तैनाथ भएपछि आन्दोलनकारी लालकिलातर्फ सोझिएका थिए । त्यहाँ जम्मा भएकामध्ये केही आन्दोलनकारीले लालकिलामा शिख समुदायको धार्मिक झन्डा फहराएका थिए । राष्ट्रिय झन्डाको स्थानमा आफ्नो समुदायको झन्डा फहराएको भन्दै आन्दोलनकारीको चर्को आलोचना भएको छ ।

सन् १९४७ मा लालकिलामा भारतको झन्डा फहराएर भारत अंग्रेज शासनबाट स्वतन्त्र भएको औपचारिक घोषणा गरिएको थियो । लालकिलामा धार्मिक झन्डा फहराएको घटनाप्रति आन्दोलरत पक्षका नेताहरूले पनि विरोध जनाएका छन् । लालकिलामा प्रदर्शन गरेको केही समयमा आन्दोलनकारी दिल्ली नाकातर्फ नै फर्किएपछि स्थिति सामान्य बनेको थियो । मंगलबारको घटनापछि केन्द्र सरकारले दिल्लीको सुरक्षा व्यवस्था थप कडा पारेको छ । साथै सिंघु, टिक्री, गाजीपुर, मुबारक चोक र नग्लोइलगायत क्षेत्रमा मंगलबार मध्यरातसम्मका लागि इन्टरनेट बन्द गरिएको छ ।

नरेन्द्र मोदी सरकारले करिब ५ महिनाअघि ल्याएका तीनटा कृषि कानुनको विरोधमा देशभरका ३ दर्जनभन्दा बढी किसान संगठनहरू आन्दोलनमा छन् । विरोध जनाउन पन्जाब, हरियाणा, राजस्थानलगाय विभिन्न राज्यबाट आएका किसान दुई महिनादेखि दिल्लीको सिंघु, टिक्री, गाजीपुरलगायत नाकामा धर्नामा बस्दै आएका छन् ।

नयाँ कानुनमा भएको कृषि उपजसम्बन्धी व्यवस्थाप्रति किसान संगठनहरूको आपत्ति छ । नयाँ कानुनले कृषकहरूले दर्ता भएका मन्डीबाहिर पनि आफूखुसी कृषिउपज बेच्न पाउनुपर्ने व्यवस्था गरेको छ ।

त्यसले राज्यभित्र र राज्यबाहिर पनि उत्पादन बिक्रीको बाटो खुला गर्ने भएकाले कृषकको लागत घट्ने र राम्रो मूल्य पाउने दाबी सरकारको छ । तर, विरोधीहरूले यो व्यवस्थाले मन्डीमार्फत हुने राज्यको आम्दानी गुम्ने र किसानले न्यूनतम मूल्य पनि नपाउने जिकिर गरेका छन् । कान्तिपुर दैनिकमा सुरेशराज न्यौपानेले खबर लेखेका छन् ।