रूपन्देहीको भैरहवास्थित भीम अस्पतालकी स्टार्फ नर्स हुन् २३ वर्षीया बिनिता भट्टराई । 

जिल्लाको तिलोत्तमा नगरपालिका–९ मंगलापुरकी बिनिताले डेढ वर्ष अघिदेखि अस्पतालमा सेवा गरिरहेकी छन् । 

विश्व महामारी कोरोना भाइरस संक्रमण शुरू हुनुभन्दा केही अघिदेखि स्वास्थ्य सेवामा प्रवेश गरेकी बिनिताले पछिल्लो १५ दिनयताको जस्तो जटिल अवस्था कहिल्यै भोगिनन्, देखिनन् । 

कोभिड–१९ संक्रमित बिरामीको जीवन रक्षाका लागि अहिले बिनितालाई खाना खाने समेत फुर्सद छैन । ‘फ्रन्टलाइन’मा सक्रिय उनको दिनचर्या नै फेरिएको छ ।

कोरोनाको दोस्रो लहरबाट गम्भीर संक्रमित भएकाको उपचारमा खटिएका चिकित्सक, नर्स र स्वास्थ्यकर्मीले अहिले अलि फरक अनुभूति गरेका छन् । बिनिता भन्छिन्, ‘अहिले कोभिडमा काम गर्ने स्वास्थ्यकर्मी साँच्चै युद्ध लडिरहेका सिपाहीले भन्दा बढी जोखिममा रहेर काम गरिरहेका छन् । तर हामीले कति पनि विचलिन नभई काम गरेका छौं । यस्तो बेलामा आत्तिने होइन, बढी जिम्मेवार र जवाफदेही भएर काम गरेका छौं ।’ 

अहिलेको भयावह अवस्थामा सकेसम्म बिरामीलाई बचाउनु स्वास्थ्यकर्मीको धर्म हो । रूपन्देहीमा भीम अस्पताल र बुटवलको लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालमा कोभिडका बिरामीको उपचार हुन्छ । अस्पतालमा बेड नपाएर बिरामी भूइँमै पल्टिरहेका छन् । ‘अक्सिजन देऊ’ भन्दै स्याँस्याँ गर्दै बिलौना गर्छन् । अस्पतालमा पर्याप्त अक्सिजन छैन ।

बिनिता भन्छिन्, ‘बिरामीले अस्पताल आएर स्वास्थ्यकर्मीलाई चित्कार सुनाउँदा आफैं अक्सिजन किनेर मुखमा जोडिदिऊँ जस्तो हुन्छ तर के गर्ने, त्यो कहाँ सम्भव छ र ?’

अस्पतालले शुक्रवार सूचना निकालेर बिरामीको अत्याधिक चापका कारण अक्सिजनको आपूर्ति नपुग्ने भएकाले नयाँ बिरामी भर्ना लिन नसक्ने बताइसकेको छ । दैनिकजसो अस्पतालमा संक्रमितले ज्यान गुमाउँदा नजिकका बिरामी डराउँछन्, हाम्रो अवस्था पनि यस्तै हुने हो कि भनेर ।

बिनिताले सम्झाउँछिन्, ‘हामीले जित्छौं । जित्न सकिन्छ ।’ डराउने होइन भन्दै बिरामीको आत्मबल बढाउन हौसला प्रदान गर्छिन् ।

अस्पतालमा आइपुगेर पनि शय्या नपाएर बिरामी र उनका आफन्तले गरेको बिलौना देख्दा बिनिताले मन थाम्न सक्दिनन् । महामारीविरुद्ध अग्रपंक्ति (फ्रन्टलाइन) मा रहेर लडिरहेकी भट्टराई अस्पतालमा आइपुगेका बिरामीलाई भर्ना गरेर उपचार गर्न नसकिने अवस्था देखेर आफैंलाई चिडचिडहावट हुने बताउँछिन् ।

पीपीई लगाएर ७–८ घण्टासम्म सेवामा खट्छिन् उनी । पसिनै–पसिना हुने भैरहवाको गर्मीमा लगातार लामो समयसम्म पीपीई लगाउँदा उनले पानी समेत खान पाउँदिनन् । १० घण्टासम्म पीपीई ‘ड्युटी’ सकेर निवासमा जाँदा उनको कपडा निचोर्दा झण्डै आधा लिटर पानी निस्किन्छ ।

गत वर्ष मनमा डर राखेर पनि ‘फ्रन्टलाइनर’ बनेकी बिनितालाई अहिले भने डर हटिसकेको छ । ‘गत वर्ष शुरूमा अस्पतालमा एक जना बिरामी आउँदा पनि निकै डर लागेको थियो,’ उनी भन्छिन्, ‘हाम्रो लागि यो नौलो रोग पनि थियो । तर अहिले डर हटिसकेको छ । जटिल बिरामी र मृत्युदर बढी छ । यो एकदमै ‘डेन्जर’ अवस्था हो ।’ 

बिरामीको तापक्रम र रक्तचाप मापन गर्ने, समय–समयमा औषधि दिने, शल्यक्रिया गर्दा विशेषज्ञ डाक्टरलाई सघाउने जस्ता काम नर्सले नै गर्दछन् । यस्तो त्राससँग जुध्न सघाउन परिवारको भूमिका महत्त्वपूर्ण हुने उनको भनाइ छ । गत वर्ष संक्रमित बिरामी जटिल प्रकृतिका थिएनन्, बिरामीका कुरुवा पनि हुँदैन्थे । अहिले संक्रमितसँगै १ जना कुरुवा पनि राख्न थालिएको छ । 

कोरोनाको दोस्रो लहरबाट काठमाडौंपछि सबैभन्दा बढी प्रभावित रूपन्देही छ । पछिल्ला दिनमा जिल्लामा दैनिक १ हजारभन्दा बढी संक्रमित थपिन थालेका छन् । जिल्लाका सरकारी २ वटा अस्पताल बुटवलको लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पताल र भैरहवाको भीम अस्पतालमा अहिले कोभिड–१९ संक्रमित गम्भीर प्रकृतिका बिरामीलाई शय्या अभावमा भूइँमै राखेर उपचार गर्नुपर्ने बाध्यता छ भने धेरै जना शय्या र अक्सिजन नपाएर रूँदै घर फर्किन्छन् ।

देश थला परेका बेला एउटा स्वास्थ्यकर्मी कुनै हिच्किचाहट मान्न नहुने उनको बुझाइ छ । उनलाई घरबाट दैनिक रूपमा डराउँदै फोन गर्छन् । ‘छोरी अवस्था भयावहतर्फ गयो, के गर्छेस्’ भनेर सोध्छन् । उनले जवाफ फर्काउँछिन्, ‘तपाईंहरूलाई जोखिममा पार्न म घर आउँदिनँ । अस्पतालले हामीलाई यहीँ क्वार्टर मिलाइदिएको छ । म बसेर अहिले देशमा आएको महासंकटलाई न्यूनीकरण गर्न खटिएकी छु । पीर मान्नु पर्दैन ।’ 

शुरूका दिनमा संघर्ष गरे पनि अहिले कोरोनाले सुनामीको रूप लिँदै गर्दा पनि उनी खुशी र विना संकोचका साथ काम गरिरहेकी छन् । कोरोना भाइरसको पहिलो चरणभन्दा अहिलेको नयाँ भेरियन्टमा धेरै जटिल अवस्था झेल्नुपरेको छ । अस्पतालमा उपचारका लागि आएका बिरामीको ‘डिस्चार्ज फ्लो’ कम रहेको उनको अनुभव छ ।

‘धेरैजसो बिरामीलाई प्रतिमिनेट १५ लिटरभन्दा कम अक्सिजनले थेग्दैन, यसका लागि अस्पतालमा अक्सिजन ‘पाइपलाइन’ आवश्यक भइसकेको छ, सिलिन्डरले नधान्ने अवस्था आएको छ,’ बिनिताले भनिन् । 

कोरोना न्यूनीकरणका लागि एक सचेत नागरिकले भौतिक दूरी कायम गर्ने र मास्क प्रयोग गरे पनि ठूलो सहयोग हुने बिनिता बताउँछिन् । ‘जनस्वास्थ्यका मापदण्ड पालना गर्ने हो भने कोभिड कसैलाई पनि हुँदैन,’ उनी भन्छिन्, ‘कोभिडबाट आत्तिनुभन्दा पनि सजग हुनुपर्छ । यस्तो बेलामा आत्तिनेभन्दा पनि सावधानीपूर्वक कसरी बच्ने हो, त्यसतर्फ सोच्नुपर्छ ।’

‘संक्रमितको उपचारमा ‘टीमवर्क’ महत्त्वपूर्ण हो । त्यसैले टीममा लिडर चिकित्सक, नर्सहरूको हौसला बढाएर उपचारमा संलग्न भइरहेका छौं । अस्पताल प्रशासनबाट पनि राम्रो ‘सपोर्ट’ हामीलाई छ,’ बिनिताले खुशी साथ भनिन्, ‘अहिले प्रशासनले गरेका निषेधाज्ञालाई पूर्णपालना गर्नुपर्छ । यसलाई बेवास्ता गरे हामीलाई नै ठूलो हानी हुनेछ । नेपालीले बानी परिवर्तन गरेमा निषेधाज्ञा लगाउनुपर्ने अवस्था आउने थिएन ।’

कोभिड—१९ विश्वव्यापी रूपमै फैलिरहेको संक्रामक रोग भएकाले निकै सचेतता अपनाउनुपर्ने अवस्था सिर्जना भएको उनी बताउँछिन् । ‘उपचारमा संग्लनहरूमा पनि संक्रमण भइरहेकाले यसमा हामीले पनि उच्च सजगता अपनाएर उपचारमा खट्नुपर्ने अवस्था छ,’ उनले भनिन् ।

कोरोना संक्रमितको उपचारका लागि अग्रपंक्तिमा खटिने स्वास्थ्यकर्मीलाई सरकारले गत वर्ष जोखिम भत्ताको पनि व्यवस्था गरेको थियो । ‘गत वर्ष हामीले जोखिम भत्ता पाएका थियौं । यस वर्ष के हुने हो टुंगो छैन,’ उनले भनिन् ।