गत फागुन १८ गते प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले तामझामसहित शिलान्यास गरेको मोरङको उर्लाबारीस्थित एकीकृत सन्थाल बस्ती अलपत्र परेको छ ।

मन्त्रीहरूसहित आएका प्रधानमन्त्री ओलीले बस्तीको शिलान्यास गर्दै चाँडै नै चिटिक्क परेका घर बनाएर ती घरमा सन्थालहरूलाई राख्ने बताएका थिए ।

उनले भाषण गरेको ५ महिना बित्न लाग्दा समेत भवन बन्ने छाँटकाँट छैन । शिलान्यासपछि त्यहाँ कोही पनि पुग्न सकेका छैनन् ।

स्थानीयसँग जग्गाको विवाद नमिल्दा बस्ती निर्माण गर्ने काम अगाडि बढ्न नसकेको हो । 

रातो होली खोल्सीको छेउमा निर्माण गर्न लागिएको बस्तीका लागि छुट्ट्याइएको जग्गाको विवादका कारण सन्थाल जातिका लागि निर्माण गर्न लागिएका घरहरूको काम अगाडि बढ्न नसकेको हो ।

जग्गाको विषयलाई लिएर संघीय सरकार र स्थानीय सरकारबीच पछिल्लो समय जुहारी नै चल्न थालेको छ ।

ओइलानी जग्गा भएतापनि वर्षौंदेखि भोगचलन गर्दै आएकाले सरकारले सम्बोधन गर्नुपर्ने स्थानीयबासिन्दाको भनाइ छ ।

बस्ती निर्माणको काम अगाडि बढाउनका लागि ठेक्का लागेपनि जग्गा विवाद नमिल्दा समस्या भएको संघीय आयोजना कार्यान्वयन इकाइका इञ्जिनीयर बह्मदेव चौधरीले बताए । 

उनले स्थानीय जग्गाको विवाद मिलाइदिए मात्रै काम अगाडि बढाउन सकिने बताए ।

यता उर्लाबारी नगरपालिकाका मेयर खड्ग फागोले भने विवाद मिलाउन नसकिने बताए ।

‘हामीले सहजीकरण गरिदिने हो, भोगचलन गर्दै आएका जनताका कुरा सुन्दा हाम्रो तहबाट त्यो मिल्न सक्दैन,’ उनले भने ।

बस्तीमा १ सय ३२ घर निर्माण गर्ने जनाइएको छ, जसमा १ सय ६ घर सन्थालको र २६ घर उराउ जातिको निर्माण गर्ने संघीय आयोजना कार्यान्वयन इकाइ कार्यालयले जनाएको छ । 

लोपोन्मुख अल्पसंख्यक आदिवासी जनजाति समुदायमा पर्ने सन्थाल जातिमा गरिएको सर्वेक्षण अनुसार २७ परिवारको घर बनाउन पुग्ने आफ्नै जग्गा भए पनि आर्थिक अवस्था कमजोर भएकाले घर बनाउन नसक्ने अवस्था रहेको र उनीहरूको जग्गा भएकै स्थानमा बनाउने गरी कार्यक्रम अगाडि बढाइएको कार्यालयले जनाएको छ । 

प्रधानमन्त्री ओली शिलान्यास गर्न आउँदा स्वागतका लागि बनाएको गेट समेत स्थानीयले भत्काएका छन् ।

बस्ती बन्ने आसमा बसेका सन्थालहरूले भने, ‘प्रधानमन्त्री आफैँ आउँदा खुशी लागेको थियो, त्यो खुशी अहिले हराउँदै गएको छ ।’

२०७४ सालमा बक्राहा खोलामा बाढी आएपछि धेरै सन्थाल परिवार विस्थापित भएका थिए भने अहिले पनि खोलाको किनारमा केही परिवार रहेका छन् । 

खोला बाढी आउँदा नसुती रात काट्ने गरेको डिठ्ठा मर्दी सन्थालले बताए । उनले सरकारले घर बनाइदिए राति जाग्राम बस्नुपर्ने दिन जान्थ्यो भन्ने अपेक्षा गरे ।

निर्माणस्थल रातो होलीको उत्तर–दक्षिण फैलिएको सात सय ८० मिटर लम्बाइभित्र पर्ने ५२ हजार आठ सय २८ वर्ग मिटर जग्गामध्ये ३१ हजार सात सय ६८ वर्ग मिटरभित्र बस्ती विकास गरिने जनाइएको छ ।

‘एकीकृत बस्ती विकाससम्बन्धी कार्यविधि २०७५ अनुसार स्थानीय प्रविधि, सीप र सामग्री प्रयोग गरी प्रत्येक परिवारका लागि दुई कोठा, एउटा भान्सा घर र एक शौचालयसहित संरचना निर्माण गर्ने गरी ठेक्का लगाएको सुनेका छौं,’ सन्थाल समुदायका अगुवा बुद्धिलाल सोरेनले भने, ‘सरकारले हामीलाई ठग्नु भएन ।’ 

सडक, खानेपानी, मनोरञ्जन स्थल, खोल्सी संरक्षण, सरसफाइ, बाल विकास केन्द्र, विद्यालय, स्वास्थ्य चौकी, सामुदायिक भवन लगायतको निर्माण गर्ने गरी ‘मास्टर प्लान’मा उल्लेख गरिएको छ ।

राष्ट्रपति विद्यादेवि भण्डारीको विशेष पहलमा निर्माण गर्न लागिएको थियो । मोरङ राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीको गृह जिल्ला समेत हो । उर्लाबारी नगरपालिकाकी उमेयर लक्ष्मी भण्डारी राष्ट्रपतिकी देवरानी हुन् ।