बुटवलको नवीन औद्योगिक कदरबहादुर रीता मावि उत्कृष्ट सामुदायिक विद्यालयमा गनिन्छ । स्कूलको सफलताको श्रेय ‘हेडसर’ प्रेमबहादुर बस्नेतलाई जान्छ ।

विक्रम संवत् २०६० सालमा बस्नेतले प्रधानाध्यापकको भूमिका पाउँदा विद्यालय भवनमा नाममा टिनका छाप्रा थिए । ४०० विद्यार्थीले मात्र पढ्थे । 

समुदाय र व्यवस्थापन समितिसँग मिलेर प्रेमको प्रयासबाट जिल्लाको मात्र होइन, राष्ट्रिय रूपमा अब्बल, उत्कृष्ट र नमूना नवीन स्कूल बन्यो ।

२०३३ सालमा खुलेको स्कूल बस्नेतको अगुवाइमा २०६० सालपछि राम्रो नतिजासँगै विद्यार्थीको रोजाइँमा पर्न थालेको छ । 

अहिले स्कूलमा झण्डै ४ हजार विद्यार्थी अध्ययनरत छन् । विद्यालयका आफ्नै सुविधासम्पन्न भवन छन् । विद्यार्थी स्कूलसम्म ल्याउन आफ्नै बस छन् । नमूना विज्ञान प्रयोगशाला छ । सुविधासम्पन्न पुुस्तकालय पनि छ ।

नवीनमा प्रत्येक वर्ष संस्थागत स्कूल छाडेर २ हजारभन्दा बढी विद्यार्थी भर्नाका लागि तछाडमछाड गर्छन् । संस्थागत विद्यालयको शिक्षाले आकर्षित गरेका अभिभावकलाई सामुुदायिक स्कूलमा तान्नु भनेको निकै कठिन काम हो । महंगो शुुल्क लिने विद्यालय आसपासका निजी स्कूलभन्दा राम्रो गुुणस्तरीय शिक्षा नवीनमा भएपछि विद्यार्थीको चाप बढेको छ । 

विद्यार्थीको अनुशासन, व्यवहार र लगनशीलताप्रति बस्नेत चनाखो रहन्छन् । कुनै विद्यार्थीले पढाइमा ध्यान नदिएमा उनी अभिभावकलाई बोलाएर सम्झाउँछन् । कतिपय अभिभावकको घरमा आफैं पनि पुग्छन् । 

२०६५ र २०६७ सालमा विद्यालयले शतप्रतिशत नजिता ल्याएर राष्ट्रिय स्तरमै चर्चा कमायो । ‘भिजन’का साथ काम गरे सामुदायिक विद्यालयको गुमेको साख पुनः ब्यूँताउन सकिने बस्नेत बताउँछन् ।  

बस्नेत अलि ‘खरो’ स्वभावका पनि छन् । उनी बिहान ९ बज्ने बित्तिकै विद्यालय पुगिसकेका हुन्छन् । शिक्षकको दायित्व बोकेपछि समयमै विद्यालय आउनुपर्ने उनको मान्यता छ । साँझ अबेरसम्म विद्यालय र विद्यार्थीको विकासमा काम गर्छन् । 

उनी भन्छन्, ‘आफूले पाएको जिम्मेवारीलाई इमान्दारीपूर्वक पूरा गर्नुपर्छ । विद्यार्थीलाई सदाचारी बन्न शिक्षा दिने हामीले ठग्न मिल्दैन ।’ विद्यालयको सफलताको लागि व्यवस्थापन समिति, शिक्षक, कर्मचारीको पनि उत्तिकै देन रहेको बस्नेत बताउँछन् । 

२०२६ सालमा बाग्लुङको साविक हरिचौर गाविस (हाल गलकोट नगरपालिका) मा जन्मिएका बस्नेतले विद्यालय तहको पढाइ गाउँकै गलकोट माविबाट पूरा गरे । २०४४ सालमा तत्कालीन एसएलसी परीक्षा उत्तीर्ण भएपछि उच्च शिक्षा अध्ययनका लागि उनी रूपन्देही झरे । तिलोत्तमास्थित राममणि क्याम्पसमा व्यवस्थापन संकाय पढ्न थाले । रुपन्देही झरेको अर्को वर्षदेखि उनले तिलोत्तमाको ज्योति निमावि (हाल आधारभूत) विद्यालयमा पढाउन शुरू गरिहाले । सानै उमेरदेखि अध्यापनप्रति उनको रुचि धेरै थियो । २०४८ सालमा उनी शिक्षक सेवा आयोगबाट प्रथम पटकमै नाम निकाल्न सफल भए । २०५३ सालसम्म ज्योति माविमै पढाए उनले । त्यसपछि उनी बुटवलको नवीनमा आएका हुन् ।

२०६० फागुन १३ गते उनलाई नवीनमा प्रअको जिम्मेवारी दिइएको थियो । बस्नेतले एमबीएसमा स्नाकोत्तर लुम्बिनी वाणिज्य क्याम्पस बुटवलबाट, बीएड स्नातक बालकुमारी क्याम्पस चितवन र एलएलबी स्नातक बुटवल बहुमुखी क्याम्पसबाट गरेका छन् । 

२०३३ सालमा नवीन औद्योगिक माध्यमिक विद्यालयको स्थापना भएपछि अहिले विद्यालयको नाममा कदर बहादुर रीता थपिएको हो । २०६७ माघ १० गते तत्कालीन शिक्षामन्त्री सर्वेन्द्रनाथ शुक्ला हुँदा मन्त्रीस्तरबाट विद्यालयको पछाडि नाम समावेश भएको हो । विद्यालयलाई १० लाख रुपैयाँसम्म दिने दाताको नाम विद्यालयको नाममा समावेश हुने शुरूआती नियम अनुसार बुटवलका कदरबहादुर रायमाझीले रकम दिएपछि विद्यालयको नाम नवीन औद्योगिक कदर बहादुर रीता माध्यमिक विद्यालय हुन पुग्यो । अहिले विद्यालयको आफ्नै जग्गा २ विगाहा १० कट्ठा रहेको छ ।  

‘टिनको छानामुनि बसेर विद्यार्थीहरू पढ्थे । विद्यार्थीको खुट्टामा चप्पल हुन्थेन । विद्यार्थीले पोशाक लगाउने त धेरै परको कुरा थियो,’ विगत सम्झिँदै प्रअ बस्नेत भन्छन्, ‘अभावै–अभावबीच विद्यालय चल्यो तर अहिले सबैका प्रयास र सहकार्यले काम गरेपछि यो अवस्थामा विद्यालय आएको देख्दा आफैंलाई पनि खुशी लाग्छ ।’ सुकुम्बासी बस्तीको नजिक विद्यालय भएकाले मजदुरका सन्तान बढी पढ्न आउने गर्थे । त्यो स्थापनाकालमा ६ कक्षासम्म पढाइ शुरू भएको थियो ।

विद्यार्थीको सिकाइ उपलब्धि कमजोर थियो । त्यसपछि विद्यालयको स्तर कसरी माथि उठाउन सकिन्छ भन्ने उनले सोचे । त्यो बेला निजी बोडिङमा अंग्रेजी माध्यमबाट पढाइ हुन्थ्यो । उनले पनि सरकारी विद्यालयमा अंग्रेजी पढाउन सके विद्यार्थीहरू आर्कषित हुने र शिक्षाको गुणस्तर राम्रो हुने निष्कर्ष निकालेपछि २०६४ सालबाट समयको माग अनुसार नर्सरीदेखि पूर्ण अंगे्रजी माध्यमबाट पठनपाठन प्रारम्भ भयो । त्यसपछि विद्यालयले शैक्षिक गुणस्तरमा फड्को मार्‍यो ।

यसबीचमा पूर्वाधार अभाव विद्यालयले खेप्यो । प्रअ आफैं कसिए । बुटवलका त्यो बेलाका नेताहरू सूर्यप्रसाद प्रधान, एमालेका प्रभावशाली नेता तथा पूर्व अर्थमन्त्री विष्णु पौडेल, कांग्रेसका प्रभावशाली नेता गृहमन्त्री बालकृष्ण खाँण, पूर्वमन्त्री घनश्याम भुसालसँग विद्यालयको विकासको लागि धाइरहे । नेताहरूले पनि बस्नेतको योजनालाई बुझेर विद्यालयको विकासमा बजेट विनियोजनदेखि धेरै क्षेत्रबाट सहयोग गरे । 

त्यसपछि पूर्वाधार पनि पूर्ण भयो । समयको माग अनुसार २०६८ सालबाट व्यवस्थापन संकाय ११ कक्षा शुरू गरी २०७२ सालबाट सिभिल इन्जिनीयरिङ १२ कक्षासम्म सञ्चालन हुँदै आएको छ । अहिले विद्यालयमा ११–१२ कक्षा सिभिल इन्जिनियरिङ, विज्ञान, व्यवस्थापन, होटल म्यानेजमेन्ट, कानून र शिक्षा संकायको पढाइ हुन्छ । प्रधानाध्यापक बस्नेत र शिक्षक गरी १३ जनाले राष्ट्रिय शिक्षा पुरस्कार प्राप्त गरेका छन् । 

‘शिक्षक आफैंले शिक्षणलाई मर्यादित बनाउने हो,’ बस्नेत भन्छन्, ‘हामीले आफ्नो दायित्व र जिम्मेवारीबाट पन्छिन त मिल्दैन ।’ उनी शिक्षकलाई जागिरमुखी मानसिकताबाट पेशामुखी तुल्याउनुपर्ने आवश्यकता औंल्याउँछन् ।

विद्यालयलाई राजनीतिकरणबाट रोक्नुपर्ने उनको सुझाव छ । उनले भने, ‘राज्यले शिक्षा क्षेत्रमा अझै पनि पर्याप्त बजेट विनियोजन गर्न सकेको छैन ।’ अहिले रुपन्देहीका धेरै विद्यालयहरू सुधारको बाटोमा लागेका छन् ।