धरान बजारलाई लाहुरेको बजारका रूपमा चिनिन्छ । त्यहीँ हावापानी खाएर हुर्केका कुइटो लिम्बुलाई पनि लाहुरे बन्ने रहर जाग्यो ।

रहरले मात्रै कहाँ पुग्छ ? कुइटोले धेरै मेहनत पनि गरे । सिंगापुर पुलिसमा जागिर खाने इच्छा राख्दै कुइटोले शारीरिक र मानसिक तयारी गरिरहे ।

शरीरलाई दुरुस्त बनाउन उनले २ वर्षसम्म चना, अण्डा, केरा, फलफूल, माछामासु र दूधदही लगायतका पोषिलो खानेकुरा खाए । तालिम केन्द्रमा उनले प्रशिक्षण पनि लिए । शरीर बलियो बनाउन बिहान–साँझ बोरामा माटो बोकेर दगुर्ने पनि गरेको उनले बताए ।

कुइटो २ पटक सिंगापुर प्रहरीको परीक्षामा पास त भए तर तोकिएको कोटाभित्र परेनन् । ३० जनाका लागि भर्ना खुलेको बेला उनी ३१/३२ नम्बरमा पर्थे । जसले गर्दा सिंगापुर पुलिसमा जागिर खाने प्रयासमा उनी असफल भइरहे । उनले २० वर्ष उमेर पुग्दासम्म कोसिस गरे, त्यसपछि सिंगापुर पुलिसमा आवेदन दिन नपाइने भएपछि उनी पछि हटे । यससँगै लाहुरे बन्ने कुइटोको सपना पूरा हुन सकेन ।

लाहुरे सपना तुहिएपछि कुइटो जिन्दगीबारे सोच्न थाले । उनले स्वदेशमै केही काम गर्ने योजना बनाए । मोरङको बेलबारीमा आफ्नै जग्गामा कुइटोले माछापालन गर्ने योजना बनाए । 

‘माछाको पोखरी खनेर पालन गर्न थालें, त्यससँगै ६ वटा सुँगुरबंगुरका खोर बनाए । बंगुरका राम्रा खालका भुनी (पाठी) र वीर (भाले) खोजें,’ उनले भने । उनले ९ लाख लगानी गरेर खोर बनाए, तिनै माउ बनेर बच्चा उत्पादन दिन थाले । 

बंगुरको एउटा माउले १ पटकमा १२–१५ वटासम्म बच्चा जन्माउने गरेको उनले बताए । ‘बच्चा जन्माएको समयमा धेरै खट्नुपर्ने हुन्छ,’ उनले भने, ‘माउले किचेर मार्न पनि सक्छ । पहिलो चरणको कोरोनाको महामारीको समयमा भएको लकडाउनमा होटल, रेस्टुरेन्ट बन्द भएपछि मासु नचल्दा भुनी र वीरको भाउ ओरोलो लागेको थियो ।’

सुँगुर–बंगुरको मासु धेरै चल्ने धरानको बगरकोट बन्द हुदाँ झापा, मोरङ, सुनसरी र धनकुटाका किसानलाई असर गरेको उनले बताए । ‘त्यसको प्रभाव मैले पनि खेप्नुपर्‍यो,’ उनी भन्छन् । एउटा बच्चा ६ हजार ५०० देखि ७ हजार रुपैयाँसम्म बिक्री हुने गरेको उनले बताए । कुइटोको फर्ममा वार्षिक ४००–४५० वटा बच्चा उत्पादन हुने गरेका छन् । सुँगुर पालेरै मासिक २ लाख रुपैयाँसम्म कमाइ भइरहेको उनले बताए ।

कुइटोको बंगुर फर्ममा ७ वटा भाले र ५५ वटा माउ छन् । ३ वर्षअघि ९ लाख रुपैयाँ लगानीबाट बंगुरपालन शुरू गरेका कुइटोको लगानी अहिले करोड नाघेको छ । उनको दिनचर्या बंगुर रेखदेखमै बित्ने गरेको छ । कुइटोले ३ जनालाई थप रोजगारी समेत दिएका छन् । उनलाई पत्नी एलिना राईले सहयोग गरेपछि थप हौसला मिलेको छ । उनको फर्ममा ड्युरोक, ल्यान्डरेस, हेमसार, पाख्रिवासे र योगसार प्रजातका बंगुर रहेका छन् ।

खोर सफा गर्ने, पानी खुवाउनेसम्मका काममा आफू समेत खट्ने गरेको उनले बताए । कुइटोको दिनचर्या सुँगुरको हेरचाहमा बित्ने गरेको छ । कुइटो भन्छन्, ‘बजारको कुनै अभाव छैन, अहिले गाउँतिर पनि प्रशस्त फर्महरू खुल्न थाले । त्यहाँ बच्चाहरू लैजान्छन् ।’

‘पहिलो चरणको लकडाउन हुँदा बंगुरको बजारीकरणमा समस्या हुदाँ पनि ८ लाख रुपैयाँ खुद नाफा कमाएको थिएँ,’ उनले भने, ‘लकडाउन मात्रै नहुने हो भने वार्षिक १५ लाख रुपैयाँसम्म कमाउनका लागि अर्काको देशमा जानु पर्दैन ।’

उनको खोरमा १००–४०० किलोसम्मका सुँगुर छन् । अहिले धेरै बच्चा गर्भमै बिक्री हुने गरेका उनले बताए । भुनी (पोथी) २०० देखि माथिका र बुच्चा २५० किलोग्रामभन्दा माथिका रहेका उनी सुनाउँछन् । ‘फर्ममा माउ पाठा गन्दा ३०० भन्दा कम कहिल्यै हुँदैनन्,’ उनले भने । कुइटोले झापा, पोखरा लगायतका स्थानबाट उन्नत जातका बंगुर ल्याएर पालिरहेका छन् । दानापानी समयमा मिलाएर दिँदा बंगुरले छिट्टै फाइदा दिने उनले बताए ।

‘बोटमा पैसा फल्छ होला भनेर मैले पनि सिंगापुर जान खाजेको थिएँ,’ उनी भन्छन्, ‘आफ्नै ठाउँमा पसिना बगाउँदा नेपालमै राम्रो कमाइ गर्न सकिँदो रहेछ ।’