मंसिर ८, २०८०
‘मंसिर ७ पछि के हुन्छ ?’ दशैंतिहारमा गाउँबाट शहर फर्केकादेखि विदेश बस्ने चिनजानका साथीसम्मले प्रश्न गरेपछि मात्र मलाई दुर्गा प्रसाईंले काठमाडौंमा प्रदर्शन गर्न लागेको थाहा पाएको थिएँ । प्रश्...
साउन १३, २०७९
यो हप्ता अमेरिकामाथि मडारिएको चीनको छायाँ राम्रैसँग देखिएको छ ।
बिहीवार अमेरिका र चीनका राष्ट्रपतिहरूले दुई घन्टाभन्दा लामो फोनवार्ता गर्नुअघि नै त्यो छायाँ देखिएको थियो । उक्त फोनवार्तामा चीनका राष्ट्रपति सी चिनपिङले अमेरिकी समकक्षी जो बाइडनलाई ताइवानको विषयमा चेतावनी दिँदै भने, ‘आगोसँग खेल्नुभयो भने डढ्नुहुनेछ ।’
तनावका आधार
अमेरिकी संसद्की सभामुख न्यान्सी पलोसीले ताइवानको भ्रमण गर्न खोजेपछि चीन र अमेरिकाबीच तनाव बढिरहेको छ । दुई करोड ४० लाख मानिस बस्ने ताइवान टापुलाई चीनले आफ्नै भूभाग मान्ने गरेको छ भने त्यहाँ लामो समयदेखि पश्चिमको जस्तो लोकतान्त्रिक शासन प्रणाली छ ।
अमेरिकी अधिकारीहरूले पलोसीलाई उक्त भ्रमणले निम्त्याउने जोखिमका बारेमा चेतावनी दिएका छन् । त्यस भ्रमणले चीनलाई ताइवानमा थप कारवाही गर्न उक्साउने उनीहरूको भनाइ छ ।
पलोसीले ताइवान भ्रमण गर्ने निश्चित छैन । उनले उक्त भ्रमण गरिन् भने सन् १९९७ मा तत्कालीन सभामुख न्युट गिनग्रिचपछि ताइवान पुग्ने सर्वोच्च अमेरिकी अधिकारी उनै हुनेछिन् ।
यसैबीच अमेरिकी जलसेनाले दक्षिण चीन सागरमा आफ्ना जहाज पुनः तैनाथी गरेको छ । पलोसीको सम्भावित भ्रमणको पृष्ठभूमिमा अमेरिकाको विमानवाहक युद्धपोत यूएसएस रोनल्ड रेगन र त्यससँगै रहने स्ट्राइक ग्रुप सिंगापुर तटबाट फर्केको रोयटर्स समाचार संस्थाले खबर दिएको छ ।
ताइवानका विषयमा चीन बढी आक्रामक बन्दै गएको छ । बाइडन र सीबीच चलेको वार्ताका विषयमा सीएनएनका केभिन लिपट्याकले गरेको रिपोर्टिङमा उल्लेख भएअनुसार, दुई देशबीच ताइवान प्रमुख विवादको विषय बनेको छ । अमेरिकी अधिकारीहरूले ताइवानमा चिनियाँहरूको कारवाही हुन लागेको डर मानेका छन् ।
गत मे महिनामा एसियामा हुँदा बाइडनले ताइवानमा चीनको आक्रमण भएमा अमेरिकाले सैन्य जवाफ फर्काउने बताएका थिए । अमेरिकाले गोप्य राख्न खोजेको नीतिलाई बाइडनले त्यतिखेर अभिव्यक्त गरेको मानिएको थियो ।
अमेरिकाले आधिकारिक रूपमा ताइवान सरकारलाई मान्यता नदिएको भए पनि ताइवानलाई उसले रक्षात्मक हतियार बेच्ने गरेको छ । लामो समयदेखि ताइवानका विषयमा अमेरिकाले रणनीतिक दुविधाको नीति लिएको छ ।
चीनको आक्रमण भएको खण्डमा ताइवानको प्रतिरक्षा गर्ने विषयमा अमेरिकाले आफ्नो स्पष्ट अडान नराख्ने उक्त नीतिको सार हो । तर बाइडनको भनाइबाट उक्त नीति अमेरिकाले परित्याग गर्न खोजेको संकेत पाइन्छ ।
प्राविधिक गुप्तचरी
चीनले अमेरिकी प्रविधिमाथि गुप्तचरी गरिरहेको विषयमा चेतावनी दिइएको छ । वाशिङटन डीसीमा रहेको नेसनल आर्बोरेटमस्थित एउटा बगैंचाको विकासमा चीन सरकारले लगानी गर्ने योजना बनाएको थियो तर त्यो तुहियो । चीनले त्यसमार्फत अमेरिकाको आणविक हतियारसम्बन्धी सञ्चारलाई अवरोध गर्न सक्ने भनी अमेरिकी अधिकारीहरूले चिन्ता व्यक्त गरेका थिए ।
चीन सरकारले नाटकीय रूपमा गुप्तचरी गतिविधि बढाएको चेतावनी अमेरिकी अधिकारीहरूले दिएका छन् ।
आर्थिक स्वतन्त्रता
अमेरिकाले सेमीकन्डक्टर क्षेत्रमा स्वतन्त्रता खोजिरहेको छ । अमेरिकामा सेमीकन्डक्टरहरूको उत्पादनलाई सहज बनाउने गरी छुट दिने विषयमा अमेरिकाका दुवै प्रमुख दलहरू सहमत भएका छन् । चीनमा रहेको आपूर्ति शृंखलाबाट स्वतन्त्र रही अमेरिकी प्राविधिक क्षेत्र स्वायत्त रूपमा सञ्चालनमा आउनुपर्ने र उत्पादन गर्नुपर्ने तत्त्वज्ञान अमेरिकीहरूले पाएका छन् ।
सेमीकन्डक्टर सम्बन्धी विधेयक हाउस अफ रिप्रेजेन्टेटिभ्समा दुवै दलको समर्थनमा पारित भएको छ र राष्ट्रपति बाइडनले त्यसमा हस्ताक्षर गर्न मात्र बाँकी छ ।
‘चीनले उत्पादन रोक्ने वा ताइवानलाई चिप निर्यात गर्न वा बनाउन नदिने निर्णय लिएमा हामी गम्भीर आर्थिक र राष्ट्रिय सुरक्षा समस्यामा पर्नेछौं,’ बाइडनले मंगलवार ह्वाइट हाउसमा बताए । यो विधेयक पारित गर्न बाइडनले निकै जोडबल लगाएका थिए ।
नवीकरणीय ऊर्जा स्वतन्त्रतामा जोड
सेमीकन्डक्टर विधेयक पारित नहुन्जेलसम्म डेमोक्रेटहरूले अर्को एक विधेयकको बारेमा घोषणा गरेका थिएनन् । तर अहिले उनीहरूले फरक र बृहत् विधेयकको विषयमा घोषणा गरेका छन् । यस विधेयकलाई उनीहरू रिपब्लिकनहरूको सहयोग नलिइकनै पारित गर्न खोज्दैछन् ।
बुधवार सिनेटका डेमोक्रेटहरूले स्वास्थ्य सेवा र जलवायु परिवर्तन विधेयकमा सम्झौता भएको घोषणा गरेका छन् । यसमार्फत उनीहरू अमेरिकालाई नवीकरणीय ऊर्जाको क्षेत्रमा चीनको नियन्त्रणमा रहेका सामग्रीमा निर्भर नरही स्वतन्त्र बनाउन चाहन्छन् ।
लामो समयदेखि विधेयकको विरोध गरिरहेका पश्चिम भर्जिनियाका सिनेटर जो मान्चिनले अन्ततोगत्वा सहमति जनाएपछि यो ‘डील’ सम्भव बनेको हो । मान्चिनले आफ्नो गृहराज्यमा एक रेडियोसँग कुरा गर्दै यस विधेयकले अमेरिकालाई विद्युतीय कारका लागि ब्याट्री बनाउन सहयोग गर्ने बताए ।
‘हामी आफू अनि क्यानडा, अस्ट्रेलिया र अन्य मैत्रीपूर्ण राज्यमा निर्भर रहन चाहन्छौं भने कपटी मुलुक तथा हामीलाई हानि पुर्याउने वा पुर्याउन चाहने मुलुकमा निर्भर रहँदैनौं,’ उनले बताए ।
ट्रम्पले चीनविरुद्ध लगाएको आयातशुल्क हटाइन सक्ने
पूर्व राष्ट्रपति डोनल्ड ट्रम्पले चीनविरुद्ध लगाएको आयातशुल्क नहटाउनु बाइडनको आर्थिक नीतिको पहेली हो ।
बाइडनले यस विषयमा सोचविचार गरिरहेको बताइन्छ तर सीसँग उनले गरेको कुराकानीमा यो कुरा नउठेको देखिन्छ । आयातशुल्क नलाउने निर्णय राजनीतिक रूपमा अलोकप्रिय भए पनि यसले सामान्य अमेरिकीहरूलाई सताइरहेको महंगीको समस्या अलिकति भए पनि हलुका बनाउन सहयोग गर्नेछ ।
चीनसँग व्यवहार गर्नका लागि अमेरिकी सरकारले मात्र संघर्ष गरिरहेको छैन । चीन अहिले पनि धेरै सामानहरूको उत्पादक हो । आईफोन पनि त्यसमा पर्छ । एप्पल जस्ता बहुराष्ट्रिय कम्पनीलाई चीन छोडेर अन्यत्र जान गाह्रो परिरहेको छ ।
सीएनएनका ऋषि ऐयंगरले एप्पलका सीईओ टिम कूकको चेतावनीलाई आफ्नो सामग्रीमा उल्लेख गरेको छ । चीनले कोभिड १९ संक्रमण रोक्नका लागि अपनाएको कठोर उपायका कारण आपूर्ति शृंखलामा देखिएको समस्याका कारण एप्पलले सन् २०२२ को चौथो त्रैमासिकमा ८ अर्ब डलरको घाटा बेहोर्नुपर्ने हुन सक्ने चेतावनी कूकले दिएका छन् ।
‘प्रविधि कम्पनीहरूले चीनबाहिर उत्पादन गर्न खोजिरहेकोमा शंका छैन । उनीहरू आपूर्ति शृंखलामा लगातार अवरोधको जोखिमलाई बेहोर्न सक्दैनन् र ग्राहकहरूलाई सेवा दिने विषयमा आफ्नो नियन्त्रण बलियो हुनुपर्ने इच्छा राख्छन्,’ एलएमए कन्सल्टिङ ग्रुप नामक आपूर्ति शृंखला कम्पनीकी सीईओ लिसा एन्डरसन बताउँछिन् ।
‘त्यसो भनिरहँदा चीनको जस्तो व्यापक उत्पादनलाई सहजै अन्यत्र लग्न सकिँदैन । त्यसैले यसको विकल्प तयार पार्न समय लाग्छ र त्यसमा लगानी पनि आवश्यक छ,’ उनले थपिन् ।
ताइवान विवाद चर्किएमा आर्थिक र कूटनीतिक विषयहरू दुवै जोखिममा पर्नेछन् । रुसले युक्रेनविरुद्ध चलाएको युद्धले भन्दा ताइवान संकटले विश्व अर्थतन्त्रलाई थप कमजोर बनाउनेछ ।
(सीएनएनमा प्रकाशित जाकरी बी वुल्फको विश्लेषणलाई लोकान्तरका लागि विन्देश दहालले अनुवाद गरेका हुन् ।)
‘मंसिर ७ पछि के हुन्छ ?’ दशैंतिहारमा गाउँबाट शहर फर्केकादेखि विदेश बस्ने चिनजानका साथीसम्मले प्रश्न गरेपछि मात्र मलाई दुर्गा प्रसाईंले काठमाडौंमा प्रदर्शन गर्न लागेको थाहा पाएको थिएँ । प्रश्...
मंगलवार सिंहदरबारमा बसेको प्रमुख दलका शीर्ष नेताको बैठकको एजेण्डालाई लिएर अहिले चौतर्फी बहस भइरहेको छ । ‘१२ बुँदे सम्झौता पक्षीय’ नेताहरूको निर्णय र निष्कर्ष थियो, ‘गणतन्त्रमाथि भएको प्रहारवि...
कुनै राजनीतिक संक्रमण वा अवरोध नभएको समयमा मन्त्रीहरूबीच कसले राम्रो काम गर्ने भनेर प्रतिस्पर्धा हुनुपर्ने हो । तर, विडम्बना ! सहज राजनीतिक अवस्थामा पनि झन्डै एक वर्षसम्म सरकारमा रहेका अधिकांश मन्त्रीको कार्यप्रगति ...
‘राष्ट्र, राष्ट्रियता, धर्म, संस्कृति र नागरिक बचाऊ’ अभियानका नाममा भोलि (मंसिर ७ गते) मेडिकल व्यवसायी दुर्गा प्रसाईंले गर्न लागेको कार्यक्रमलाई लिएर राजावादी दल राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी (राप्रपा)मा प्...
यसअघि पनि थुप्रैपटक दशैंतिहार र छठपछि केही न केही राजनीतिक उथलपुथल भएको इतिहास छ । यसै मेसोमा यसपटक पनि चाडबाडपछि अहिलेको सत्ता समीकरण फेरिनेसम्मको चर्चा भएको थियो । तर, चाडबाड अगाडि आकलन गरिएजस्तो परिस्...
विश्वका दुई शक्तिशाली मुलुक अमेरिका र चीनका राष्ट्र प्रमुखहरूबीच भएको महत्त्वपूर्ण भेटवार्ताले विश्व तरंगित बनेको छ । एकले अर्काको अस्तित्व सहर्ष स्वीकार गर्न तयार नहुने अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेन र चिनियाँ राष्...
जलवायु परिर्वतनसम्बन्धी सम्मेलन सन् १९९५ मा जर्मनीको बर्लिनबाट शुरू भई २८ औं कोप सम्मेलन दुबईमा भइरहेको छ । शुरू–शुरूका सम्मेलनमा मानव जीवन र प्रकृतिका बीच सन्तुलन कायम गरी दिगो विकास गर्न जोड दिएको पाइन्...
मखमली फुल्दा, मार्सी धान झुल्दा बहिनी आउने छिन्, दैलाको तस्वीर छातीमा टाँसी आँसु बगाउने छिन् .....। हाम्रो समयका चर्चित गायक नारायण रायमाझीको ‘नमुछे आमा दहीमा टीका’ बोलको गीत नि...
कमेडी क्लब चलाउने मुन्द्रे उपनाम गरेका एकजना मान्छे छन्। एकै श्वासमा चारवटा प्रश्न सोध्न सक्ने क्षमता भएका जानेमाने पत्रकार ऋषि धमलाको कार्यक्रममा पुगेर तिनले भन्न भ्याए, 'यो टिकटकका कारण मान्छेहरू अल्छी भए, कुन...