मंसिर १९, २०८०
कुनै राजनीतिक संक्रमण वा अवरोध नभएको समयमा मन्त्रीहरूबीच कसले राम्रो काम गर्ने भनेर प्रतिस्पर्धा हुनुपर्ने हो । तर, विडम्बना ! सहज राजनीतिक अवस्थामा पनि झन्डै एक वर्षसम्म सरकारमा रहेका अधिकांश मन्त्रीको कार्यप्रगति ...
भदौ २४, २०७९
तीन महिनाअघि मात्र बेलायतमा महारानी एलिजाबेथ द्वितीयाको राज्याभिषेकको ७०औं वार्षिकोत्सव मनाइएको थियो ।
उनको शासन बिहीवार (८ सेप्टेम्बर) मा अन्त्य भयो । सत्तरी वर्षसम्म गद्दीमा बसेकी महारानीको मृत्यु भएको घोषणा बकिंघम राजदरबारले गरेको छ ।
एलिजाबेथको मृत्युले बेलायतमा मात्र नभई संसारभरि नै विभिन्न किसिमका भावनाहरूलाई अभिव्यक्त गर्ने अवसर दिनेछ ।
बेलायत र कमनवेल्थ मुलुकहरूमा लाखौं प्रजाहरूले महारानीका रूपमा एलिजाबेथलाई मात्र चिनेका छन् ।
उनीहरूको सिक्का र रुपैयाँमा एलिजाबेथको तस्वीर छ अनि पुस्तौंदेखि उनीहरूको टेलिभिजनको पर्दामा उनको उपस्थिति कायम छ ।
विश्व उपनिवेशवाद र विदेशी प्रभुत्वको अन्धकारमय युगबाट निकै अघि बढिसकेको भए पनि एलिजाबेथ त्यस युगको निरन्तरताको प्रतीकका रूपमा रहेकी थिइन् ।
बेलायती मुकुट अब चार्ल्सको शिरमा राखिनेछ । अहिले ७३ वर्ष पुगेका चार्ल्स जिन्दगीभरि मुकुटको प्रतीक्षा गरिरहेका थिए ।
सन् १९९७ मा हङकङ चीनलाई हस्तान्तरण गरिने समारोहमा चार्ल्सलाई सामान्य व्यक्ति जस्तो गरी व्यवहार गरिएपछि उनले ‘साम्राज्यको अन्त्य’ भनी आफ्नो डायरीमा त्यो क्षणको सम्झना गरेका थिए । उनी र उनका सम्भावित उत्तराधिकारी विलियमले राजतन्त्र अन्त्य भएको देख्ने सम्भावना प्रबल छ ।
महारानीको मृत्युको दुईवटा कुरालाई उजागर गर्छ: पहिलो, बेलायतीहरूका लागि उनको शक्ति एक प्रतीकका रूपमा रहेको थियो । दोस्रो, राज्य संयन्त्र उनीविना पनि चलिरहनेछ ।
चार्ल्सले अब एक उपाधि र भूमिको स्वामित्व विरासतमा प्राप्त गरेका छन् । अर्को आमनिर्वाचनपछि उनले नयाँ सरकार बनाउने अनुमति दिनेछन् । तर यो कुरा उनकी आमाको छायाँमा गरिनेछ ।
अनि उनले गर्ने सबै कामहरू नाटक जस्तो मात्र हो भन्ने ज्ञान उनलाई हुनेछ । मुकुट र राजदण्ड राजपहिरनको एक हिस्सा हो ।
यसले चार्ल्सलाई आधुनिक संवैधानिक गणतन्त्रको युगमा राजतन्त्रको पनि भूमिका छ भन्ने भ्रम दिलाइरहनेछ ।
एलिजाबेथ बेलायतको गद्दीमा बस्दा बेलायती साम्राज्यअन्तर्गत विदेशमा ७० वटा मुलुक थिए । त्यतिखेर भारत स्वतन्त्र भएको पाँच वर्ष मात्र भएको थियो । त्यसपछिका पाँच दशकमा अन्य मुलुकहरू धमाधम स्वतन्त्र भए ।
एकपछि अर्को देशले आफ्नो भाग्यमा आफैं नियन्त्रण कायम गर्न थालेपछि बेलायती साम्राज्य छिन्नभिन्न हुँदै गयो । इजिप्ट, केन्या र अन्य मुलुकमा उठेका क्रान्तिलाई क्रूरताका साथ दमन गर्न खोजेको भए पनि एलिजाबेथका मन्त्रीहरू राजा जर्ज तृतीयका कदमको अनुसरण गर्दै मुलुकहरूको स्वतन्त्रता मागलाई स्वीकार गर्न बाध्य भए ।
उत्तरी आन्ध्रमा रहेको सानो टापु बेलायतमा एलिजाबेथकी जिजुआमा महारानी भिक्टोरियाले कुनै बेलामा सम्राज्ञीका रूपमा शासन गरेको भए पनि एलिजाबेथको पालामा आइपुग्दा बेलायतले समुद्रहरूमा प्रभुत्व जमाउन सकेन र विश्वलाई आफ्नो इच्छा लदाउन पनि सकेन । साम्राज्य गुमाउन पुग्दा बेलायतले क्रमशः विश्व मामिलाबाट अलग्गिन थाल्यो ।
बेलायती उपिनिवेशबाट स्वतन्त्र भएका मुलुकलाई बेलायतसँग जोडिरहन खोज्ने कमनवेल्थलाई एलिजाबेथले दह्रो समर्थन गर्ने गर्थिन् । स्वतन्त्र मुलुकहरूमा उनको शक्ति चल्दैनथियो तर कतिपयले उनलाई राज्यप्रमुखका रूपमा लिन्थे र नयाँ सरकारलाई मान्यता दिन उनको स्वीकृति खोज्थे ।
तर वर्षहरू बित्दै जाँदा त्यस्तो स्वीकृति खोज्ने मुलुकको संख्या १४ मा झरेको थियो । कतिपय मुलुकले राजतन्त्रसँग पूरै सम्बन्ध तोडे । पछिल्लो उदाहरण सन् २०२१ मा बार्बेडोसले प्रस्तुत गरेको थियो ।
संसारबाट बेलायती उपनिवेशका निशानहरू हराउन थालेसँगै बेलायत युरोपेली महादेशसँग पनि जोडिन अनिच्छुक छ । युरोपेली संघभन्दा अघिको युरोपेली कोइला र स्टील समुदायसँग बेलायतले गरेको सम्झौतालाई एलिजाबेथले आफ्नो शासनकालको आरम्भतिर देखेकी थिइन् ।
सन् १९७२ मा बेलायत युरोपेली समुदायमा जोडिँदा एलिजाबेथले त्यसलाई शाही स्वीकृति दिएकी थिइन् । सन् २०१८ मा बेलायत युरोपेली संघबाट बाहिरिँदा पनि त्यसमा एलिजाबेथको स्वीकृति थियो । त्यसपछि नै बेलायतले ब्रेक्जिटको सम्झौतालाई अघि बढायो ।
एक्लै उभिएको तर संसारबाट नएक्लिएको बेलायत अब पहिलेको जस्तो उपनिवेशवादी शक्ति रहेन जबकि केहीले बेलायतलाई त्यो पहिलेकै जस्तो स्थितिमा पुर्याउने इच्छा व्यक्त गर्ने गरेका छन् ।
सानो टापुमा सीमित बेलायतमा अब चार्ल्सले शासन गर्नेछन् । बेलायतीहरूमाझ एलिजाबेथ लोकप्रिय थिइन् तर राजतन्त्रप्रति उनीहरूको आस्था कमजोर बन्दै गएको छ ।
एलिजाबेथको राज्यारोहणको ७० औं वार्षिकोत्सवको समयमा गरिएको सर्वेक्षणमा चार्ल्स आफ्नी आमा जति लोकप्रिय थिएनन् । एलिजाबेथको मृत्युपछि यसमा परिवर्तन आउन सक्छ किनकि यस्तो बेलामा राजतन्त्रप्रति सहानुभूति राख्नुपर्छ भन्ने भाव जनताको मनमा आउन सक्छ । तर यो सहानुभूति क्षणिक मात्र हुनेछ ।
बेमनले भए पनि बेलायतमा राजतन्त्र अन्त्य गराउने व्यक्ति चार्ल्स नै हुन सक्छन् । चार्ल्सका पुर्खा चार्ल्स प्रथमलाई बेलायती गृहयुद्धमा सत्ताच्युत गरी टाउको काटिएको थियो । त्यसले गर्दा केही समयका लागि बेलायती राजतन्त्र अन्त्य भएको थियो । रिस्टोरेसनको समयमा चार्ल्स द्वितीय गद्दीमा फर्किए तर कुनै समयमा राजासँग रहेको निरपेक्ष शक्ति संसदमा निहित हुँदै गयो ।
त्यसपछिका शताब्दीमा राजाको शक्ति झन् झन् क्षीण हुँदै गएको छ । अहिले राजतन्त्र वास्तविक आवश्यकता भन्दा पनि विगतको गौरव सम्झेर बस्ने मात्र स्थितिमा छ ।
चार्ल्स वा उनका छोरा विलियमको शासनकालमा राजतन्त्रप्रति मानिसको आस्था बढ्न पनि सक्छ । तर बेलायती जनतामाथि वास्तविक शासन गर्ने अन्तिम महारानीका रूपमा इतिहासले एलिजाबेथ द्वितीयालाई हेर्ने सम्भावना बढी छ ।
एमएसएनबीसीमा प्रकाशित हायेस ब्राउनको लेखलाई लोकान्तरका लागि विन्देशदहाल अनुवाद गरेका हुन् ।
कुनै राजनीतिक संक्रमण वा अवरोध नभएको समयमा मन्त्रीहरूबीच कसले राम्रो काम गर्ने भनेर प्रतिस्पर्धा हुनुपर्ने हो । तर, विडम्बना ! सहज राजनीतिक अवस्थामा पनि झन्डै एक वर्षसम्म सरकारमा रहेका अधिकांश मन्त्रीको कार्यप्रगति ...
सर्वोच्च अदालतको परमादेशले प्रधानमन्त्रीबाट पदमुक्त भएपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बालुवाटारबाट रित्तो हात फर्केका थिए, २०७८ असार ३० गते । संसद् विघटनको अवगाल छँदै थियो, लामो समय सँगै राजनीति गर...
चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिएको श्रीलंकाले सन् २०२२ को अन्त्यतिर औषधि किन्ने क्षमता पनि गुमाएको थियो । ५० अर्ब डलरभन्दा बढीको विदेशी ऋण 'डिफल्ट' भएको थियो भने लाखौंले रोजगारी गुमाएका थिए । दशौं लाख मान्छे...
सरकारमा सहभागी मन्त्रीको कार्यक्षमतालाई लिएर प्रश्न उठेपछि अहिले सरकारमा रहेका मन्त्रीलाई फिर्ता बोलाएर मन्त्रिमण्डल पुनर्गठन गर्न सत्तारुढ दलहरूभित्र दबाब बढ्न थालेको छ । अपवादबाहेक सरकारमा सहभागी मन्त्रीले जनअपे...
दुई–दुईपटक मिर्गौला फेरेको शरीर । मध्यजाडो नजिकिँदै गरेका मंसिरका चिसा दिन । त्यसमाथि वृद्धावस्था । यस्तो बेला ७० नाघेकाहरूको अधिकांश समय ओछ्यानमै बित्छ । नभए पनि घरको चार दिबारभित्र आराम गरेर अनि तात...
सत्ता र शक्तिको आडमा गैरकानूनी ढंगले सरकारी जग्गा हडप्ने नेपालको शक्तिशाली व्यापारिक घराना चौधरी ग्रुपमाथि राज्यको निकायले पहिलोपटक छानबिन थालेको छ । काठमाडौंको बाँसबारीमा ठूलो परिमाणमा सरकारी जग्गा...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...