काठमाडौं– ९ : कांग्रेस मतदाताको बदलिँदो मनोविज्ञानको चित्र

आइतवार बिहान करीब १० बजे सत्ता गठबन्धनका तर्फबाट काठमाडौं क्षेत्र नम्बर ९ की उम्मेदवार कल्पना धमला खड्कागाउँ तथा पुरानो नैकाप क्षेत्रमा चुनावी घरदैलोमा व्यस्त थिइन् ।

उनी घरदैलोका लागि न्यूडायमन्ड स्कूलबाट थोरै अगाडि बढिसक्दा स्कूलनजिकै दुई वृद्ध कुराकानी गरिरहेका भेटिए । उनीहरूको कुरा सुन्दा लाग्थ्यो, नेपाली कांग्रेसका समर्थक रहेछन् ।

ध्यान नदिएजस्तो गरी कुरा सुनिरहँदा एक वृद्धले भने, ‘यिनी मान्छे त सिनियर नै रहिछन्, तर मैले पहिले चिनेको थिइनँ । अस्ति छोरोले भन्दै थियो, मन्त्री समेत भइसकेको मान्छे हुन् रे !’

सँगै रहेका अर्का वृद्धले थपे, ‘त्यही त, शुरूमा आफ्नो पार्टीको उम्मेदवार छैन, गठबन्धन त भन्या छन्, तर नयाँ मान्छे उठाए, भोट पनि के गर्ने–गर्ने भन्ने थियो, तर घर यहीँ तीनथाना रहेछ । लामो समयदेखि राजनीति गरेको अनुभवी मान्छे हो रे !’

यति सुनिसकेपछि मैले अगाडि गएर सोधें । त्यसपछि उनीहरूले कुराकानी गर्न खासै चासो दिएनन्, ‘भयो नबोलौं अहिले’ भनेर टारे । प्रसंग बदलेर अर्कै कुरा गर्न थाले ।

उनीहरूले औपचारिक रूपमा कुरा गर्न नचाहे पनि काठमाडौं– ९ का गठबन्धन (खासगरी कांग्रेस) समर्थित मतदाताको पछिल्लो मनस्थितिको विश्लेषण यसबाट गर्न सकिन्छ ।

शुरूमा कमजोर उम्मेदवार ठानेर खासै ध्यान नदिएका कांग्रेस मतदाताहरू धमलाको राजनीतिक जीवन र उनको व्यक्तित्वबारे थाहा पाएपछि विस्तारै आकर्षित हुँदै गएको पाइयो ।

२०७४ को निर्वाचन र हालै सम्पन्न स्थानीय निर्वाचनमा आफ्नो उम्मेदवार नहुँदा निष्क्रियप्रायः रहेका माओवादी समर्थकहरू पनि विस्तारै खुल्न थालेका रहेछन् ।

अन्दाजी ३४/३५ वर्षका एक युवा ध्यान दिएर धमलाको चुनावी र्‍याली हेरिरहेका थिए । उनको नाम रहेछ, हरि बास्कोटा । उनले आफू माओवादी समर्थक नै भएकाले रमाइलो लागेर चुनावी र्‍याली हेरेको बताए ।

‘म माओवादी समर्थक हो । पहिला माइला लामा, देवेन्द्र पौडेल उम्मेदवार हुँदा अभियानमा हिँडियो । पछिल्लो समय पार्टीका उम्मेदवार नहुँदा मजस्तै धेरै साथीहरू निष्क्रिय थियौं, अहिले उहाँ (धमला)को उम्मेदवारीले खुशी लागेको छ ।'

उनी आफ्नो पेशागत व्यस्तताका कारण चुनाव प्रचारमा सक्रिय रूपमा हिँडेका भने रहेनछन् ।

को हुन् धमला ?

धमलाको हालको स्थायी ठेगाना चन्द्रागिरि नगरपालिका वडा नम्बर– १५ तीनथाना हो, जुन काठमाडौं क्षेत्र नम्बर ९ अन्तर्गत नै पर्छ ।

उनको जन्म भने १० माघ २०३१ म धादिङमा भएको थियो । सानै उमेरदेखि जुझारू र क्रान्तिकारी स्वभावकी धमला विद्यार्थीकालदेखि नै जनयुद्धमा सामेल भइन् ।

उनी जनमुक्ति सेनाको सह–कम्पनी कमिसनारको भूमिकामा थिइन् ।

२०५६ सालमा अनेरास्ववियु (क्रान्तिकारी)को केन्द्रीय सदस्य तथा छात्रा विभाग प्रमुख बनिन् । २०५७ देखि २०६३ सम्म अखिल नेपाल महिला संघ क्रान्तिकारीको केन्द्रीय सचिवको भूमिकामा रहिन् ।

जनयुद्धकालमा माओवादीका केही प्रभावशाली महिला नेत्रीको नाम लिनु पर्दा धमलाको नाम पनि अग्रपंक्तिमै आउँथ्यो ।

२०६४ सालको संविधान सभा निर्वाचनमा तत्कालीन नेकपा माओवादीले उनलाई धादिङको साविक क्षेत्र नम्बर २ बाट उम्मेदवार बनायो ।

पहिलो प्रयासमा नै चुनाव जितेर उनी संविधानसभा सदस्य बन्न सफल भइन् । संसद्को सोही कार्यकालमा उनी मन्त्री समेत बनेकी थिइन् ।

डा. बाबुराम भट्टराई नेतृत्वको सरकारमा धमला विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्री थिइन् । 

२२ कार्तिक २०६८ मा मन्त्री बनेकी धमलाले २२ वैशाख २०६९ सम्म सिंहदरबारमा रहेर जिम्मेवारी सम्हालिन् ।

छिटोछिटो सरकार फेरबदल भइरहेको उक्त संक्रमणकालीन समयमा पनि आफूले केही सम्झनलायक काम गरेको धमला बताउँछिन् । हाल उनी नेकपा माओवादी केन्द्रको पोलिटब्यूरो सदस्य छिन् ।

के छन् एजेन्डा ?

धमला आफूले चुनाव जितेपछि विकास, समृद्धि, सुशासनमा मुख्य ध्यान दिने बताउँछिन् । 

‘मुख्य त विकास, समृद्धि र सुशासनमा केन्द्रित हुन्छु । यसका अलावा शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारी मेरो प्राथमिकता हुनेछ,’ धमला भन्छिन्, ‘आजका युवाहरूको इच्छा, चाहना पूरा हुने गरी काम गर्नेछु ।’

यस क्षेत्रलाई पर्यटनसँग जोडेर रोजगारी सिर्जना गर्ने लक्ष्य रहेको उनले बताइन् । 

गठबन्धनको साझा प्रतिबद्धता, आफूसम्बद्ध नेकपा (माओवादी केन्द्र)को चुनावी घोषणापत्रका अलावा धमलाले केही स्थानीय मुद्दाहरूलाई पनि चुनावी एजेन्डामा समेटेकी छन् ।

‘स्वच्छ खानेपानीको व्यवस्थापन र सरसफाइमा जागरण, सीतापाइला–रामकोट–भीमढुंगा हुँदै गल्छीसम्मको सडक स्तरोन्नति गरी राजमार्गका रूपमा विकास, नैकाप खेल मैदानको स्तरोन्नति, नागढुंगा सुरुङमार्ग क्षेत्रमा उद्यमशीलता र रोजगारी सिर्जना, सुरुङपछि फ्लाइओभर निर्माणमा सहजीकरण, टेकुघाटको दीर्घकालीन व्यवस्थापन, हिटी, फाल्चा तथा पार्टी पौवाहरूको उचित संरक्षण र सम्वर्द्धन पनि मेरा एजेन्डा हुन्,’ धमलाले भनिन् ।

यस क्षेत्रमा लामो समयदेखि बसोवास गर्दै आएका नेवार समुदायको भाषा, संस्कृति, भेषभुषा र जात्राहरूको संरक्षण र प्रबर्द्धनमा समेत जनप्रतिनिधिका रूपमा भूमिका निर्वाह गर्ने उनको भनाइ छ ।

साथै,  अन्य जातजाति र नयाँ बस्तीहरूलाई पनि समेटेर अगाडि बढ्ने धमलाले बताइन् ।

मुख्य प्रतिस्पर्धामा दुई पूर्वमन्त्री

पूर्वमन्त्री धमला कांग्रेस, माओवादी केन्द्र, नेकपा एस र राष्ट्रिय जनमोर्चाको साझा उम्मेदवार हुन् । नेकपा एमालेले अर्का पूर्वमन्त्री कृष्णगोपाल श्रेष्ठलाई उम्मेदवार बनाएको छ ।

साझा पार्टीका मिलन पाण्डे, स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिएका सुनिल रिजाल लगायतका उम्मेदवारहरू पनि चुनाव प्रचारप्रसारमा छन् ।

गएको स्थानीय चुनावको मत नियाल्दा यस क्षेत्रमा सत्ता गठबन्धन अगाडि देखिन्छ । दलगत रूपमा हेर्दा कांग्रेसको मत सबैभन्दा बढी छ ।

वडाध्यक्षहरूले पाएको मत हेर्दा कांग्रेस र एमाले सबैभन्दा बलिया थिए । कांग्रेसले १९ हजार ९१६ र एमालेले १९ हजार २८२ मत पाएको थियो ।

माओवादीले अधिकांश वडामा उम्मेदवारी नदिएकाले उसको खास मत कति हो भन्ने यो स्थानीय चुनावले प्रस्ट पार्दैन । २०६४ लाई छाडेर २०७० को चुनाव र २०७४ मा समानुपातिकतर्फ पाएको मत नियाल्दा यस क्षेत्रमा माओवादीको करीब ६ हजार मत रहेको अनुमान छ । 

सत्ता गठबन्धनबाट कांग्रेससहितका दलहरूको बलियो साथ पाएकाले आफू विजयी हुने धमलाको विश्वास छ । अर्कातिर यस क्षेत्रका निवर्तमान सांसद कृष्णगोपाल श्रेष्ठप्रति असन्तुष्ट मतदाताले पनि आफूलाई रोज्ने दाबी धमला गर्छिन् ।

एमाले र गठबन्धन दुवैतर्फका केही असन्तुष्ट मत स्वतन्त्र उम्मेदवारहरूले पनि तान्ने भए पनि मुख्य प्रतिस्पर्धा भने धमला र श्रेष्ठबीच नै हुने देखिएको स्थानीय मतदाताको विश्लेषण छ ।

‘कांग्रेसको ठूलो पंक्तिलाई धमलाले विश्वासमा लिएको देखियो । त्यसकारण शुरूका दिनहरूमा भन्दा अहिले उनको पक्षमा माहोल बन्दै गएको पाएको छु,’ चन्द्रागिरि नगरपालिका वडा नम्बर १५ का विकास पौडेलले भने, ‘शुरूमा को हो, कहाँको हो भन्ने थियो । मन्त्री पनि भैसकेको, लामो समयदेखि राजनीतिमा सक्रिय रहेको र यसै क्षेत्रमा स्थायी बसोवास रहेकाले पनि उनको पक्षमा माहोल बनाउन सहयोग पुगेको देखिन्छ ।’

महिला उम्मेदवार हुनुका नाताले उनले महिलाको अतिरिक्त मत समेत तान्न सक्ने पौडेलको विश्लेषण छ ।

काठमाडौं– ९ मा गठबन्धनबाट प्रदेशसभातर्फ नेपाली कांग्रेसका नानुमैया बास्तोला र स्यामकृष्ण खड्का उम्मेदवार छन् ।