सत्तारूढ भारतीय जनता पार्टीले गुजरात विधानसभामा कीर्तिमान हासिल गर्दै १५६ सीट जितेको छ । 

कुल १८२ सीट भएको विधानसभामा आजसम्म कुनै पनि दलले १५० सीट जितेको इतिहास थिएन । निकटतम प्रतिद्वन्द्वी कांग्रेस पार्टीले जम्मा १७ सीट जितेको छ भने आम आदमी पार्टीको हातमा पाँच सीट परेको छ । 

के कारणले भाजपा यति धेरै सीट जित्न सफल भएको हो ? दैनिक भास्कर पत्रिकामा अक्षय वाजपेयीले भाजपाको प्रचण्ड बहुमतसहितको जीतको नालीबेली प्रस्तुत गरेका छन् । 

उनका अनुसार, सन् २०१७ मा भाजपा जम्मा ९९ सीटमा सीमित भएको थियो । सत्तामा आएपछि पहिलोपटक उसको सीट १०० भन्दा कममा पुगेको थियो । 

विगतबाट पाठ

त्यसबाट भाजपा नेतृत्वले पाठ पढ्यो र यस निर्वाचनका लागि डेढ वर्षदेखि नै तयारी थाल्यो । चुनावको एक हप्ता अघिबाट नै गृहमन्त्री अमित शाहले मतदान केन्द्र स्तरमा भएका तयारीको दैनिक अप्डेट लिएका थिए । 

उनले दुई दिनको अन्तरमा बूथ लेभल बैठक गरेका थिए । आमसभाका लागि छानिएका ठाउँका विषयमा पनि उनले विस्तृत चर्चा गरेका थिए । 

उनका बैठकहरू घन्टौंसम्म चल्ने गरेको भाजपा नेताहरू बताउँछन् । केन्द्रीय सरकारका मन्त्री, भाजपाका मुख्यमन्त्री र वरिष्ठ नेताहरूलाई फरक फरक ठाउँ पठाइने गरेको थियो । उत्तर प्रदेशका मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथ र असमका मुख्यमन्त्री हिमन्त विश्व शर्मा यस सूचीमा सबभन्दा माथि थिए । 

सरकार परिवर्तन

विधानसभा चुनावभन्दा लगभग एक वर्षपहिले भाजपाले गुजरातमा मुख्यमन्त्री विजय रूपाणीसहित सम्पूर्ण मन्त्रिमण्डललाई राजीनामा गरायो । रूपाणीको स्थानमा पहिलोपटक विधायक बनेका भूपेन्द्र पटेललाई मुख्यमन्त्री बनाइयो । नदोहोर्‍याउने सिद्धान्तअनुसार पुराना मन्त्रीहरूलाई नयाँ मन्त्रिमण्डलमा स्थान दिइएन । विधानसभा अध्यक्ष पनि परिवर्तन गरियो । 

भारतीय राजनीतिमा भाजपाले पहिलोपटक यस्तो प्रयोग गरेकोमा ऊ पूर्णरूपमा सफल रह्यो । सरकारै बदलिएपछि भाजपाले सत्ताविरोधी लहर नै अन्त्य गरिदियो । नयाँ मन्त्रिमण्डलमा जातीय तथा क्षेत्रीय समीकरणलाई मिलाउने प्रयास गरियो । 

कांग्रेस छोडेर भाजपा आएका तीन नेतालाई मन्त्रिमण्डलमा स्थान दिइयो । पाटीदार समुदायलाई खुशी बनाउन मुख्यमन्त्रीका साथै पटेल समुदायका सबभन्दा बढी विधायकलाई मन्त्रिमण्डलमा समावेश गरियो ।

गुजरातमा कोभिडपछिको यो पहिलो चुनाव थियो । कोभिडमा कुव्यवस्था गरेकाले सरकारको व्यापक आलोचना भएको थियो । भाजपाले रूपाणी सरकारलाई हटाएपछि सरकारप्रति जनताको आक्रोश शान्त भयो । 

ठूला नेतालाई बिदाइ

धरातलबाट आएको प्रतिक्रियाका आधारमा भाजपाले ठूला नेताहरूलाई टिकट दिएन । मेहसाणाबाट नितिन पटेललाई  टिकट दिइएन । त्यस्तै सन् २०१६ अगस्टदेखि २०२१ सेप्टेम्बरसम्म मुख्यमन्त्री बनेका विजय रूपाणीलाई पनि टिकट दिइएन । रूपाणी सन् १९८७ देखि राजकोटको राजनीतिमा सक्रिय छन् । उनी भाजपाको गुजरात इकाइको अध्यक्ष पनि बनिसकेका व्यक्ति हुन् । विशेष कुरा त के भने यी दुवै नेताले स्वयं आएर आफूहरूलाई टिकट नचाहिएको बताए । 

जित्ने उम्मेदवार चयन

भाजपाले गुजरातमा जित्ने सम्भावना भएका उम्मेदवारलाई मात्र टिकट दियो । बयालीसजना विधायकलाई टिकटै दिइएन । सन् २०१७ मा कांग्रेसको टिकटमा चुनाव लडेका उम्मेदवारहरूलाई मौका दिइयो । सूत्रहरूका अनुसार, प्रस्तुतिका आधारमा बनाइएको सूचीमा ८० प्रतिशतभन्दा कम अंक ल्याउने २० प्रतिशत विधायकलाई टिकट दिइएको थिएन । कांग्रेसबाट भाजपामा आएका अनि चुनाव जित्न सक्ने सम्भावना बोकेका नेताहरूलाई टिकट दिइयो । 

हारेको ठाउँबाट प्रचार शुरू

सन् २०१७ मा भाजपा मोरबी, सुरेन्द्रनगर र अमरेली लगायतका सीटमा हारेको थियो । यसपालि ती ठाउँहरूमा पहिलेदेखि नै प्रचार थालिएको थियो । सौराष्ट्रमा भाजपाको चुनावी अभियान ६ महिना अघिबाट नै शुरू भएको थियो । पार्टीले नयाँ ढंगबाट पन्ना प्रमुख बनायो । जनतामाझ अलोकप्रिय विधायकहरूलाई टिकट दिइएन । सन् २०१७ मा भाजपालाई अप्ठ्यारो परेको सीटमा प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी र गृहमन्त्री शाह आफैंले जोरदार चुनावी अभियान चलाए । 

मन्त्रीहरूलाई पनि टिकट दिइएन

सन् २०२१ को सेप्टेम्बर महिनामा भाजपा नेतृत्वले पूरै सरकार परिवर्तन गर्दा २४ जना मन्त्री थिए । तिनमा १० मन्त्री र १४ राज्यमन्त्री थिए । यस चुनावमा पार्टीले पाँच मन्त्रीहरूलाई टिकटै दिएन । टिकट पाएकामध्ये १९ मन्त्रीले चुनाव जिते । मन्त्रिमण्डलमा फेरबदल तथा नयाँ मन्त्रीको नियुक्ति भाजपाका लागि सही निर्णय साबित भयो । 

बागीप्रति कठोर

ठूला नेताहरूलाई टिकट नदिएको भए पनि धरातलमा कुनै अव्यवस्था देखिएन । बागी बन्न खोज्नेमाथि कठोर कारवाही चलाइयो । चुनावी अभियान चल्दै गर्दा १२ जना नेतालाई पार्टीबाट निलम्बन गरियो । तिनीहरूले पार्टीका आधिकारिक उम्मेदवारविरुद्ध स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिएका थिए । नितिन पटेल र विजय रूपाणी जस्ता ठूला नेताको टिकट खोसिएको भए पनि उनीहरूले बागी बन्ने हिम्मत जुटाएनन् । 

मोदीको नारा सफल

प्रधानमन्त्री मोदीले ‘म गुजरातको छोरा हुँ’ भनी दिएको नारा भाजपाको जीतको ठूलो कारण भएको त्यहाँका वरिष्ठ पत्रकार आरके मिश्रा बताउँछन् । मोदीले चुनावी अभियानमा बारम्बार यसलाई दोहोर्‍याए । गुजराती अस्मिताको कुरा गरेर भाजपाले क्षेत्रीयवादी भावनालाई मज्जैले उचाल्यो । फलस्वरूप गुजरातीहरूले उसलाई प्रचण्ड बहुमत दिलाए । 

आम आदमी पार्टीको परोक्ष सहयोग

आम आदमी पार्टीले यस निर्वाचनमा कांग्रेसको भोट काटेर भाजपालाई नै सहयोग गर्‍यो । सौराष्ट्र र दक्षिण गुजरातमा कांग्रेसले राम्रो प्रदर्शन गर्न सक्थ्यो तर त्यहाँ आपले भोट काटिदिएर सोत्तर बनाइदियो । त्यसको पूर्ण लाभ भाजपाले प्राप्त गर्‍यो । 

कांग्रेसको अकर्मण्यता

वरिष्ठ पत्रकार दर्शन देसाईको नजरमा कांग्रेसको अकर्मण्यताका कारण भाजपाले प्रचण्ड बहुमत ल्याएको हो । कांग्रेसको वरिष्ठ नेतृत्वले गुजरातलाई पूरै त्यागिदियो । राहुल गान्धीले भारत जोडो यात्रा गरे तर त्यो गुजरात छोडोमा परिणत भयो । 

चुनावभन्दा दुई महिनाअघि कांग्रेसीहरू अध्यक्ष निर्वाचित गर्ने धुनमा व्यस्त थिए । अध्यक्ष छानिएपछि पार्टीका नेसनल अब्जर्भर अशोक गहलोत र गुजरात इन्चार्ज रघु शर्मा दुवैको ध्यान राजस्थानमा केन्द्रित रह्यो किनकि उनीहरू त्यहीँका हुन् । प्रियंका गान्धी गरबाको बेलामा गुजरात आउने कुरा थियो तर आइनन् । राहुल गान्धी गुजरात त पुगे तर निकै ढिलो गरी । 

कांग्रेसको प्रत्येक उम्मेदवार आफ्नै बलबुतामा लडेको थियो । केन्द्रीय नेतृत्व वा स्रोतसाधनबाट उसले कुनै सहयोग पाएन । गुजरातको कांग्रेस नेतृत्वमा आधा दर्जन जति त मुख्यमन्त्रीकै उम्मेदवार हुन् । तर उनीहरू आफ्नै सीट बचाउन पनि सक्दैनन् । हारेपछि पनि उनीहरूलाई मुख्यमन्त्री बन्ने लोभले सताइरहन्छ । टिकट वितरणमा पनि उनीहरूलाई भूमिका चाहिन्छ । 

आदिवासीहरू कांग्रेसको बलियो भोट बैंक हो । तर पार्टीले उनीहरूलाई पनि व्यवस्थापन गर्न सकेन ।