रामचन्द्र पौडेल कमजोरी नै नभएका आदर्शवान नेता हुन् भन्नु सत्य र शब्द दुवैको दुरुपयोग हुन्छ ।

समकालीन राजनीतिका एक औसत नेता हुन्, पौडेल । तर, अन्य नेताभन्दा उनमा केही फरक पाउन सकिन्छ ।

खासगरी आर्थिक मामिलामा विवादमा नपरेका एक अपवाद नेतामा पर्छन् उनी । व्यक्तिगत जीवनशैली पनि सादगी छ ।

लोकतन्त्रका लागि लामो संघर्ष गरेका पौडेल २०४८ सालपछि सत्ताको नजिक रहे । पटक–पटक मन्त्री, सभामुख र प्रधानमन्त्रीको नजिक हुँदा उनले शक्तिको दुरुपयोग गरेनन् ।

सत्तामा कांग्रेस हावी भएको २०४८ देखि ५८ को कालखण्डमा कांग्रेसको सभापति रहेका गिरिजाप्रसाद कोइरालासँग निकट रहेको समयमा पनि पौडेल पावरको दुरुपयोगमा मुछिएनन् । 

जिल्लाकै प्रतिस्पर्धी नेता गोविन्दराज जोशी भ्रष्टाचार मुद्दामा डामिँदा पौडेल अपवाद रहे । संवत् २०५० को दशकमा कांग्रेसभित्र ‘किङ मेकर’ मानिने खुमबहादुर खड्का, चिरञ्जीवी वाग्ले, विजयकुमार गच्छदार र गोविन्दराज जोशीहरूले सत्ता र शक्तिको दुरुपयोग गरे । नेपालमा भ्रष्ट नेताको विम्बमा ती अनुहार झल्किने गरेका छन् । 

सत्ता र शक्तिको उन्मादबाट बचेर पौडेलले आफूलाई एउटा नैतिक, सादगी र निष्ठावान राजनीतिज्ञको रूपमा स्थापित गरे । त्यही जगमा रहेर पौडेल गणतन्त्र नेपालको तेस्रो राष्ट्रपति बन्न सफल भए । 

अधुरो रहेको कार्यकारी बन्ने अभिलासा

समकालीन शीर्ष नेतामध्ये देशको कार्यकारी (प्रधानमन्त्री) बन्ने अवसर नपाएका थोरै नेतामध्ये एक हुन्, पौडेल ।

प्रधानमन्त्री बन्नका लागि पौडेलले तीव्र आकांक्षा पालेका थिए । पटक–पटकको प्रयासमा पनि उनी प्रधानमन्त्री बन्न सकेनन् । २०६७ सालमा पौडेलले प्रधानमन्त्री बन्नका लागि १७ पटकसम्म प्रयास गरेका थिए । 

कतिपयले पौडेल प्रधानमन्त्रीमा १७ पटक पराजित भएको भन्ने गर्छन्, तर पौडेलले भने त्यो टिप्पणीलाई अस्वीकार गर्दै आएका छन् । पौडेलकै भनाइमा उनी हार्नका लागि कसैले जीत्नु पर्दथ्यो । आफ्नो पराजय नभई त्यो संसद्को असफलता भएको पौडेलको भनाइ रहन्थ्यो । 

संविधानसभाको कालखण्डमा तत्कालीन व्यवस्थापिका संसद्मा १७ पटक प्रयास गर्दा समेत संसद्ले प्रधानमन्त्री दिन नसकेपछि सर्वोच्चले सांसदलाई तटस्थ बस्न नपाउने आदेश दियो । त्यसपछि नयाँ प्रक्रिया शुरू भयो र झलनाथ खनाल प्रधानमन्त्री बने । 

६ दशक लामो राजनीति गरे पनि पौडेल कांग्रेसको सभापति बन्न पनि पाएनन् । सुशील कोइरालाको निधन भएपछि केही समय पार्टीको कार्यबाहक सभापति बनेका पौडेलको सभापति बन्ने धोको पूरा भएन । 

२०७२ सालमा शेरबहादुर देउवासँग पार्टी सभापतिमा प्रतिस्पर्धा गरे पनि उनी पराजित भए ।

२०७८ सालको १४ औं महाधिवेशनमा संस्थापनइतरबाट सभापतिको सर्वसम्मत उम्मेदवार बन्ने प्रयास सफल नभएपछि पौडेलले अघोषित रूपमा देउवालाई समर्थन गरे । 

पौडेल तटस्थ बसिदिँदा सभापतिमा देउवाको पक्षमा पल्लाभारी भयो । देउवाले त्यही गुन तिरेर पौडेललाई राष्ट्रपतिको उम्मेदवार बनाए ।

राष्ट्रपति निर्वाचनमा निर्णायक मानिएका माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’को समेत समर्थन मिल्दा पौडेललाई मुलुककै सर्वोच्च पद प्राप्त भयो ।

यस क्रममा सत्ता समीकरणमा पहिरो गयो । पुस १० गते नयाँ प्रधानमन्त्री चुनिँदै गर्दा बनेको गठबन्धन २ महिना पनि टिक्न सकेन । त्यसको लाभ पौडेलले पाए ।

गणतन्त्रको आस्था र राष्ट्रपतिको साख जोगाउने चुनौती 

नेपालको दोस्रो र पहिलो महिला राष्ट्रपतिको रूपमा विद्या भण्डारीको भूमिकालाई नजरअन्दाज गर्न मिल्दैन । तर, आफ्नो दोस्रो कार्यकालको अन्त्यतिर राष्ट्रपति विद्या भण्डारी विवादमा परिन्/पारिइन् । 

प्रतिनिधिसभा विघटन सदर तर, संसद्ले पारित गरेको नागरिकता विधेयक अड्काएर भण्डारीले शीतल निवासबाट राजनीति गरेको आरोप लाग्यो ।

कार्यकाल सकिने बेलामा माघ २७ गते संघीय संसद्लाई सम्बोधन गरेर फर्किने क्रममा काठमाडौंमा भएको सवारी जामलाई लिएर पनि राष्ट्रपतिको आलोचना भयो । जामका कारण उनले कार्यकालभरी नै सर्वसाधारणको आलोचना खेप्नुपर्‍यो ।

एमाले सांसद रघुजी पन्तको शब्दमा सरकारले राष्ट्रपतिलाई विवादमा ल्याउने काम गर्‍यो । त्यो दिन सडकमा भएको ट्राफिक जामका कारण आफूले सांसदको लोगो छोपेर हिँड्नु परेको अनुभव उनले संसदमा सुनाएका थिए । राजतन्त्रको झल्को दिनेगरी सडक खाली गराएर सवारी चलाउने सामन्ती सोचले गणतन्त्रप्रति नागरिकमा वितृष्णा बढाउने काम गरिरहेको छ । 

राष्ट्रपतिको भड्किलो रवाफलाई लिएर गणतन्त्रप्रति आक्रोश व्यक्त गर्नेको कमी छैन । ७ वर्षअघि अवकाश पाएर घरमा बसिरहेका पूर्व राष्ट्रपतिको उपचारका लागि भइरहेको राज्यकोषको दोहनका कारण  पनि आमनागरिक आक्रोशित छन् । यही मौकामा दुर्गा प्रसाईंजस्ता विवादास्पद व्यक्तिहरूले गरीबको ऋण मिनाहाको मुद्दा लिएर राजतन्त्र फर्काउनुपर्छ भनेर अभियान सञ्चालन गरिरहेका छन् । 

गणतन्त्र स्थापनाको डेढ दशकमै मानिसहरू यो व्यवस्थाप्रति सन्तुष्ट देखिएका छैनन् । जनताको त्यो असन्तुष्टिलाई लिएर व्यवस्थामाथि प्रहार भइरहेको समयमा रामचन्द्र पौडेल राष्ट्रपति बनेका छन् । 

आठौं गणतन्त्र दिवसको अवसरमा शीतल निवासमा आयोजित चियापान समारोहमा पंक्तिकारले अहिले राष्ट्रपति निर्वाचित पौडेललाई सोधेको थियो– गणतन्त्रप्रति किन मानिसहरू उत्साहित हुन सकेनन् ? पौडेलको जवाफ थियो, ‘गणतन्त्रको समीक्षा गर्ने बेला भएको छैन । यो व्यवस्थाको विकल्प छैन ।’

निर्वाचित हुनुअघि पौडेलले शीतल निवासबाट निस्किँदा जनतालाई सास्ती नदिने प्रतिबद्धता जनाएका छन् । रामवरण र विद्या भण्डारीको कार्यकालमा भएको नागरिकस्तरको विरोधलाई बाहिरबाट देखेका पौडेलले त्यो गल्ती गरेनन् भने पनि उनको प्रशंसा हुनेछ । देशमा त्रिशंकु संसद् बनेको र संविधान कार्यान्वयन अप्ठ्यारोमा परेको समयमा अनुभवी नेताको सुझबुझले देशलाई सही राजनीतिक दिशानिर्देश गर्नेछ ।