‘धोती पहननेवाला हर आदमी गान्धी नहीं होता’ । भारतमा उपदेश दिने हरेक व्यक्तिको मुखबाट यो आदर्श वाक्यांश फुत्किन्छ । युवतीहरूसँग ना‌ंगै सुत्नु गान्धीको सोख थियो । आफ्नो संयमको परीक्षा लिन पनि गान्धीले यसो गर्ने गरेका थिए । त्यस्तो बेला गान्धी धोतीलाई पर राख्थे । उनी भन्थे– ‘धोती पवित्रताको प्रतीक हो ।’

धेरैलाई जिज्ञासा हुनसक्छ, के गान्धीले सधैं धोती लगाए ? होइन, उनले धोती लगाउने कामको शुरूआत १९२१ सेक्टेम्बर २२ देखि गरे । त्यतिबेला उनको उमेर ५२ वर्ष थियो । अहिंसाका पुजारी गान्धीले भारतभर धोतीलाई पहिचानको पहिरन बनाइदिए । गान्धीको अंग्रेज धपाउने क्रान्तिको रूपान्तरित रूप थियो ‘धोती ।’

सही समयमा गरेका हरेक निर्णय दूरगामी प्रभाव पार्ने गरी प्रतीक बन्छन् भन्ने उदाहरण हो, गान्धीको ‘धोती’ । 

अब नेपालको प्रसंगमा कुरा गरौं । केबल पार्टीको संख्या थप्न मात्र हैन राजनीतिमा रवि लामिछानेको उदय । सही समयको राजनीतिलाई सही राजनीतिक इतिहास बनाउनु छ । ती तमाम मतदाता र भीडको मनोविज्ञानलाई आधार मान्ने हो भने अहिले नै कुशासन अन्त्य हुन्छ भन्ने अपेक्षाले तृष्णा पोखिएका छन् । जनतालाई यति हतार छ कि बिहान भ्रष्टाचारी पक्राउ गरियोस्, बेलुका जेल पुर्‍याइयोस् । जनताको सुशासनको भोक चरमोत्कर्षमा छ ।  

फेरि अर्को प्रश्न छ यहाँ, के रविले यो काम अहिले नै गर्न सक्छन् ? कसरी सम्भव छ ? न सत्ता, न सम्पूर्ण राज्य शक्ति । कहाँ सम्भव होला र ?

फेरि भारतकै प्रसंगमा जाऔं– सन् २०११ म अन्ना हजारेले भ्रष्टाचारविरुद्ध अभियान छेड्दा उनीसँग पार्टी त के, कुनै समूह थिएन । उनले अभियान छेड्दा स्वतस्फूर्त लाखौं नागरिक जोडिए । यही जनबलमा उनी अनशन बसे । उनको यो जागरणबाट शासक हायलकायल भएपछि जनलोकपाल विधेयक संसद्बाट पारित भयो । एकैचोटी ५ हजार जनाभन्दा बढीको भ्रष्टाचारका मुद्दा अघि सरे । दर्जनौं शीर्ष नेताहरूले अहिले पनि जेलको हावा खाइरहेका छन् । यही जगबाट अरविन्द केजरिवालजस्ता दूरदर्शी नेताको उदय भएको थियो ।

रविसँग के छ, के छैन ?

रविसँग अहिले देशको चौथो ठूलो दल छ । संसदमा कुनै दलको बहुमत छैन । राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी निर्णायक शक्ति छ । यो त्यो अवसर हो, जुन भ्रष्टाचारका मुद्दा उधिन्न रविका लागि ब्रह्मास्त्र बन्न सक्छ । केन्द्रबिन्दुमा भएको रास्वपाको यो न्युक्लियर्सलाई भ्रष्टाचारविरुद्ध बमको रूपमा उपयोग गर्न सकिन्छ ।

एकछिन माथि उल्लेख गरिएको गान्धीको प्रसंगमै जाऔं । यो आलेखमा प्रेरणादायक प्रसंग किन जोडिएको हो भने रास्वपा पार्टीको स्कूलिङ प्राथमिक तहमा चलिरहेको छ, जुन अनुच्छेद पाठ बन्न सक्छ । धोती लगाउने सबै गान्धी हुँदैनन् भनेझैँ सुशासनको नारा लगाउने जति सबै सदाचारी हुँदैनन् । रवि लामिछानेले यो आमभनाइलाई व्यवहारले खण्डन गर्न सक्नुपर्छ । रवि र उनको पार्टीले उठाएको प्रथम जुन मुद्दा हो, त्यो नै उनीहरूका लागि पहिलो गृहकार्य हो । अहिले जुन कक्षामा रास्वपा छ, त्यो कक्षा डिग्री तहको अर्थात उच्च तहको होइन । प्राविमा भएका हरेक विद्यार्थी भविष्यका कर्णधार भएझैँ रास्वपा नेपालको राजनीतिमा वर्तमानको कर्णधार हो जसले पढ्नु पनि छ, काम गर्नु पनि छ । बिहान कक्षा लिने, दिउँसो काम गर्ने । एउटा मेहनती विद्यार्थीका रूपमा रास्वपा नेपालको राजनीतिक मैदानमा खडा छ । 

भारतमा गान्धीको धोतीजस्तै एउटा उदाहरण नेपालको इतिहासमा पनि स्थापित छ । नेपालमा भादगाउँले टोपीको महिमालाई परिवर्तनसँग जोडिएको छ । वि.सं. २०२२ पछि राजा महेन्द्रले पहाडबाट केही परिवारलाई तराईमा स्थानान्तरण गरे । जग्गा वितरणका क्रममा हरेक नेपालीले अनिवार्य टोपी लगाउने नियम राखिदिए । हालको पूर्वपश्चिम राजमार्ग क्षेत्रमा राखिएका यी परिवारका हरेक पुरुषले टोपी लगाउनै पर्ने नियम बसाइदिए । मल्लकालमा शुरूआत भएको भादगाउँले टोपी नेवारहरूको खास प्रतीक थियो । पछि राजा महेन्द्रले टोपी लगाउन अनिवार्य गरिदिएपछि ढाकाको टोपी पनि देशभर प्रचलनमा आएको थियो ।  

रास्वपा अलग दल बन्ने कि दलदलमा फस्ने ?

रास्वपाले भारतमा गान्धीको ‘धोती’ र नेपालमा राजा महेन्द्रको ‘टोपी’ पहिचानलाई एक क्रान्तिका आँखाले हेर्न सक्नुपर्छ । यी दुवै पहिरन मात्र थिएनन्, नागरिकमा अपनत्व र दायित्वबोध गराउने सूत्र थिए । रास्वपालाई कुनै पोशाक उत्पत्ति गर भन्न खोजिएको होइन । जसरी राजा महेन्द्रले देशभर नेपालीको मिश्रित बसोवास गर्ने अभियान शुरूआत गरे, त्यसरी नै अबको राजनीति भ्रष्टाचाररहित प्रमाणित गर्न रास्वपाका लागि यो समय गान्धी र महेन्द्रकाल हो । यहाँ राजा महेन्द्रको प्रसंग उठाउँदै गर्दा कुनै तन्त्रको प्रशंसा गरिएको होइन । इतिहासलाई हामीले स्वीकार गर्नुपर्छ, जुन नागरिकका लागि व्यवहारमा रूपान्तरणको माध्यम बन्न सक्छ । रास्वपाले भ्रष्टाचाररहित समाज बनाउन इतिहास रच्न सक्छ भन्ने अभिप्राय मात्र यहाँ व्यक्त गरिएको हो ।

रास्वपाले राजनीति फोहोरी खेल हो भन्ने भाष्यलाई चिर्न सक्नुपर्छ । जनजनमा राजनीतिप्रति जति चासो छ, त्यति घृणा पनि छ । हो, पछिल्लोपटक रास्वपाले तन्नेरीमाझ राजनीतिको माहोल सिर्जना गरिदिएको छ । अब राजनीति सकुनी मामाको खेल होइन, कृष्णको जस्तो चलाखी र न्यायपूर्ण खेल हो भन्ने स्थापित गर्नुपर्ने छ । यो जिम्मेवारी रास्वपाको काँधमा छ । हैन भने दलहरूको भीडमा अर्को एउटा दल राजनीतिको दलदलमा फसेको साबित हुनेछ । संघीयताका घोरविरोधी चित्रबहादुरको राजमोदेखि राजतन्त्र पक्षधर राप्रपासम्म, समाजवादको खोस्टा ओढेका बाबुराम भट्टराईका अनेक पार्टीदेखि ७५ वर्षयता लमतन्न सुतिरहेको नेपाली कांग्रेससम्म ज्युँदैछन् । बग्रेल्ती कम्युनिस्ट त यसै छन् । अनि, किन चाहियो उस्तै अर्को दल ?

यी हुन्, रास्वपाका ४ सुवर्ण अवसर :

१. भ्रष्टाचारको फाइल खोल्नु ‘लुगाको फस्नर खोलेजस्तो’ सजिलो छैन । जहाँ राज्यका न्यायिक प्रणाली सेटिङमा चलेका हुन्छन्, त्यहाँ भ्रष्टाचारीलाई कारवाही गर्नु फलामको च्युरा चपाएसरह असम्भव हुन्छ । त्यसैले, यसको एकमात्र समाधानको उपाय भनेको जनतामै फर्किनु हो । रवि लामिछानेले प्रधानमन्त्री प्रचण्डलाई भेट्दा दिएको भ्रष्टाचारका फाइल खोल्ने आश्वासन आफैंमा हास्यास्पद छ किनकी भ्रष्टाचारको अनुसन्धान प्रचण्ड, शेरबहादुर देउवा, केपी ओली, माधव नेपालका घरका दराज र बैंकका लकरबाट शुरू गर्नुपर्ने आवश्यकता छ । नत्र यी सब हावादारी गफ मात्र हुनेछन् ।

के पुराना दलहरूले ३३ वर्षदेखि भ्रष्टाचारविरुद्ध शून्य सहनशीलताको नारा फलाकेनन् र ? जति भ्रष्टाचारविरुद्ध यी दलहरू बोल्थे उति यी आफैं भ्रष्टाचारमा चुर्लुम्म डुब्थे । यसको प्रमाण खोज्न कतै जानु पर्ला र ? हिजोको यिनको पैत्रिक सम्पतिमा आजको विलासी जीवन घटाउँदा आउने सम्पूर्ण शेष जायजेथा भ्रष्टाचार होइन र ? किनकी, व्यवसाय, इलम र जागिरविना व्यतीत जीवनशैली भ्रष्टाचारका मूल खम्बा हुन् । यी स्वतः प्रमाणित उत्तर हुन् । यसका पात्रहरूलाई कारवाही गर्न र यो क्रमलाई भंग गर्न जनताकै अदालतमा पुग्नुको विकल्प छैन । रामशाहपथको अदालतले त यिनलाई छाता ओढाउँछ, तर जनताको अदालतले यिनलाई नंग्याउने निश्चित छ । भ्रष्टाचारीहरूलाई खोजीखोजी सार्वजनिक गर्नु रविका लागि सुवर्ण अवसर हो किनकी अहिले जनमत रवितिर सोहोरिएको अवस्था छ । 

२. नक्कली भुटानी शरणार्थी तयार गरेर अमेरिका पठाउन खोज्ने जालो अहिले क्रमशः उदांगिएको छ । पूर्वमन्त्रीदेखि उच्चपदस्थ कर्मचारीसम्म यसमा जोडिएका खबरहरू बाहिर आएका छन् । भलै कारवाही हुन्छ हुँदैन भोलिका दिनले देखाउला । तर, यस्ता मुद्दाहरूमा अब दलहरूबीच गलफत्ति शुरू हुन्छ । ‘हाम्रो पार्टीको मान्छे मात्र कारवाही गर्ने, तिम्रो पार्टीको नगर्ने’ भन्ने आशय बोकेर एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले प्रचण्डलाई जवाफ फर्काइसकेका छन् । नक्कली भुटानी शरणार्थी मुद्दामा टोपबहादुर रायमाझीहरू जाकिँदै गर्दा शक्तिखोरका लडाकुको रकम हिनामिनाको मुद्दा उठ्नेछ ।

वाइडबडी, एनसेल, ३३ किलो सुन, यती, ओम्नी, अरुण– ३, कोरोनाकालमा पचाएको कमिसनलगायत मुद्दा उठाएर यी पुराना दलहरूले एकअर्काबीच पोलापोल गर्नेछन् । अनि एकले अर्काका मुद्दा नउठाउने समझदारीमा यी दलहरू पुग्नेछन् । अनि ‘तैं चपु मैं चुप’ लागेर यी तमाम मुद्दालाई विषयान्तर गर्नेछन् । अनि भन्नेछन्, ‘भ्रष्टाचार सहँदैनौं ।’ यस्तो शैली विगतदेखि चल्दै आएको छ । हो, पुराना दलहरूको यही गम्भीर गल्तीमा टेकेर रास्वपाले अभियान छेड्नुपर्छ । अनि, शुरू हुनेछ, भ्रष्टाचारविरुद्ध साँच्चिकैको महाअभियान । जुन सुवर्ण अवसर अहिले रवि लामिछानेलाई छ ।

३. पूर्व कर्मचारीलाई मुखिया बनाएर भ्रष्टाचार छानबिन गर्ने शासकीय प्रणाली संसारमा कुनै देशमा छैन । अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोग, सम्पति शुद्धीकरण अनुसन्धान विभाग, राजस्व अनुसन्धान विभाग, राष्ट्रिय सर्तकता केन्द्र, सार्वजनिक खरिद अनुगमन कार्यालयजस्ता अड्डामा दलहरूले भागबण्डा लगाएर तल्ला कर्मचारीदेखि उच्च अधिकारीसम्म भर्ना गर्दै आएका छन् । नेताहरूका लागि यो सबैभन्दा भ्रष्टाचार गर्ने तरिका बनेको छ । 

यी पुराना दलहरूले दुनियाँमा कहीँ नभएको भ्रष्टाचार नियन्त्रणको ढोंग चलाएको कुरामा आमजनता जानकार छन् । अड्डा अदालतदेखि भ्रष्टाचार नियन्त्रण गर्नुपर्ने तमाम निकायहरूमा लाभको पदमा नबसेका स्वतन्त्र व्यक्ति नियुक्त गर्नुपर्छ । त्यो पनि जनताकै मतको आधारमा । अहिले अनलाइन मतदानको खुला प्रक्रिया निकै सजिलो छ । विकसित देशले यही गर्दै आएका छन् । रास्वपाले यो माग जोडले उठाउनुपर्छ । साँच्ची नै भ्रष्टाचार नियन्त्रण गर्न नयाँ सिराबाट जाने हो भने रास्वपा र रवि लामिछानेका लागि सुवर्ण अवसर छ ।

४. फोन संवादको भरमा देखिएको कमजोरीकै आधारमा आफ्ना सांसद ढाकाकुमार श्रेष्ठलाई ७२ घण्टाभित्र कारवाही गरेर रास्वपाले जनताबीचमा भरोसाको नयाँ तरंग सिर्जना गरिदिएको छ । यता एमाले भने प्रहरीले प्रमाण फेला पारेर कारवाही गर्न न्यायिक हिरासतमा राख्न खोज्दा घूस प्रकरणमा मुछिएका टोपबहादुर रायमाझीको बचाउ गर्न दौडधूप गरिरहेको छ । अध्यक्ष केपी ओली स्वयंले रायमाझीलाई अनुसन्धानमा ‘तानिएको हो कि तनाएको हो’ भन्ने अभिव्यक्ति दिएर दुनियाँलाई तिरिमिरीझ्याइँ पार्न खोजिरहेका छन् । यसले प्रस्ट पार्छ, नयाँ र पुराना राजनीतिक दलबीचको अन्तर । हो यही अन्तरलाई विश्वासमा बदलेर रास्वपाले देशभर भरोसाको जग निर्माण गर्न सक्नुपर्छ ।

जनताले वर्षौंदेखि भोगिरहेको घुसखोरी र भ्रष्टाचारको पीडालाई मल्हम लगाउन रास्वपाका लागि ढोका खुलिसकेको छ । बालकोट, बालुवाटार, धुम्बाराही, कोटेश्वर र खुमलटार धाएर रास्वपाले शक्ति आर्जन गर्दैन, झन् क्षयीकरण हुनेछ । धाउने जनताकै दैलोमै हो । जनताकै आँगनमा पुगेर अनि उनीहरूसँगै शक्ति हात पारेर धमाधम भ्रष्टाचारीको कठालो समाउनुपर्छ, नत्र रास्वपाको जग नबसेको घर आगामी चुनावमा गर्ल्यामगुर्लुम ढल्नेछ । पुराना दल त कम्तीमा पनि नीति र सिद्धान्तमा टिकिरहेका छन् । रास्वपाको त्यो आधार शून्य छ । रास्वपाको उदय र सफलताको मुख्य आधार भनेकै जनतालाई सेवाप्रवाह हो । जुन भ्रष्टाचार नियन्त्रणको शून्यबिन्दुबाट शुरू हुन्छ । यो शुभकामका लागि सबैभन्दा सुवर्ण अवसर अहिले नै हो । धन्यवाद !