धर्म पनि रगतसँग साटिने वस्तु हो र ?

एक सज्जन विद्या प्रचारका लागि हिँडे । केही पर पुगेपछि खाना पकाउन लागेका थिए हातै पोले । त्यसपछि नजिकै चौरमा चुलढुङ्गो लगाए भाँडो बसाए । अर्का एक सज्जनले सोधे– ‘के हो यो ?’ उत्तर आयो– ‘देखेनौं खाना पकाउन लागेको ।’ 

आगन्तुक सज्जनले पुन सोधे– आगो एकातिर भाँडो अर्कोतिर गरेर पनि खाना पाक्छ ? त्यसपछि अघिल्ला सज्जनले भने– ‘आगोमा पकाउन खोज्दा हात पोल्यो । अनि घाममा पकाउन खोजेको ।’

कुरो सुन्दा आश्चर्य लाग्न सक्छ तर, अहिंसाका बारेमा हाम्रो अवस्था पनि योभन्दा भिन्न छैन । हामी अहिंसाको कुरा गरेर त थाक्नैनौं, अहिंसाको परमोधर्म भन्छौं तर, व्यवहारमा भने हिंसाकै पक्षपाती भइरहेका हुन्छाँै । आश्चर्य त के भने सबैभन्दा बढी हिंसा धर्मकै नाममा गरिरहेका हुन्छौं । 

हामीलाई धार्मिक हुनु छ, धार्मिक भएको प्रमाण देखाउनु छ । त्यसैले यज्ञअनुष्ठान गछौं, मन्दिर जान्छौं, मस्जिद जान्छौं, चर्च जान्छौं । अनि उनीहरूलाई खुशी पार्न पशुपक्षीको घाँटी रेट्न थाल्छौं । यही होइन हाम्रो अवस्था ? के निर्दोष प्राणीलाई मारेर धार्मिक हुन सक्छौं ? के धर्म उनीहरूका रगतसित साटिने चीज हो ? होइन भने ती विद्वान् र हामीमा के फरक ? 

पहिलो कुरा हिंसा भनेको काटमार मात्र होइन । मन, वचन र कर्मद्वारा कसैको मान, सम्मान, यश प्रतिष्ठामा आँच पुग्ने काम गर्नु पनि हिंसा हो । दोस्रो धर्म कसैलाई मारेर नभई बचाएर हुने कुरा हो । तेस्रो देवीदेवता खाँदैनन् । चौथो कुरा यज्ञवेदीमा काटिन लागेका पशुपक्षीले वरदान होइन श्राप दिन सक्छन् ।  

शायद हामीले जीवनमा धेरै पाप गरेका छौं । त्यही मोचन गर्न मन्दिर बनाउँछौं, मस्जिद बनाउँछौं, चर्च बनाउँछौं, धाउँछौं तर, त्यसो गर्दैमा पाप काटिने वा धर्म हुने होइन । त्यता धाउँदैमा पाप मेटिने भए मन्दिरकै भित्तामा बस्ने कीरा कमिलाजति धार्मिक कोही हुने थिएनन् । त्यस्तै पशुपक्षी मारेर खाँदैमा धर्म हुने भए बाघभालु, चिलगिद्ध र स्यालकुकुर जति धार्मिक कोही हुने थिएनन् । त्यसैले कसैलाई मारेर होइन बचाएर धर्म कमाउन सकिन्छ ।   

हामी धर्मको नाममा निर्जीवको उपासना गर्छौं । उनीहरूलाई खुशी पार्न सजीव प्राणी, जो साक्षात भगवान्का ज्योतिर्मय प्रतिनिधि छन् तिनको गला रेट्न बाँकी राख्दैनौं भने मनन गरौं त योभन्दा मूर्खता अरू के हुन सक्ला ? 

भागवतमा व्यासजीले जीवो जिवस्य जीवनम् भनेका छन् । यसको अर्थ जिउन जीवन चाहिन्छ भन्ने हो । यसैको आधारमा कतिपय मानिस मासु खानुपर्छ भन्ने तर्क गर्ने गर्छन् तर, त्यसको अर्थ यो होइन कि एउटा जीवले अर्को जीवलाई मारेर मात्र जीवन चल्छ । अपितु एउटा जीवनले अर्को जीवलाई बचाए नै उसको जीवन सहज हुन्छ भन्ने हो । जीवलाई मारेर मात्र जीवन चल्छ भन्ने हो भने पनि त्यो इकोसिष्टमको कुरा होला । यस्तोमा मांसाहारी जीवलाई मासु आहार हो तर, मानिसको आहार त्यो होइन । 

मानिसलाई प्रकृतिले त्यस्तो छुट दिएको छैन । उनीहरूको शारीरिक संरचना नै त्यस्तै छ । त्यसैले बाघले बाख्रो खानु पाप होइन तर, मानिसले खानु भने पाप हो । किनकि मानिसको आहार त्यो होइन । 

आफूलाई तोकिएको चीज नखाएर अरूलाई तोकिएको चीज खानु भनेको स्वधर्मलाई त्यागेर परधर्म स्वीकार्नु हो । यस्तो कामलाई गीतामा कृष्णले निकै डर लाग्दो अवस्था भनेका छन् ।  

कतिले भन्ने गरेका छन् पुर्खाले मासु खान्थे भने हामीले किन नहुने ? यो भनेको पनि विरोधाभास कुरा हो । कसैले पुर्खाले जनावरको मासु खान्थे भनेका छन् भने कसैले खाँदैनथे भनेका पनि छन् । लौ मानौँ एक छिनलाई उनीहरूले मासु नै खान्थे रे । यदि त्यसै हो भने पनि त्यो त्यतिबेलाको आहार हो, जति बेला अर्को आहार थिएन तर, अहिलेको अवस्था त्यस्तो छैन । कृषियुग शुरू भएका नै हजारौं वर्ष भइसकेको छ । मासु नै आहार थियो भने किन कृषियुग शुरू हुन्थ्यो होला र ?  

यद्यपि हामीमध्ये कतिलाई यस्तो कुरा मन नपर्न सक्छ तर, यो कुनै वर्ग वा समूह विशेषसित सम्बन्धित नभई संसारभरिकै मानिससित सम्बन्धित कुरा हो ।  

कतिले भन्ने गरेका छन् वेदमै बलिदानको कुरा आएको छ तर, वेदले बलिदानको कुरा गरेको पशुपक्षीको हत्या होइन । अपितु आफैँभित्रको अहङ्कारको हो । हो, वेदमा अश्वमेधको कुरा आएको छ । यो भनेको पनि घोडा मार्ने कुरा होइन । अश्वमेधको कुरा गर्ने वित्तिकै घोडा मार्ने अर्थमा लिन थालियो भने चौपट हुन्छ । किनकि वेदमा पितृमेध यज्ञको पनि कुरा गरेको छ । त्यसैले यो भनेको संस्कारसित सम्बन्धित कुरा हो । 

यसको अर्थ मासु खान मन लाग्नेलाई नखानुस् भन्ने होइन । मासु आफ्नो आहार नभएकाले सकेसम्म नखाँदा नै राम्रो । होइन खानै मन लाग्छ भने पाचन शक्ति हेरेर खाँदा हुन्छ तर, देवीदेवताको नाममा मारेर भने खानुहुँदैन । किनकि उनीहरूले बलि नखाने भएकाले यस्तो काम मन पराउँदैनन् र आफूलाई मन नपर्ने काम गर्नेहरूप्रति रिसाउँछन् । 

उनीहरू नरिसाए पनि कम्तीमा त्यस्ता पशुपक्षीको आँसुले भने पक्कै पिर्नेछ, जसको हत्या गरिएको छ ।  त्यसपछि थाहा छैन कति जन्मसम्म तिनका रगतलाई आँसुले धुनुपर्ने हो । 

अहिलेलाई यति भनेँ अहिंसाको अर्थ बुझौँ र त्यस्तै जीवन जिउने प्रयास गरौँ । अहिले पनि त्यति ढिलो भएको छैन । हिन्दीमा एक भनाइ छ जब जागे तब सबेरा ।